imprupíre, imprupíri , vrb: impulpiri,
impurpie,
impurpire Definition
pònnere prupas, crèschere in prupas, nau de animales, gente e fintzes frutos
Synonyms e antonyms
ammaciociae,
imprupai,
impurpatzire
| ctr.
ispurpire
Sentences
sa morisca est totu ossu: no bi at impurpidu ca no li at próidu ◊ s'olia comente proet in atunzu s'impurpit ◊ sos pibionedhos de s'àghina sunt imprupinne
Etymon
srd.
Translations
French
engraisser
English
to fill out
Spanish
engordar,
volverse pulposo
Italian
impolpare
German
dick werden.
impubusàre , avb: impupusare Synonyms e antonyms
impinnaciai
Sentences
su carrotzinu fit cun bàtoro cadhos niedhos impubusados
Translations
French
panacher,
empanacher
English
to decorate with plumes
Spanish
adornar con penachos
Italian
impennacchiare
German
mit einem Federbusch schmücken.
impudàre , vrb: imputare 1 Definition
vrb. chi rechedit su pron. de sa persona sugetu coment'e chi siat cumplementu ma chentza funtzione: sentire dispraxere po calecuna cosa fata (de malu siat o de bonu)
Synonyms e antonyms
abentire,
arrepentire,
penètere,
penentire,
pilicare
Sentences
si penseri no mudas, de custa passione ti ndhe impudas (P.Mereu)◊ no ndhe fetas de aconcadas macas, ca ti ndhe as a impudare! ◊ ti amo e no m'impudo! ◊ si no pensades a mente sussega no istentades a bos ndhe impudare (D.Mele)◊ como pagu mi balet su penetu chi m'impudo de cantu ti apo fatu ◊ no bos impudedas mai de fàghere bene ◊ morte, tropu crudele ses istada cun s'Elicona sardu: daghi l'as mortu, pustis de pag'ora penso chi ti ndhe sias impudada! (Mura)
Etymon
ltn.
imputare
Translations
French
se repentir
English
to repent
Spanish
arrepentirse
Italian
pentirsi
German
bereuen.
impudíre , vrb Definition
guastare e fàere pudesciore
Synonyms e antonyms
impudiare,
insuriri,
pudèschere,
pudire
Sentences
sa peta si est impudida ◊ si non ti faghent in abba budhida t'impudis e ti sordis!
Etymon
srd.
Translations
French
pourrir
English
to putrefy
Spanish
podrir
Italian
imputridire
German
verwesen.
impugnàre , vrb: impunnae,
impunnai,
impunnare Definition
andhare (o fintzes fàere andhare) a cara a unu logu, a un'ala, a calecuna cosa (o a ccn.) coment'e cricandhodha, po dha bòllere, o fintzes po che dha bogare o àteru
Synonyms e antonyms
apititai,
imbonai,
petire 1,
punnai,
tirai,
tocai 1
/
incarrebai
Sentences
movet sas alas incogoristida e impugnat sas úngias contr'a mie (P.Pisurzi)◊ soli impunnat a s'ocasu ◊ como est impunnendhe a inoghe! ◊ a cali parti apu a impunnai? ◊ immoi impunnaus a bidha, a domu ◊ si ant atuau su baullu e impunnant conca a crésia ◊ po si vengai, pigat is ferrus de tundi e s'impunnat a Brai disafiendidhu ◊ su pastori impunnat su bestiàmini in sa filada
2.
ma labai a nd'èssi bogau cussu: dèu puru mi seu impunnau a su billetu de centumila! ◊ cussa piciochedha impunnat tropu a su paru sodrau
Etymon
ltn.
in pugnare
Translations
French
aller,
se diriger,
se tourner
English
to go,
to aim
Spanish
andar
Italian
andare,
tèndere,
dirìgere,
vòlgere
German
streben.
impunciài, impunciàre , vrb: impuntzare Definition
istare coment'e a su punghe punghe, ispinghe ispinghe cricandho de fàere mòvere s'àteru a calecuna cosa (e no sèmpere de bonu)
Synonyms e antonyms
impuntzonare,
inchisai,
inghitzidare,
intzidiare,
ispuntogliare,
ispuntzonare,
tenteare,
tzuntzullare
Sentences
s'amante l'impuntzaiat a bochire sa muzere ◊ no impuntzes a su Segnore Deus tuo! ◊ tue no depes impunciare a isce!◊ no impuntzetas sa zente a sas brias!
Etymon
srd.
Translations
French
inciter
English
to urge
Spanish
incitar,
empujar
Italian
incitare
German
verleiten.
impuntedhài, impuntedhàre , vrb Definition
pònnere su puntedhu, puntedhos po agguantare cosa
Synonyms e antonyms
afrucaxai,
apalincionai,
apontedhae,
apuntalai,
inforchidhare,
trumpai
Etymon
itl.
appuntellare
Translations
French
étayer
English
to buttress
Spanish
apuntalar
Italian
puntellare
German
stützen.
impuntigliàre , vrb: impuntillae,
-are Definition
fàere sa cosa a puntígliu, fàere puntíglios
Synonyms e antonyms
impuntare,
puntigliare
Etymon
itl.
Translations
French
s'entêter
English
to grow obstinate
Spanish
empeñarse,
obstinarse
Italian
impuntigliarsi
German
sich versteifen.
impuntzonàre , vrb Definition
istare coment'e a su punghe punghe, ispinghe ispinghe atzitzandho po fàere mòvere s'àteru a calecuna cosa (e no sèmpere de bonu)
Synonyms e antonyms
impunciai,
impuntzonire,
inciulai,
infruncuai,
inzibbire,
ispuntzonare
Sentences
aviat una fortza che dimóniu e bastavat apenas de l'impuntzonare pro afocare unu cristianu
Etymon
srd.
Translations
French
inciter,
inciter à la révolte,
pousser
English
to instigate,
to stir up
Spanish
instigar
Italian
istigare,
sobillare
German
anstiften,
aufhetzen.
in , prep Definition
prep. chi s'impreat po giare a cumprèndhere su istare, su abbarrare e a dónnia modu s'idea de logu o de tempus: cun su vrb. essire fintzes po movimentu (es. essíreche in machines, in coranta mois, che so essidu in Macumere); cun partes de su corpus, chentza artículu: in conca, in trugu, in buca, in petorras (a sing. cun s'art. puru), in brente, in bratzos (a sing. cun s'art. puru), in manos (e in manu, in sa manu, in sas manos), in pes (a sing. cun s'art., sinono bolet nàrrere àteru); coment'e prefissu si che aunit cun medas foedhos, e a bortas (pagas, ca no est manígiu própiu de sa limba sarda) fintzes cun significau de nega (no: intzivile, incoberàbbili
Idioms
csn:
avb. de manera: fàghere una cosa in fadhina = irballendhe; nàrrere una cosa in suspu, èssere in pessos, fàghere in presse (impresse), fàghere in pessare, fàghere in lestresa, lassare in pasu; èssere in frenugu, in sas berbeghes, in su bestiàmine, in s'olia, in mura, in linna, in su dutore = èssere chirchendhe frenugu, pastorighendhe berbeghes, bestiàmine, collindhe olia, mura, faghindhe linna, in ambulatóriu pro faedhare su dutore; èssiri in camisa, in mudandas, in cracionis = zúghere bestidu (chentza zúghere àteru subra) sa camisa, sas mudandhas, sos pantalones; èssere o no èssere in dare = tènniri ganas, no tènniri ganas de fuedhai, de arrespúndiri; èssere in abba, in fritu, in caentu = (nau de su tempus), èssiri sempri pruendi, èssiri fendi frius, fendi callenti; zúghere su cherbedhu in abba = guastu, ammachiau; in domíniga, in lunis, in martis e gai = in die de domíniga e gai; èssere in sos… agt. numeràriu + annos = faghindhe sos… + agt. numeràriu + annos, faghindhe sos annos de lòmpere; leare, dare, ispèndhere unu valore in + nm. = pònnere a, iscambiare cun + nm.
Sentences
in sa mente mia est abbarranno una santa e cara visione de tiatia ◊ funt totu s'ora sétzius in pratza ◊ inoghe semus in Bonorba ◊ fradi miu bivit in Bidhexidru ◊ che zuto brutura in s'ogru ◊ in sa dí de oi ◊ si sunt cojados in sàpadu ◊ est cun is manus in cruxi ◊ su trigu in làmpadas comintzat a incherare ◊ in s'ierru fait frius ◊ in tota die no at fatu nudha ◊ manighendhe mi che intrat sa peta in dentes ◊ mi pongu in su soli ca tengu frius ◊ mi setzo in s'umbra ◊ poneus sa pingiada in su fogu ◊ frade tou est in sos vint'annos
2.
candu fuedhat, cussu nci essit in cincuanta mois! ◊ che so pigadu in montes ◊ sos Americanos che sunt pigados in sa Luna ◊ no ti che intrat s'iscuru in buca ◊ est torradu in segus ◊ si at betadu s'issallu in conca ◊ ch'est essidu in Núoro
3.
làssami sa conca in pasu! ◊ no li faedhes ca no est in dare, oe! ◊ oe est in muta bona ◊ múndhache s'arga, ca a su cola cola che la leamus in pes! ◊ so in comporare: a fura no ndhe leo! ◊ totu su chi teniat si l'at ispesu in diverteras ◊ bae: a ti lu dare in pische, custu! ◊ su triballu lu cherzo pagadu in dinari, no in cosa!
Etymon
ltn.
in
Translations
French
en,
dans,
à
English
in,
at,
to
Spanish
en
Italian
in
German
in.
inamorài , vrb: inamorare,
innamorai,
innamorare Definition
pònnere amore, istima forte a unu, a una, a calecuna cosa
Synonyms e antonyms
abbaradhare,
abbelare,
ammorare,
fastigiai,
imbelare,
indeosare,
ingeniai
| ctr.
disamorare
Sentences
est innamorendhe cun àter'una fémina ◊ si ndh'est innamorada a s'ojada chi li at dadu ◊ ohi, si fui bajanu ti mi dia innamorare!
Translations
French
tomber amoureux
English
to fall in love
Spanish
enamorarse
Italian
innamorarsi
German
sich verlieben.
incabbiài , vrb: ingabbiai,
ingabbiare Definition
pònnere in càbbia, inserrare aintru
Synonyms e antonyms
ingribbiai
| ctr.
bocare
Translations
French
encager
English
to cage
Spanish
enjaular
Italian
ingabbiare
German
in einen Käfig sperren.
incabigliàre , vrb rfl Definition
aferrare a pilos s'unu a s'àteru, tirandho, gherrandho; betare apare is pilos
Synonyms e antonyms
acanciofai,
aciufai 1,
atzuntzudhare,
tipiliare,
tipilire
Etymon
itl.
Translations
French
se crêper le chignon
English
to brawl
Spanish
agarrarse del moño
Italian
accapigliarsi
German
sich raufen.
incaboniscài , vrb Definition
coment'e fàere su caboniscu, su si giare importu mannu, fàere su togo; fintzes artziaresiche arrespondhendho cun ifadu po cosa chi no praghet
Synonyms e antonyms
achighiristai,
alleporedhare,
altivai,
impudhai,
inchibberare,
inchighiristai
2.
mi naras chi seu atesu e apustis si mi acostu t'incaboniscas?!
Etymon
srd.
Translations
French
ragaillardir,
être hardi
English
to make cocky
Spanish
envalentonarse,
engallarse
Italian
ringalluzzire,
èssere baldanzóso
German
sich brüsten.
incadassàre , vrb Definition
únghere s'ordíngiu cun cadansu
Synonyms e antonyms
cadansare
Etymon
srd.
Translations
French
encoller
English
to size
Spanish
engomar
Italian
imbozzimare
German
schlichten.
incadenài , vrb: incadenare,
incatenare Definition
acapiare cun cadenas; pònnere cosas coment'e acapiadas o agguantadas apare s'una cun s'àtera, a manera de fàere fortza impare, fintzes a bisura de incantu
Synonyms e antonyms
acadenai,
acapiae,
incadenitare
2.
sos ojos bellos tuos incadenadu mi ant!
Etymon
srd.
Translations
French
enchaîner
English
to chain,
to link together
Spanish
encadenar
Italian
incatenare,
concatenare
German
anketten,
verketten.
incadenitàre , vrb Definition
pònnere sa cadenita, in cadenita, fàere coment'e a cadena acapiandho una cosa a s'àtera (comente si faet fintzes cun is versos acabbaos in rima, cun is frastimos)
Synonyms e antonyms
incadenai,
inteneghitare
Etymon
srd.
Translations
French
enchaîner,
lier
English
to link together
Spanish
concatenar
Italian
concatenare
German
verketten.
incadhàre , vrb Definition
pònnere a cuadhissedha, pònnere una cosa in pitzu de s'àtera, mescamente nau de is cambas, de is nérbios
Synonyms e antonyms
incadhigare
Etymon
srd.
Translations
French
croiser,
amonceler
English
to overlap,
to cross one's legs
Spanish
sobreponer,
cruzar las piernas
Italian
accavallare
German
übereinanderlegen,
sich zerren.
incadhossài , vrb: incadhotzai,
incadhotzare Definition
fàere cadhotzu, totu brutu, brutu meda
Synonyms e antonyms
acadhotzai,
acadrangiai,
acarrognai,
allodrigai,
imbrastiare,
imbratare,
insodrigai,
lorire,
lurtzinare
| ctr.
limpiai,
pulire
Sentences
dona cura no t'arràsighis in su muru, a t'incadhossai su bestiri! ◊ su bitúmini apodhat e incadhotzat totu
Etymon
srd.
Translations
French
salir,
souiller
English
to soil
Spanish
ensuciar
Italian
insozzare
German
beschmutzen.
incaiciàre , vrb Definition
intrare apare a istrintu, cracu, istringhendho forte
Sentences
sas coloras s'incaíciant apare
Translations
French
envelopper
English
to envelop
Spanish
enrollar,
envolver
Italian
avviluppare
German
einwickeln.