Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

impipài 1, impipàre , vrb Definitzione importaresindhe, no fàere contu, lassare a pèrdere calecuna cosa o chistione Sinònimos e contràrios afutire, strafudhai, strufudhire Frases benidiche chin nois e impipadindhe de babbu e de cuile! ◊ tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora, impipèndhesi de su fritu ◊ impipadindhe, no ti les matana! 2. si su batu est rassu s'impipat de anzone e de crabitu! Ètimu itl. impiparsene Tradutziones Frantzesu se ficher de Ingresu not to care Ispagnolu tener sin cuidado, importar un comino Italianu infischiarsi Tedescu pfeifen.

impisedhíre , vrb Definitzione torrare a pisedhos, a giòvonos Sinònimos e contràrios abbajanare, apicinniri, impitzinnare, ingiovanèssiri | ctr. imbeciai Frases infastizidu de sa betzesa, est andhadu a unu méigu pro s'impisedhire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rajeunir Ingresu to rejuvenate Ispagnolu rejuvenecer Italianu ringiovanire Tedescu jünger werden.

implatiài , vrb: impratai, imprateare, impratiare Definitzione pònnere unu pígiu de prata a un'àteru metallu Sinònimos e contràrios argentai 2. is grammófulus unu tempus portànt sa trumba de òru impratau Ètimu spn. in + platear Tradutziones Frantzesu argenter Ingresu to silver plate Ispagnolu platear Italianu inargentare Tedescu versilbern.

impoberài, impoberàre , vrb: impobirai, impoborai Definitzione fàere a pòberu Sinònimos e contràrios acuculiare 1, aframicosare, apedhitzonai, impoburitai | ctr. arricai Frases no ant a èssiri cussus doxi milla francus a m'impoborai prus de su chi seu! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu appauvrir Ingresu to impoverish Ispagnolu empobrecer Italianu impoverire Tedescu verarmen.

impoberàre 1 , vrb: improverare Definitzione brigare, nàrrere cosa a unu brigandhodhu, betandhosidhu coment'e male fatu, a curpa, betare in fatze Sinònimos e contràrios atzuridare, ingiugliare, trilliare / refaciai Frases no aiat istentadu a l'impoberare chi issa no aiat nudha, etzetu sa bonidade de su coro ◊ e t’impròverant puru chi peoras ca muda ses e frimma e no mezoras! Tradutziones Frantzesu reprocher, gronder Ingresu to upbraid Ispagnolu reprochar Italianu rimproverare Tedescu Vorwürfe machen.

impobidhài , vrb: impobidhare Definitzione fàere a mere de calecuna cosa, de unu logu angenu Sinònimos e contràrios acabarrare, apobidhai, apoderai 1, arrecrèiri, collire, impobidhiri, impoderare | ctr. ispobidhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'emparer Ingresu to take possession Ispagnolu apoderarse, adueñarse Italianu impossessarsi Tedescu sich bemächtigen.

impobulàre , vrb Definitzione bènnere gente meda, prènnere de gente po istare, bívere, nau de unu logu Sinònimos e contràrios apubulare | ctr. ispobulare Frases su trighinzu totinduna si est impobuladu, addaghi ant batidu sa nova chi a Bodale l'aiat puntu un'arza Tradutziones Frantzesu populaire Ingresu to populate Ispagnolu poblar Italianu popolare Tedescu bevölkern.

impobunàu , pps, agt Definitzione de impobunai; chi est totu trebballau po bellesa; nau de ccn., chi si bestit cun cosas de lussu po si pàrrere bellu meda, che paone Sinònimos e contràrios apinociau, impomponau Tradutziones Frantzesu damasquiné Ingresu to damascene Ispagnolu damasquinado Italianu damaschinato Tedescu damasziert.

impoburitài , vrb Definitzione orrúere o bènnere in bisóngiu meda, in poberesa manna Sinònimos e contràrios acuculiare 1, aframicare, aframicosare, apedhitzonai, impoberai | ctr. arricai Tradutziones Frantzesu appauvrir Ingresu to make poor Ispagnolu empobrecer Italianu immiserire Tedescu verarmen.

impoderàre , vrb Definitzione fàere a mere, impobidhare de is cosas angenas, agguantaresidhas che meres Sinònimos e contràrios apobidhai, apoderai 1, arrecrèiri, impobidhai Frases cussa màniga de tzaputzos si fuint impoderados de sa Regione (A.Cossu) Tradutziones Frantzesu s'emparer Ingresu to appropriate Ispagnolu apoderarse, usurpar Italianu appropriarsi, usurpare Tedescu sich aneignen.

impodhinàre , vrb Definitzione pònnere o ispergiare sa podha, imbuscinare in s'iscete; nau in cobertantza e cun tzacu, su s'interessare de calecuna cosa o chistione chi a unu no dhi pertocat, candho no depet Sinònimos e contràrios imbusai, infarinai / importare Frases s'impódhinat sa mesa ca sinono su pane si apítzigat a sa linna ◊ est totu impodhinada ca fit cherrendhe ◊ su pane tendhindhe cheret impodhinadu pro no si apitzigare a su cannedhu 2. ma ite ti ndhe impódhinat a tie de custa chistione: proite no ti che istas a un'ala?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfariner Ingresu to flour Ispagnolu enharinar Italianu infarinare Tedescu mit Mehl bestreuen.

impogiàre , vrb: impojare, impozare Definitzione intrare o pònnere in su poju, pònnere cosa a modhe in paule de abba, afundhare in s'abba, fintzes nadare Sinònimos e contràrios abburgare, abburrigare, afoxai, alludai, ammodhiae, apojare, ingiubbare, introgliare, imbaltzai, impigliai, impischinare, infoxai Frases sos pitzinnos in istiu tucabant a impojare a unu poju a ube remoniat s'abba de su ribu ◊ impozaiant su linu in su frúmene Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tremper Ingresu to dip Ispagnolu sumergir, poner a remojo Italianu immèrgere, lasciare in immersióne Tedescu tauchen, im Wasser lassen

impompàre , vrb Definitzione su si crèdere tropu, èssere tropu prexaos de sèi etotu; fàere bellu, pònnere cosa po bellesa Sinònimos e contràrios apompai, bragai, sisirinare Frases impompada si est a festa torra Flora chin ghirlandhas de vida colorias ◊ si ti amos bogadu a bella… t'impompas, ti allixas! ◊ sa fémina moderna candho s'impompat s'innudat s'ischina ◊ de s'ebba tua si ndhe cherent impompare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se pavaner Ingresu to make proud Ispagnolu presumir Italianu invanire Tedescu eitel werden.

impompitàre , vrb rfl Definitzione cuncordare totu bene, fàere bellu Sinònimos e contràrios acocorodhare, addinghillai, afrinnicai, allaputzai, arrepicai 2 Frases su paone est allegru, at sos ojos lútzigos, si sisirinat, s'impompitat, est s'animale prus pazosu e cantat, cantat cretendhe de àere boghe bella Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se pomponner Ingresu to dress up Ispagnolu acicalar Italianu agghindarsi, infronzolare Tedescu sich putzen.

impomponàre , vrb rfl Sinònimos e contràrios apompai, impaonare 1, impompare, impomporredhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se pavaner Ingresu to strut about Ispagnolu pavonearse Italianu invanirsi, pavoneggiarsi Tedescu eitel werden.

impòniri, impònnere, impònniri , vrb Definitzione obbrigare a fàere, giare un’órdine, unu cumandhu, un’intima; lampare o iscúdere una cosa atesu, o fintzes andhare atesu, a calecunu logu; rfl. parare atza, foedhare chentza bregúngia po fàere bínchere un’idea, una volontade / pps. impónnidu, impostu Sinònimos e contràrios cumandai, impòndhere, obbligai / imbàtere, imbolare, imperiare / abbàlere Maneras de nàrrere csn: giogare a impònnere = giogai a chini nci dha iscudit prus atesu una cosa; imponnirisí, impònneresi bene, male (nau de unu) = promítiri bèni, fai isperai bèni, avesaisí bèni, mali; èssere impone impone = agiummai lómpiu a tocai, tochendi Frases pagos meres faiant su chi bolliant, imponendho a is pòberos su trebballu de totu sa vida in càmbiu de unu bículu de pane ◊ li at impónnidu de ndhe bogare su passaportu ◊ "Frimma cue!" - l'imponet sa boghe de su carabbineri 2. custu fusile no imponet ◊ che una saeta che l'imponzesi in bidha a dare sa chensa a sa giustítzia (G.Ruju) 3. si fizos tuos no ti ponent mente est ca tue no t'impones, sinono aias bidu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu imposer, s'imposer Ingresu to impose (oneself) Ispagnolu imponer Italianu impórre, impórsi Tedescu durchsetzen, sich durchsetzen.

importài , vrb rfl: importare Definitzione interessare, àere importu; lassare a pèrdere, no fàere contu de calecuna cosa, fàere finta de nudha; giare múngia, matana, costare pelea e impícios fintzes in su sensu de cosa chi tocat a fàere Sinònimos e contràrios afutire / interessai Frases no t'intris in cosa chi pagu t'importat! ◊ faedha in artu ca importat a mie puru su chi ses nendhe! ◊ no mi ndi est importau nudha! ◊ no t'importet su chi faghent sos àteros: tue no toches cosa anzena! 2. isse de bois si ndhe importat! ◊ commo chi ti est passau cada briu ti ndhe importas de punnas galanas! ◊ issu si ndhe importat, de custas cosas! ◊ su mastru est semper brigàndhelu, ma su pitzinnu si ndhe importat ◊ ti ndhe importat: candho sa cosa est pulia podent pessare su chi lis aggradat ◊ Ziranu, importadindhe! ◊ de su bentu mi ndhe importo, sétzidu in domo iscaldíndhemi! 3. za ti est importadu, oe, totaganta die carrendhe brochetos a codhu!…◊ za li est importendhe cuss'istúdiu, sempre a tzufu a líbberu!… Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu importer, s'en ficher Ingresu to matter, not to care Ispagnolu importar un comino Italianu importare, infischiàrsene Tedescu ankommen, pfeifen (auf).

importàre 1 , vrb Definitzione comporare cosa de foras, pruschetotu de un'àteru istadu Sinònimos e contràrios | ctr. esportare Tradutziones Frantzesu importer Ingresu to import Ispagnolu importar Italianu importare Tedescu importieren.

impostài , vrb: impostare Definitzione pònnere cosa in calecunu tretu o de calecuna manera coment’e aprontandho unu trebballu, una faina o àteru; rfl. pònnere o istare firmos in calecunu tretu coment’e cuaos, o própriu cuaos, iscocandho po essire o giare a pitzu a calecuna cosa, o a ccn., mescamente in cassa, in gherra, po idorrobbare a chie passat / impostai is pedinas in su giogu de sa dama, impostai unu trabballu; impostare su telàrgiu = ammanitzare su materiale postu in su telarzu pro tèssere Sinònimos e contràrios incarrebai / apostai Frases dèu bandu cun is bidonis a m'impostai acanta a sa miza ◊ sa linna che cheret impostada in sa ficada de su carru ◊ certus s'impostànt abetendi is màscaras bistias a cerbu po dhas isparai ◊ tocat e si che impostat inue depiat passare cudhu ◊ tue chi ses cun sa màchina, impostamiche in cudhane, za sigo a pè 2. su cani est impostau po sa cassa ◊ cun vinti armas mi serro sa costera e deo mi che imposto in Su Pedrarzu ◊ dhoi at istudiaus sardus, tzeracus de meri allenu, sèmpiri impostaus po no si lassai fuedhai in sa língua cosa nosta (A.Satta)◊ m'imposto e cun s'arma li acrico sa fusilada! ◊ sa gatu est impostada aspetendi a obèrriri sa porta pro intrai! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu établir, organiser, guetter, se poster Ingresu to formulate, to ambush Ispagnolu preparar, acechar, apostar Italianu impostare, appostare, appostarsi Tedescu anlegen, auflauern, sich auf die Lauer legen.

impostemài, impostemàre , vrb: impustemai Definitzione fàere a postema, essire a fruschedha, e mescamente su fàere in matéria de sa postema Sinònimos e contràrios apostemai, insangiai, maltzire, sanzire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu suppurer Ingresu to suppurate Ispagnolu supurar Italianu suppurare Tedescu vereitern.