immutzurràre , vrb: irmuciurrae,
irmutzurrare,
ismutzurrare,
smuciurrai Definitzione
segare cosa (longa) a incurtzadura, lassandhondhe unu tretu
Sinònimos e contràrios
arrogai,
ilmutzare,
ilmurrutzare,
immutzudhare,
irmurtzinare,
ismesujare,
ispuntai,
istuturai,
mutzurrare,
truncai
Frases
ant immutzurradu sos ozastros pro los iferchire ◊ si si che sicat cussa inferchidura restas unu pirastru ismutzurradu ◊ su molinedhu che l'at immutzurradu su pódhighe mustradore destru
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rompre,
casser
Ingresu
to break
Ispagnolu
romper,
partir
Italianu
spezzare
Tedescu
brechen.
impabonài , vrb: impaonare,
impavonai,
impobonai,
impobunai Definitzione
incasciare filos de oro o de prata in s’atzàrgiu po bellesa; trebballare su ferru po dhi giare unu colore lúghidu
Ètimu
spn.
empavonar
Tradutziones
Frantzesu
damasquiner
Ingresu
to damascene
Ispagnolu
damasquinar
Italianu
damaschinare
Tedescu
damaszieren.
impabuciàre , vrb Frases
tue impabúcia pabiros e mudu!
Tradutziones
Frantzesu
écrivailler
Ingresu
to scribble
Ispagnolu
emborronar
Italianu
scribacchiare
Tedescu
lustlos schreiben.
impaguríre , vrb: impauriri Definitzione
tímere, fàere a tímere
Sinònimos e contràrios
apantarjare,
asciuconare,
asciustrare,
aterrighinare,
ispramai,
istrementire,
spaurai,
stremessiri
| ctr.
aminare,
incoragire,
incorai
Frases
su dimóniu, no solu de sos minores, impagurit fintzas sos ómines de letrancas ◊ sa mama, candu at inténdiu aici, si est impauria
Tradutziones
Frantzesu
épouvanter
Ingresu
to scare
Ispagnolu
asustar,
espantar
Italianu
impaurire
Tedescu
einschüchtern.
impandheràre , vrb Definitzione
pònnere is bandheras
Sinònimos e contràrios
abbanderai
Tradutziones
Frantzesu
pavoiser
Ingresu
to hang with flags
Ispagnolu
embanderar
Italianu
imbandierare
Tedescu
beflaggen.
impannàe, impannài, impannàre , vrb Definitzione
pònnere impannu, coment'e leare sa vista cun calecuna cosa chi no lassat bíere bene (es. fumu), pònnere in ogos una genia de velu; leare o annapare sa vista cun sa lughe a tropu; a logos, fascare (mescamente nau po pipios piticos) e fintzes carragiare, ammontare, pònnere s'aforru
Sinònimos e contràrios
afuscai,
annapai,
imbelare,
inchelare,
infuscai,
intelai
/
alluinai,
illughinare
/
fascai
/
carragiai
/
forrare
Frases
una nue trista impannadu mi at sa vista (Grolle)◊ sos ojos mios si sunt impannados, sas manos si sunt fatas tremuleas ◊ de néula lu bides impannadu ◊ cussos ammentos li vatuant tristura a su coro impannànneli sos ocros
2.
su sole m'impannat ◊ si ant postu sas manos in cara pro no los impannare su sole
3.
s’àcua aviendi de sa diga nd’impannat totu su sartu bonu de sa forada de monti ◊ su sartu fut impannau de bestiàmini ◊ su celu fut impannendusì e si fut serrau in totu de s'annúelu
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
brouiller la vue
Ingresu
to mist (up)
Ispagnolu
empañar
Italianu
appannare
Tedescu
verschleiern.
impannitzíri , vrb, rfl Definitzione
pònnere bestimentu bonu, nau de unu bestiu in poberesa; in cobertantza, migliorare, andhare in bonu, fàere fortuna
Sinònimos e contràrios
abboniare,
assusai
Tradutziones
Frantzesu
nipper
Ingresu
to dress again,
to get rich
Ispagnolu
arreglarse,
acicalarse
Italianu
rimpannucciare
Tedescu
neu einkleiden.
impaperotài , vrb: impapirotare Definitzione
fàere a imbodhigu, pònnere cosa imbodhigada, fata a imbodhigu
Sinònimos e contràrios
imbodhiai
Tradutziones
Frantzesu
entortiller
Ingresu
to put in a paper bag
Ispagnolu
enrollar
Italianu
incartocciare
Tedescu
in eine Tüte geben.
imparài , vrb: imparare Definitzione
connòschere, cumprèndhere e pònnere a notu is cosas fintzes a dhas ischire fàere; ispiegare e fàere a connòschere is cosas a is àteros po chi dhas iscant e fintzes fatzant
Sinònimos e contràrios
istudiai
/
insegnare
| ctr.
disimparare,
ilmentigare
Maneras de nàrrere
csn:
i. a su babbu a fai fillus = pretènnere de imparare sa cosa a chie ndhe ischit de prus; i. s'iscola = pigai un'abbitúdini de fai, de fuedhai
Frases
dhue at sèmpere de imparare de sa gente antiga ◊ cada cosa chi si biet fata s'imparat a la fàchere ◊ sa filla at imparau is trassas de sa mama ◊ bene fatu: gai imparas a fàghere cosa chi no depes! ◊ po imparare a camminare, su pipiu andhat de iscannu a iscannu poderandhosi cun is manighedhas
2.
beni ca babbai t'imparat a nedai! ◊ margiani mannu imparat is margianedhus ◊ iscít a iscriri gràtzias a una meri cuscensiosa chi dh'at imparau ◊ creo in Deu, prite mi ant imparadu a l'istimare dae minore mamma e babbu meu (P.Mereu)◊ a su mastru l'iscrio unu mandhatu chi segundhu su nóbbile cuntratu m'imparet trinta dies in su mese (M.Murenu)◊ cussu est mastru chi at imparadu àteros mastros
Sambenados e Provèrbios
prb:
fadhendu s'imparat
Tradutziones
Frantzesu
apprendre,
enseigner
Ingresu
to learn,
to teach
Ispagnolu
aprender,
enseñar
Italianu
imparare,
apprèndere,
istruire,
insegnare
Tedescu
lernen,
belehren,
unterrichten.
impasàre , vrb Definitzione
firmare unu pagu po pàusu, faendho ccn. cosa
Sinònimos e contràrios
firmai,
pasai,
tasire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire halte
Ingresu
to stop
Ispagnolu
pararse
Italianu
sostare
Tedescu
halten.
impastài, impastàre , vrb Definitzione
fàere s'impastu, nau mescamente de sa farra chi si ammesturat cun su frammentu e abba e si aprontat po fàere a pane, o de àteras cosas chi si ammesturant a morigadura cun abba (es. arena, cimentu, crachina, terra)
Sinònimos e contràrios
cumassai,
inturtare
2.
cussos sunis bàrbaros impastados a fele
Tradutziones
Frantzesu
pétrir,
mélanger
Ingresu
to knead,
to mix
Ispagnolu
amasar
Italianu
impastare
Tedescu
kneten,
anrühren.
impastociàre , vrb Definitzione
contare o nàrrere fàulas, pigare in trampa, a ingannu
Sinònimos e contràrios
abbovai,
abbuvonare,
coglionai,
coluvronare,
imbaucare,
imbelecare,
imbuvonare,
improsae,
ingannai,
ingrangugliare,
piocai,
scafai,
trampai
Ètimu
itl.
impastocchiare
Tradutziones
Frantzesu
raconter des histoires
Ingresu
to tell fibs
Ispagnolu
zurcir
Italianu
raccontare fandònie
Tedescu
Flausen erzählen.
impastulàre , vrb Definitzione
impastare male, nau pruschetotu in su sensu de betare apare foedhandho, foedhare chentza precisione; rfl. imbrutare, cunfúndhere foedhandho
Sinònimos e contràrios
impapulare,
impastufare,
ingannai
Frases
est impastulendhe unu muntone de fàulas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mêler
Ingresu
to huddle
Ispagnolu
amontonar
Italianu
accozzare
Tedescu
zusammenwürfeln.
impatriài , vrb Definitzione
torrare a sa pàtria, a logu suo
Tradutziones
Frantzesu
rapatrier
Ingresu
to repatriate
Ispagnolu
repatriar
Italianu
rimpatriare
Tedescu
heimkehren.
impedhitzài , vrb Definitzione
coment'e arrèschere in mesu (de sa lana) de una pedhe chentza ndhe pòdere essire, su si agatare in mesu de chistiones malas a bínchere
Sinònimos e contràrios
impedhulare,
ingarrutzai
Frases
no cumintzeus a impedhitzai is cosas: pòngiat a verbali sa proposta chi ant fatu is cuntzilleris!
2.
seu andau de un'atopu a s'atru, mi seu agatau mesu impedhitzau e apu tentu abbisóngiu de dinai (A.Garau)◊ no praxit mancu a fustei a èssi impedhitzau in mesu de custas cosas
Tradutziones
Frantzesu
s'empêtrer
Ingresu
to pitch,
to get involved
Ispagnolu
meterse
Italianu
impegolarsi,
impelagarsi
Tedescu
sich verstricken.
impedíre, impedíri , vrb: impidire Definitzione
istrobbare, fàere o pònnere istrobbu de no lassare fàere una cosa e ne lòmpere a un'iscopu
Sinònimos e contràrios
chitai 1,
controire,
impedumare,
impidizare
/
preubbire
Frases
sa timoria de sa morti t’impedit de bivi, ma non de morri ◊ sa gherra li fit impedindhe de frecuentare in s'universidade
2.
t'impedo de passare in su logu meu!
Ètimu
itl.
impedire
Tradutziones
Frantzesu
entraver,
s'opposer
Ingresu
to obstruct
Ispagnolu
obstaculizar
Italianu
ostacolare
Tedescu
behindern.
impedràre , vrb: imperdai,
imperdare,
imperdiai,
impredare Definitzione
fàere s'incodau, fàere su pomentu a pedra mescamente de is orrugas o de àteru tretu po passare; intostare che pedra, fàere a pedra / i. a tellas, a cogorus
Sinònimos e contràrios
apedrare,
intostai
/
incoduai
2.
su tzúcuru postu in su fogu s'iscallat e apustis, lassau infridai, s'imperdat
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
caillouter
Ingresu
to cobble
Ispagnolu
empedrar
Italianu
acciottolare
Tedescu
mit Kieselsteinen pflastern.
impedumàre , vrb Definitzione
istrobbare, no lassare fàere sa cosa
Sinònimos e contràrios
impedire,
isdrobbare
| ctr.
agiadai,
audire
Frases
si cheres fàghere cussu, chie ti l'impédumat? ◊ no mi poteint impedumare de lis pònnere fatu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
empêcher
Ingresu
to block
Ispagnolu
impedir
Italianu
impedire
Tedescu
hindern.
impegnài, impegnàre , vrb: impignare,
impinnare 1,
impinzare Definitzione
giare in prendha ccn. cosa, giare unu píngiu; pònnere a fàere in o a calecuna cosa, ma nau mescamente in su sensu de impromítere, pònnere cabu a fàere una cosa, fintzes decídere
Sinònimos e contràrios
impiciai,
imprendai,
impromíntere,
promíntere
Maneras de nàrrere
csn:
i. sa fidi, su fuedhu = dare sa fide, sa peràula; i. sa peràula = assigurare su chi si narat a zisa de zuramentu, de promissa, de mineta; i. una promissa = fàghere votu (a unu santu); impinnare chi… = promíntere de…; fàghere una cosa a s'impinnada = cun s'idea frimma de la fàghere, faghindhe de totu pro resessire; sa die impinnada = sa dí decídia o impromítia po fai calicuna cosa
2.
in créjia at postu sa barba sua a sa Santa comente aiat impinnadu ◊ cudhos chi navant de mi che torrare t'impinnavant su chelu ◊ a su sordau li ant impinnau chi lu mandhant a domo ◊ sos candhidaos pedindhe botos a chie impinnabant postos, a chie pasturas baratas ◊ su babbu l'at impinnada a Lillicu, a Maria ◊ mi so impinnau a sos santos pro mi fàchere sa gràssia
3.
as a bídere chi lu faghes fintzas a malaggana: peràula chi t'impigno deo! ◊ aiat impegnadu de andhare a un'àteru logu
Tradutziones
Frantzesu
engager,
s'engager
Ingresu
to pawn,
to commit oneself
Ispagnolu
empeñar
Italianu
impegnare
Tedescu
verpfänden,
sich verpflichten.
impeorài , vrb: impeorare,
impeuai,
impeurai,
impiorai Definitzione
essire peus, andhare male, de male in peus
Sinònimos e contràrios
aggravae,
ammalesci,
immalèsciri,
impeusare,
pejorare
| ctr.
megliorai,
mediare
Frases
sa maladia est impeurendi ◊ cussu trincu no est sanendi: est impiorendi ◊ ariseu tzia Belledha si est impeurada e notesta est morta ◊ isperaus chi custu no siat po impeurai is cosas!
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
empirer
Ingresu
to worsen
Ispagnolu
empeorar
Italianu
peggiorare
Tedescu
verschlechtern.