Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

imperài, imperàre , vrb: impleai, impreai, impreare, impreari, impriai, omperae, umperai Definitzione pònnere una css. cosa o a ccn. a unu bisóngiu, a calecuna cosa, cun cosa Sinònimos e contràrios impidare, manigiai, omperae Frases imperadhu su sardu, ca est contravelenu! (A.Satta)◊ apo impreau mastros de muru e manibales a fravicare ◊ cust'intima ti servat de cundenna, za chi s'abbilidade no l'impreas ◊ su tempus comente l'impreas, tue? ◊ apu dépiu impleai sa língua de su fuetu po dhu cumbínciri a cambiai vida ◊ custa est beste noa ca l'apo impreada pagu ◊ impèralu su tempus chi as! ◊ arregordadí chi tenis de impreai bèni su tempus! Ètimu ltn. imperare Tradutziones Frantzesu employer Ingresu to use Ispagnolu emplear Italianu adoperare, usare Tedescu benutzen.

imperaulàre , vrb Definitzione foedhare tempus innanti cun ccn. po àere calecuna cosa e giare su foedhu, impromítere Sinònimos e contràrios aparagulare 2. chie fit già imperaulada, chie deviat atèndhere in domo, chie si deviat fàghere monza e neune lu cheriat ◊ sa robba mi l'ant chircada in medas e so imperauladu cun paritzos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre la parole, passer la parole à qqn Ingresu to reserve Ispagnolu apalabrar, reservar Italianu prenotare Tedescu vorbestellen.

imperdigonài, imperdigonàre , vrb Definitzione fèrrere isparandho a perdigones Sinònimos e contràrios isperdiconare, perdigonai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cribler de balles Ingresu to riddle with shot Ispagnolu disparar perdigones Italianu impallinare Tedescu mit Schrot treffen.

imperelàre , vrb: imperlai, imprellare, imprelleare Definitzione pònnere is prellas po bellesa o istídhigos lughentes che prellas Frases ealla sa grina imprelleada de lentore a prima lughe! ◊ s'erva est imperelada de bidhia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu orner de perles Ingresu to bead Ispagnolu adornar con perlas Italianu imperlare Tedescu mit Perlen schmücken.

imperiàre , vrb Definitzione iscúdere o lampare una cosa atesu Sinònimos e contràrios abbutare, aggradiare, imbolare, interiare, ispiòndiri, lampare Frases sa preda deo che l'império prus de a tie ◊ a frundha si che impériat sa preda meda prus de la tragare a manu ◊ sa pompa, afíndhela in punta, che impériat s'abba atesu mescamente si bi at pressione meda 2. crabolos coment'e in líbbera aera imperiades atesu Tradutziones Frantzesu lancer Ingresu to fling Ispagnolu arrojar Italianu lanciare Tedescu werfen.

imperrài , vrb: imperriai, imperriare Definitzione cicire a cuadhu, cun is cambas una a cada parte; giumpare, passare de un'ala a s'àtera de calecuna cosa (de su leminàrgiu, de un'erriu, fintzes de su mare); in cobertantza, pònnere in mesu de perras, cobèrrere (fintzes in su sensu de ingannare)/ imperrai in còscia = brincare a cadhu, sere a s'imperriotu Sinònimos e contràrios acabadhare, acuadhigai, isperriare / intrare, zumpare Frases impérrio su cadhu de sa torrada e, in sos caminos de canos ritratos, antigas istigas s'ispijant in s'ànima mia (L.Brozzu)◊ at imperrau sa muredha ◊ s'ómine no essiat a monte, no si fidabat prus a imperriare cadhu 2. chi no sàntziant munera no dhu'impérriant me in su magasinu! ◊ mabadita s'ora chi apu imperriau su mari! ◊ dèu no dh'ia lassau imperrai mancu su liminaxu de domu ◊ cussu a innòi no nc'impérriat prus 3. tui ses marxani béciu, ma a mei no m'impérrias! ◊ a su muenti sardu dh'impérrias una borta isceti! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être à califourchon Ingresu to overlap Ispagnolu estar a horcajadas Italianu accavalciare Tedescu rittlings sitzen auf.

impestài , vrb: impestare Definitzione ispainare o apicigare s'apesta, o fintzes css. maladia (infetu); prènnere su logu o sa cosa de calecunu male Sinònimos e contràrios alluae, apestai, impestulare 2. si impestamos sa terra cun plàsticas, àtzidos e prumu depimos pònnere in su computu unu costu ◊ cussas fàbbricas ant impestadu su campu de fumàdigu e de carravore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu infecter, polluer Ingresu to pollute Ispagnolu infectar, contaminar Italianu infettare, contagiare, inquinare, ammorbare Tedescu verseuchen, anstecken, verpesten

impetàre , vrb Definitzione pònnere su petu nou, unu pígiu nou a su fundhu de is iscarpas, dae mesania a sa punta, asuta Sinònimos e contràrios apetare, inciolai | ctr. ispetare 1 Tradutziones Frantzesu ressemeler Ingresu to resole Ispagnolu remontar, echar medias suelas Italianu risuolare Tedescu neu besohlen.

impiastài , vrb: impiastrai, impiastrare, impriastai, impriastare Definitzione imbrutare cun calecuna cosa, fàere impiastos, atzorodhos, fàere faina a improdhu, chentz'arte, chentza critériu Sinònimos e contràrios imbrastagare, imbrastiare, incadhotzai Frases si creit ca a fai esamis in s'universidadi est a s'impriastai is murrus de… de… bah, ca no dhu bollu mancu nai! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu barbouiller Ingresu to daub Ispagnolu embadurnar Italianu impiastrare Tedescu beschmieren.

impiberàre , vrb: impibirai, impiperare Definitzione cundhire cun su píbere (nau fintzes in su sensu de ndhe pònnere tropu) Sinònimos e contràrios pibiristai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu poivrer Ingresu to pepper Ispagnolu sazonar con pimienta Italianu pepare Tedescu pfeffern.

impicài, impicàre , vrb Definitzione apicare a sa furca o a calecunu logu artu cun sa fune acapiada a su tzugu po bochíere; pònnere cosa in artu agganciada a calecunu logu (es. puncione, crau o àteru) Sinònimos e contràrios apicai | ctr. ispicai Frases sas matas chi as brujadu t'isetant pro t'impicare 2. lah ca sa sàssula est impicada ingunis! ◊ sas campanas las ant impicadas in su campanile ◊ apo impicatu su cuadru a su crau de su muru ◊ zuchiat una manu impicada a su trucu fascada chin d-una fasca de frandha Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu pendre Ingresu to hang Ispagnolu ahorcar Italianu impiccare Tedescu aufhängen.

impicàre 1 , vrb: impigare, impigiai, impigiare, impixai, impixare, impixari Definitzione pònnere su pighe, istangiare, tupare cun pighe; fàere niedhu che pighe Sinònimos e contràrios impighinzonare Frases su sabbateri impixat sa soga po cosí ◊ poniant sa cosa suba de sos telos de tela impigada ◊ at cosidu cun ispau impigadu ◊ cussu carradellu lu deves impixare! ◊ ma ite portas, sas urigas impigadas, chi no intennes canno ti tzírriant?! 2. sunt logos impigados de su disisperu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu poisser Ingresu to tar Ispagnolu empegar Italianu impeciare Tedescu pichen.

impiciài, impiciàre , vrb: impitzare Definitzione pònnere o impreare a calecuna cosa, imbargare in calecuna cosa; pònnere contivígiu a fàere una cosa Sinònimos e contràrios apichiare, impegnai, ocupai 2. impitzadindhe tue a fàghere cussa faina, chi cun cussos pisedhos no bi at cabu! Ètimu itl. impicciare Tradutziones Frantzesu s'engager Ingresu to undertake Ispagnolu comprometerse Italianu impegnarsi Tedescu sich verpflichten.

impidàre , vrb: impitai, impitare Definitzione impreare, pònnere a calecuna cosa; imbargare, prènnere un'istrégiu cun calecuna cosa o pònnere a un'impreu Sinònimos e contràrios imperai, impleai, omperae, opitare / imbargare Frases impita sa resorza pro ispuligare s'arantzu! ◊ una surra de genti est impitada a iscabbulli unu pagu de terra po bivi ◊ pro s'iscravamentu s'impitaiat un'àteru crutzifissu ◊ candho un'aina est impitada male, sa faina essit istropiada ◊ abarra tui, ca gei dhu scis ca babbu tuu est impitau in cussu mabasicu de giogu! (A.Garau)◊ impita su mestieri chi tenes! no si ndhe serat tempus e ne annos chi impidat su podere de custa zente ◊ at postu sa muzere abbandha che trastu betzu chi no s'impidat prus! 2. su zostru ancora est impitadu cun canistedhos, fusos e telarzos Tradutziones Frantzesu employer Ingresu to employ Ispagnolu emplear Italianu utilizzare, impiegare Tedescu benutzen.

impiligàre , vrb: impirigai, impirigari, imprigare Definitzione arrèschere, pònnere a unu in mesu de cosas pagu de bonu, su si pèrdere in calecuna dificurtade, betare apare; fintzes ocupare faendho cosa Sinònimos e contràrios imbusticai, pèldere / imbogiare, trabojare Frases cussu est impirigau in d-unu muntoni de cosas! ◊ l'at impiligadu su dimóniu 2. chi no funt erribbaus bollit narri ca ant fatu guastu cun sa màchina o si funt impirigaus in custus caminus ◊ us corros a cerbu si dhi funt imprigaus in as brancas de as matas ◊ sa lana si est totu impirigada 3. immoe soe impirigau in d-una cummédia e nd'apu peri un'àtera de currègere Ètimu itl. implicare Tradutziones Frantzesu engluer, séduire Ingresu to lime, to entice Ispagnolu enredar, envolver Italianu invescare, sedurre Tedescu umgarnen, verführen.

impilíre, impilíri , vrb Definitzione pònnere pilu: si narat de is pigiones, de sa gente (is piciocos chi faendho a mannos dhis creschet su pilu a inghíriu de sa natura) Sinònimos e contràrios pilire | ctr. ispilire Frases in su nidu una rúnchile crompia est impilindhe alas e carena (G.Piga)◊ bessidindhe dae mesu, tue, ite ti contas mannu, candho no ses mancu impilidu! ◊ chin sas manos a gupu, che lachedhu, est carignendhe bator gardaneras galu impilindhe ◊ su pitzinnu est galu a impilire Tradutziones Frantzesu emplumer Ingresu to feather Ispagnolu emplumar Italianu impiumare Tedescu Federn bekommen.

impillài , vrb Definitzione pònnere unu pígiu in pitzu de s'àteru, subrabare, apirare; atrotigare e acostire duos filos apare, a manera chi s'imbodhighent s'unu cun s'àteru Sinònimos e contràrios apillai / folfigiare, profizare Ètimu ltn. implicare Tradutziones Frantzesu tordre des brins, des fils Ingresu to wring, to double yarns Ispagnolu torcer hilos Italianu tòrcere o raddoppiare i fili Tedescu winden.

impinnài, impinnàre , vrb Definitzione nau de un'animale (su cuadhu), pesare in artu is peis de ananti (ma si narat de àteru puru in su sensu de artzare); nau in cobertantza, pònnere contras a ccn., foedhare o essire in contràriu Sinònimos e contràrios cabussonare, cadramissare Frases custu est cadhu ch'impinnat ◊ impinneit sos ojos e bideit sa piluca sua in manos a su púpulu 2. cuss'iscomunigau est impinnendi totu sa gioventudi contr'a sa crésia e contr'a sa religioni! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu se cabrer Ingresu to prance Ispagnolu encabritarse, enarbolarse Italianu impennarsi Tedescu sich bäumen.

impiocài , vrb Definitzione pigare a ingannu Sinònimos e contràrios abbovai, abbuvonare, coglionai, coluvronare, imbusterai, imbuvonare, improsae, ingannai, mariolare, mariotare, piocai, scafai, trampai Frases narat tantis bellus fuedhus po impiocai sa genti, ca estt unu grandu imbrollioni e improsat a totus ◊ agatant sempri sa manera de s'impiocai cun prumissas de malu pagadori Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu duper Ingresu to fool Ispagnolu embaucar, embrollar Italianu imbrogliare Tedescu betrügen.

impipài , vrb: impipare 1, impipari Definitzione aconciare s'orrobba coment'e torrandhodhi a fàere sa trama, chentza betare tzàpulu Sinònimos e contràrios apipare, cosinzare, intibbiri Frases apu impipau una mígia ca fiat totu istampus ◊ depit èssi genti pòbira: in sa canadesa portat un'iscórriu aici mannu impipau! Tradutziones Frantzesu repriser, raccomoder Ingresu to mend Ispagnolu remendar Italianu rammendare Tedescu stopfen.