imprupíre, imprupíri , vrb: impulpiri,
impurpie,
impurpire Definitzione
pònnere prupas, crèschere in prupas, nau de animales, gente e fintzes frutos
Sinònimos e contràrios
ammaciociae,
imprupai,
impurpatzire
| ctr.
ispurpire
Frases
sa morisca est totu ossu: no bi at impurpidu ca no li at próidu ◊ s'olia comente proet in atunzu s'impurpit ◊ sos pibionedhos de s'àghina sunt imprupinne
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
engraisser
Ingresu
to fill out
Ispagnolu
engordar,
volverse pulposo
Italianu
impolpare
Tedescu
dick werden.
impubusàre , avb: impupusare Sinònimos e contràrios
impinnaciai
Frases
su carrotzinu fit cun bàtoro cadhos niedhos impubusados
Tradutziones
Frantzesu
panacher,
empanacher
Ingresu
to decorate with plumes
Ispagnolu
adornar con penachos
Italianu
impennacchiare
Tedescu
mit einem Federbusch schmücken.
impudàre , vrb: imputare 1 Definitzione
vrb. chi rechedit su pron. de sa persona sugetu coment'e chi siat cumplementu ma chentza funtzione: sentire dispraxere po calecuna cosa fata (de malu siat o de bonu)
Sinònimos e contràrios
abentire,
arrepentire,
penètere,
penentire,
pilicare
Frases
si penseri no mudas, de custa passione ti ndhe impudas (P.Mereu)◊ no ndhe fetas de aconcadas macas, ca ti ndhe as a impudare! ◊ ti amo e no m'impudo! ◊ si no pensades a mente sussega no istentades a bos ndhe impudare (D.Mele)◊ como pagu mi balet su penetu chi m'impudo de cantu ti apo fatu ◊ no bos impudedas mai de fàghere bene ◊ morte, tropu crudele ses istada cun s'Elicona sardu: daghi l'as mortu, pustis de pag'ora penso chi ti ndhe sias impudada! (Mura)
Ètimu
ltn.
imputare
Tradutziones
Frantzesu
se repentir
Ingresu
to repent
Ispagnolu
arrepentirse
Italianu
pentirsi
Tedescu
bereuen.
impudíre , vrb Definitzione
guastare e fàere pudesciore
Sinònimos e contràrios
impudiare,
insuriri,
pudèschere,
pudire
Frases
sa peta si est impudida ◊ si non ti faghent in abba budhida t'impudis e ti sordis!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pourrir
Ingresu
to putrefy
Ispagnolu
podrir
Italianu
imputridire
Tedescu
verwesen.
impugnàre , vrb: impunnae,
impunnai,
impunnare Definitzione
andhare (o fintzes fàere andhare) a cara a unu logu, a un'ala, a calecuna cosa (o a ccn.) coment'e cricandhodha, po dha bòllere, o fintzes po che dha bogare o àteru
Sinònimos e contràrios
apititai,
imbonai,
petire 1,
punnai,
tirai,
tocai 1
/
incarrebai
Frases
movet sas alas incogoristida e impugnat sas úngias contr'a mie (P.Pisurzi)◊ soli impunnat a s'ocasu ◊ como est impunnendhe a inoghe! ◊ a cali parti apu a impunnai? ◊ immoi impunnaus a bidha, a domu ◊ si ant atuau su baullu e impunnant conca a crésia ◊ po si vengai, pigat is ferrus de tundi e s'impunnat a Brai disafiendidhu ◊ su pastori impunnat su bestiàmini in sa filada
2.
ma labai a nd'èssi bogau cussu: dèu puru mi seu impunnau a su billetu de centumila! ◊ cussa piciochedha impunnat tropu a su paru sodrau
Ètimu
ltn.
in pugnare
Tradutziones
Frantzesu
aller,
se diriger,
se tourner
Ingresu
to go,
to aim
Ispagnolu
andar
Italianu
andare,
tèndere,
dirìgere,
vòlgere
Tedescu
streben.
impunciài, impunciàre , vrb: impuntzare Definitzione
istare coment'e a su punghe punghe, ispinghe ispinghe cricandho de fàere mòvere s'àteru a calecuna cosa (e no sèmpere de bonu)
Sinònimos e contràrios
impuntzonare,
inchisai,
inghitzidare,
intzidiare,
ispuntogliare,
ispuntzonare,
tenteare,
tzuntzullare
Frases
s'amante l'impuntzaiat a bochire sa muzere ◊ no impuntzes a su Segnore Deus tuo! ◊ tue no depes impunciare a isce!◊ no impuntzetas sa zente a sas brias!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
inciter
Ingresu
to urge
Ispagnolu
incitar,
empujar
Italianu
incitare
Tedescu
verleiten.
impuntedhài, impuntedhàre , vrb Definitzione
pònnere su puntedhu, puntedhos po agguantare cosa
Sinònimos e contràrios
afrucaxai,
apalincionai,
apontedhae,
apuntalai,
inforchidhare,
trumpai
Ètimu
itl.
appuntellare
Tradutziones
Frantzesu
étayer
Ingresu
to buttress
Ispagnolu
apuntalar
Italianu
puntellare
Tedescu
stützen.
impuntigliàre , vrb: impuntillae,
-are Definitzione
fàere sa cosa a puntígliu, fàere puntíglios
Sinònimos e contràrios
impuntare,
puntigliare
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
s'entêter
Ingresu
to grow obstinate
Ispagnolu
empeñarse,
obstinarse
Italianu
impuntigliarsi
Tedescu
sich versteifen.
impuntzonàre , vrb Definitzione
istare coment'e a su punghe punghe, ispinghe ispinghe atzitzandho po fàere mòvere s'àteru a calecuna cosa (e no sèmpere de bonu)
Sinònimos e contràrios
impunciai,
impuntzonire,
inciulai,
infruncuai,
inzibbire,
ispuntzonare
Frases
aviat una fortza che dimóniu e bastavat apenas de l'impuntzonare pro afocare unu cristianu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
inciter,
inciter à la révolte,
pousser
Ingresu
to instigate,
to stir up
Ispagnolu
instigar
Italianu
istigare,
sobillare
Tedescu
anstiften,
aufhetzen.
in , prep Definitzione
prep. chi s'impreat po giare a cumprèndhere su istare, su abbarrare e a dónnia modu s'idea de logu o de tempus: cun su vrb. essire fintzes po movimentu (es. essíreche in machines, in coranta mois, che so essidu in Macumere); cun partes de su corpus, chentza artículu: in conca, in trugu, in buca, in petorras (a sing. cun s'art. puru), in brente, in bratzos (a sing. cun s'art. puru), in manos (e in manu, in sa manu, in sas manos), in pes (a sing. cun s'art., sinono bolet nàrrere àteru); coment'e prefissu si che aunit cun medas foedhos, e a bortas (pagas, ca no est manígiu própiu de sa limba sarda) fintzes cun significau de nega (no: intzivile, incoberàbbili
Maneras de nàrrere
csn:
avb. de manera: fàghere una cosa in fadhina = irballendhe; nàrrere una cosa in suspu, èssere in pessos, fàghere in presse (impresse), fàghere in pessare, fàghere in lestresa, lassare in pasu; èssere in frenugu, in sas berbeghes, in su bestiàmine, in s'olia, in mura, in linna, in su dutore = èssere chirchendhe frenugu, pastorighendhe berbeghes, bestiàmine, collindhe olia, mura, faghindhe linna, in ambulatóriu pro faedhare su dutore; èssiri in camisa, in mudandas, in cracionis = zúghere bestidu (chentza zúghere àteru subra) sa camisa, sas mudandhas, sos pantalones; èssere o no èssere in dare = tènniri ganas, no tènniri ganas de fuedhai, de arrespúndiri; èssere in abba, in fritu, in caentu = (nau de su tempus), èssiri sempri pruendi, èssiri fendi frius, fendi callenti; zúghere su cherbedhu in abba = guastu, ammachiau; in domíniga, in lunis, in martis e gai = in die de domíniga e gai; èssere in sos… agt. numeràriu + annos = faghindhe sos… + agt. numeràriu + annos, faghindhe sos annos de lòmpere; leare, dare, ispèndhere unu valore in + nm. = pònnere a, iscambiare cun + nm.
Frases
in sa mente mia est abbarranno una santa e cara visione de tiatia ◊ funt totu s'ora sétzius in pratza ◊ inoghe semus in Bonorba ◊ fradi miu bivit in Bidhexidru ◊ che zuto brutura in s'ogru ◊ in sa dí de oi ◊ si sunt cojados in sàpadu ◊ est cun is manus in cruxi ◊ su trigu in làmpadas comintzat a incherare ◊ in s'ierru fait frius ◊ in tota die no at fatu nudha ◊ manighendhe mi che intrat sa peta in dentes ◊ mi pongu in su soli ca tengu frius ◊ mi setzo in s'umbra ◊ poneus sa pingiada in su fogu ◊ frade tou est in sos vint'annos
2.
candu fuedhat, cussu nci essit in cincuanta mois! ◊ che so pigadu in montes ◊ sos Americanos che sunt pigados in sa Luna ◊ no ti che intrat s'iscuru in buca ◊ est torradu in segus ◊ si at betadu s'issallu in conca ◊ ch'est essidu in Núoro
3.
làssami sa conca in pasu! ◊ no li faedhes ca no est in dare, oe! ◊ oe est in muta bona ◊ múndhache s'arga, ca a su cola cola che la leamus in pes! ◊ so in comporare: a fura no ndhe leo! ◊ totu su chi teniat si l'at ispesu in diverteras ◊ bae: a ti lu dare in pische, custu! ◊ su triballu lu cherzo pagadu in dinari, no in cosa!
Ètimu
ltn.
in
Tradutziones
Frantzesu
en,
dans,
à
Ingresu
in,
at,
to
Ispagnolu
en
Italianu
in
Tedescu
in.
inamorài , vrb: inamorare,
innamorai,
innamorare Definitzione
pònnere amore, istima forte a unu, a una, a calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
abbaradhare,
abbelare,
ammorare,
fastigiai,
imbelare,
indeosare,
ingeniai
| ctr.
disamorare
Frases
est innamorendhe cun àter'una fémina ◊ si ndh'est innamorada a s'ojada chi li at dadu ◊ ohi, si fui bajanu ti mi dia innamorare!
Tradutziones
Frantzesu
tomber amoureux
Ingresu
to fall in love
Ispagnolu
enamorarse
Italianu
innamorarsi
Tedescu
sich verlieben.
incabbiài , vrb: ingabbiai,
ingabbiare Definitzione
pònnere in càbbia, inserrare aintru
Sinònimos e contràrios
ingribbiai
| ctr.
bocare
Tradutziones
Frantzesu
encager
Ingresu
to cage
Ispagnolu
enjaular
Italianu
ingabbiare
Tedescu
in einen Käfig sperren.
incabigliàre , vrb rfl Definitzione
aferrare a pilos s'unu a s'àteru, tirandho, gherrandho; betare apare is pilos
Sinònimos e contràrios
acanciofai,
aciufai 1,
atzuntzudhare,
tipiliare,
tipilire
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
se crêper le chignon
Ingresu
to brawl
Ispagnolu
agarrarse del moño
Italianu
accapigliarsi
Tedescu
sich raufen.
incaboniscài , vrb Definitzione
coment'e fàere su caboniscu, su si giare importu mannu, fàere su togo; fintzes artziaresiche arrespondhendho cun ifadu po cosa chi no praghet
Sinònimos e contràrios
achighiristai,
alleporedhare,
altivai,
impudhai,
inchibberare,
inchighiristai
2.
mi naras chi seu atesu e apustis si mi acostu t'incaboniscas?!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ragaillardir,
être hardi
Ingresu
to make cocky
Ispagnolu
envalentonarse,
engallarse
Italianu
ringalluzzire,
èssere baldanzóso
Tedescu
sich brüsten.
incadassàre , vrb Definitzione
únghere s'ordíngiu cun cadansu
Sinònimos e contràrios
cadansare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
encoller
Ingresu
to size
Ispagnolu
engomar
Italianu
imbozzimare
Tedescu
schlichten.
incadenài , vrb: incadenare,
incatenare Definitzione
acapiare cun cadenas; pònnere cosas coment'e acapiadas o agguantadas apare s'una cun s'àtera, a manera de fàere fortza impare, fintzes a bisura de incantu
Sinònimos e contràrios
acadenai,
acapiae,
incadenitare
2.
sos ojos bellos tuos incadenadu mi ant!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enchaîner
Ingresu
to chain,
to link together
Ispagnolu
encadenar
Italianu
incatenare,
concatenare
Tedescu
anketten,
verketten.
incadenitàre , vrb Definitzione
pònnere sa cadenita, in cadenita, fàere coment'e a cadena acapiandho una cosa a s'àtera (comente si faet fintzes cun is versos acabbaos in rima, cun is frastimos)
Sinònimos e contràrios
incadenai,
inteneghitare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enchaîner,
lier
Ingresu
to link together
Ispagnolu
concatenar
Italianu
concatenare
Tedescu
verketten.
incadhàre , vrb Definitzione
pònnere a cuadhissedha, pònnere una cosa in pitzu de s'àtera, mescamente nau de is cambas, de is nérbios
Sinònimos e contràrios
incadhigare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
croiser,
amonceler
Ingresu
to overlap,
to cross one's legs
Ispagnolu
sobreponer,
cruzar las piernas
Italianu
accavallare
Tedescu
übereinanderlegen,
sich zerren.
incadhossài , vrb: incadhotzai,
incadhotzare Definitzione
fàere cadhotzu, totu brutu, brutu meda
Sinònimos e contràrios
acadhotzai,
acadrangiai,
acarrognai,
allodrigai,
imbrastiare,
imbratare,
insodrigai,
lorire,
lurtzinare
| ctr.
limpiai,
pulire
Frases
dona cura no t'arràsighis in su muru, a t'incadhossai su bestiri! ◊ su bitúmini apodhat e incadhotzat totu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
salir,
souiller
Ingresu
to soil
Ispagnolu
ensuciar
Italianu
insozzare
Tedescu
beschmutzen.
incaiciàre , vrb Definitzione
intrare apare a istrintu, cracu, istringhendho forte
Frases
sas coloras s'incaíciant apare
Tradutziones
Frantzesu
envelopper
Ingresu
to envelop
Ispagnolu
enrollar,
envolver
Italianu
avviluppare
Tedescu
einwickeln.