imbirbantài , vrb Definizione
fàere o essire birbante
Traduzioni
Francese
devenir polisson
Inglese
to become rascal
Spagnolo
volverse bribón
Italiano
infurfantire
Tedesco
ein Schurke werden.
imbirdèssi, imbirdèssiri , vrb Definizione
essire de colore bidre, nau de su logu, naschire erba, prènnere de erba
Sinonimi e contrari
imbidrigai,
imbirdire
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
reverdir
Inglese
to make green again
Spagnolo
reverdecer
Italiano
rinverdire
Tedesco
wieder grün machen.
imbiscàre , vrb: inviscai Definizione
pònnere su biscu, cassare cun su biscu; fintzes atzitzare su cane
Sinonimi e contrari
biscare
/
auntzare,
imbriscare,
incidai,
inciulai
Frasi
fit timendhe de restare imbiscadu in sas chesuras ◊ mi daes un'atacu tantu pro m'imbiscare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engluer
Inglese
to lime
Spagnolo
enviscar
Italiano
impaniare
Tedesco
leimen.
imbischidàre , vrb Definizione
essire bíschidu, aghedu, mescamente nau de su late o de cosas fatas cun late (es. cagiau), o fintzes de cosa chi si aghedat guastandhosi
Sinonimi e contrari
achedare 1,
acriare,
axedai
Frasi
pro fàghere sa preta bíschida pazant su late e imbetzes de lu fàghere a casu ndhe lu piscant a fitas e las lassant imbischidare ◊ bi ndhe at chi sa preta la mànigant apenas s'imbíschidat chena che la pònnere in sa salamuja
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aigrir
Inglese
to sour
Spagnolo
agriarse
Italiano
inacidire
Tedesco
sauer werden lassen.
imbisciàre , vrb: imbissai,
imbitzai,
imbitzare,
immitzare Definizione
pònnere calecunu imbitzu, calecuna abbitúdine a cosa chi praghet
Sinonimi e contrari
abbetuare,
abesare,
acostumai,
imbitzicare,
ingustai
| ctr.
irbitzare,
ispònnere,
isvisciare
Frasi
su dinare imbísciat sa zente ◊ pro l'ammasetare l'at imbitzadu cun bucones licantzos ◊ como chi l'as imbitzadu a sa fae, s'àinu no cheret paza ◊ no mi dhu pedas prus, no t'imbissis! ◊ de candu si est imbitzau no ndi dhu podeus istorrai ◊ immoi, ca si funt imbitzaus a totu custas cosas bonas, is turistas torrant!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
habituer,
accoutumer
Inglese
to accustom
Spagnolo
acostumbrar
Italiano
avvezzare
Tedesco
gewöhnen.
imbisitàre , vrb Definizione
andhare a bíere o agatare a ccn.
Sinonimi e contrari
abbisitai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre visite
Inglese
to visit
Spagnolo
visitar
Italiano
far vìsita
Tedesco
besuchen.
imbistigàre , vrb Definizione
fàere pregontas cricandho de ischire cosa, foedhare po bòllere ischire de is àteros / avb. a s’imbístiga imbístiga = a fortza de pregontai
Sinonimi e contrari
chilcare,
dimandhare,
irfrodhocare,
iscocolai,
isseare,
istigare,
isuzigonare,
precontare,
speculitai
Frasi
imbistighendhe za si benit a ischire, sa cosa ◊ cheret imbistigadu a bídere si si ndhe agatat, a cómporu, de ozu ◊ sas finantzas istaiant imbistighendhe a bídere si fit abberu chi nois aimus màchina
2.
a s'imbístiga imbístiga za che so dadu a subra e za l'apo àpidu su chi fia chirchendhe
Traduzioni
Francese
enquêter,
demander
Inglese
to investigate
Spagnolo
investigar,
averiguar
Italiano
investigare,
chièdere
Tedesco
erforschen,
fragen.
imbodhiài , vrb: imbodhiare,
imbodhicai,
imbodhicare,
imbodhicari,
imbodhidai,
imbodhigai,
imbodhigare,
imbolicare,
imboligare,
imbudhiai,
imbulicare,
immodhigare,
impodhiai Definizione
fàere imbodhigos, pònnere sa cosa in paperi o àteru a manera de istare ammontada, badrada de su fritu o àteru, pònnere cosa, prus che àteru orrobba, paperi, lióngiu a inghíriu de àtera; cuncordare trampas, fàere calecuna cosa a dannu de s’àteru faendhodhi a crèdere una cosa candho est un’àtera
Sinonimi e contrari
dimanare
/
imbogiare,
trabojare,
trobillai,
trobodhicai
/
abbovai,
abbuvonare,
coglionai,
colovrinare,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
trampai
| ctr.
ilboligare
Modi di dire
csn:
imboligare in… (carchi cosa) = imbudhiai cosa in mesu de àtera, cun àtera; imboligare a… (carchi cosa) = a ingíriu de àtera cosa, ma fintzas cun àtera cosa; imbodhicaisí in amori = cojare cun ccn. chi fossis no cumbenit
Frasi
su bicarbonau impodhiadhu a paperi! ◊ custu est paperi impodhiau cun paperi! ◊ est chin sa pedhe imbolicada a s'ossu, debbiledhu ◊ sa fiuda fit imbodhigada in su mantu niedhu ◊ su grassu imbódhiat sa frissura e sos nerules de custa berbeche ◊ filo e imbódhigo lana
2.
a s'imboligosu no impares a imboligare! ◊ su maistu tontu imbódhiat a craru e ponit in malítzia dogna clienti ◊ bengu a ti acumpangiai, a bortas chi no t'imbodhighint, a tui!
Etimo
ltn.
*involicare
Traduzioni
Francese
enrouler,
rouler,
envelopper
Inglese
to wrap (up)
Spagnolo
envolver,
enrollar
Italiano
avvòlgere,
invòlgere
Tedesco
einwickeln.
imbogiàre , vrb: imbojare Definizione
nau pruschetotu de filos o cosas deasi, betare apare a dónnia manera tanti chi apustis est difícile a tirare su càbudu; abbarrare coment’e acapiau, arréschiu in mesu de ccn. cosa o chistione; nau de una chistione, cunfúndhere, fàere difícile a cumprèndhere, ammesturare is argumentos, is cosas / mòere a s’imboja imboja = cun movimentos a inghiriadura, coment’e imbojendhe
Sinonimi e contrari
acugurrai 1,
atrepillai,
atrobodhare,
batagugliare,
imbodhiai,
trabojare,
trebedhai,
trobillai,
trobullai,
trogai
| ctr.
irbojare
Frasi
imbóliga bene sa lana ca sinono s'imbojat, totu! ◊ no tires chentza ischire cale est su cabu ca s'imbojat!
2.
pro unu pastore bi cheret pacu a che abbarrare imbojau in sos tadharanos de sa zustíssia
Traduzioni
Francese
embrouiller
Inglese
to tangle
Spagnolo
enredar,
enmarañar
Italiano
aggrovigliare
Tedesco
verwickeln.
imbolàre , vrb Definizione
betare a terra, lassare sa cosa betandhochedha atesu, betandhodha de artu o a istràmpidu, coment’e a bolu, chentza órdine; calare de artu a cropu; rfl. nau prus che àteru de fémina chentza cojuare, crocare cun facilidade po si giare a s’ómine faendho pagu càrculu de issa etotu / andhare imbola imbola = imbolèndhesi inoghe e in cudhane, de tretu in tretu, a su corca corca
Sinonimi e contrari
abbutare,
betae,
foliai,
frundhire,
imbrillai,
irbotulae,
iscavulai,
ispiòndiri,
issèndhere,
scabiossai
| ctr.
collire
/
assantae,
assetiai,
pònnere
Frasi
imbolamiche atesu cussas cosas! ◊ imbòlache s'arga! ◊ collide s'olia e imbolade a s'isterzu! ◊ no imboles gai fatu de su logu sa bestimenta chi ti càmbias!
2.
s'abiolu si tucat, leat bolu e dae s'aera s'imbolat che raju!
3.
si biet chi issa no est una fémina pagu séria chi s'imbolat in bratzos de chie totu li capitat! ◊ nos semus imbolados che duos iserelados!
Etimo
ltn.
involare
Traduzioni
Francese
lancer,
jeter
Inglese
to fling
Spagnolo
tirar,
arrojar
Italiano
lanciare,
buttare,
scaraventare
Tedesco
werfen,
schleudern.
imboníre, imboníri , vrb Definizione
pònnere o cambiare in bonu, in méngius (fintzes de petza in sa carena); su pesare de sa pasta cun su frammentu (foedhandho de fémina, improssimare)/ imboniu = (nau de su forru) chi est a puntu giustu de budhiore po còghere su pane
Sinonimi e contrari
abboniare,
ammellorai
/
pesare
| ctr.
pejorare
Frasi
est beniu po imboniri is trevessus e po dhus agiudai a pentzai coment'e is giustus ◊ su tempus si nche fit imboniu ◊ sa robba in s'ebra meda si est imbonia in d-una cuindixada ◊ s’ómine si est imboniu che porcu in tula de landhe
2.
sas féminas mutias pro azuare a fàchere sa cota fint paraas ispetandhe a imbonire sa pasta
3.
Fulanu at imboniu sa muzere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
améliorer
Inglese
to improve
Spagnolo
mejorar
Italiano
migliorare
Tedesco
verbessern.
imbotàre , vrb: impotai Definizione
pònnere in is botos sa cosa de chistire
Etimo
ctl.
empotar
Traduzioni
Francese
mettre dans un pot
Inglese
to pot
Spagnolo
envasar
Italiano
méttere in vaso,
in baràttolo
Tedesco
in ein Gefäß tun.
imbotillàre , vrb: imbutigliai,
imbutigliare,
imbutillare Definizione
pònnere sa cosa in ampudhas
Traduzioni
Francese
embouteiller
Inglese
to bottle
Spagnolo
embotellar
Italiano
imbottigliare
Tedesco
in Flaschen abfüllen.
imbovài , vrb: imbovare Definizione
pigare a unu che unu bovu, che tontu, in su sensu de ingannare o de si lassare ingannare; tupare, istangiare / i. una carrada = tupare bene, istanzare sas doas chi no perdant
Sinonimi e contrari
abbovai,
coglionai,
colovrinare,
corogliare,
imbollocai,
imbusterai,
imbuvonare,
improsae,
ingannai,
mariolare,
trampai
/
calafatai
Frasi
calincunu est circhendi de imbovai sa populatzioni cun promissas (A.Garau)◊ tui ses tonta e ti lassas imbovai ◊ tui imbovas genti de pagu giudítziu ◊ cussu si est lassau cun sa mulleri e si est imbovau de àtera fémina ◊ bois imbovades sas féminas macas!
2.
su fenu de ispàdula is butajus dhu ponint po imbovai is carradas
Etimo
spn., ctl.
embobar, embovar
Traduzioni
Francese
duper
Inglese
to cheat
Spagnolo
embaucar
Italiano
gabbare,
circuire
Tedesco
betrügen,
umgarnen.
imbozàre , vrb Definizione
fàere bènnere o naschire sa bògia, sa gana, su disígiu de ccn. cosa
Sinonimi e contrari
abbozare,
arranguitzai,
imbozire,
inganatzire,
ingangulissai,
ingolosinare
| ctr.
dirganare,
irbozare
Frasi
cussas féminas sunt che binzas chena muru pro imbozare mustrendhe sas titedhas pendhe pendhe ◊ no imbozes sos pitzinnos a fàghere cosa chi no andhat bene!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner envie
Inglese
to temp
Spagnolo
animar,
estimular
Italiano
invogliare
Tedesco
anregen.
imbrambuài, imbrambulài , vrb Definizione
pigare a imbràmbulus, a frandhigos, no sèmpere po su bonu, pònnere imbérrios e vitziedhos
Sinonimi e contrari
acarignai,
acarissiai,
imbimbinare,
losingare
/
imbelecare,
imbovai
Frasi
prangi, prangi!…, ti dhu narau ca fust imbrambuendidhus tropu, a fillus tuus! ◊ sa mama imbrambulàt su pitichedhu prus de totu is àterus fillus
Traduzioni
Francese
choyer,
cajoler
Inglese
to pet
Spagnolo
mimar,
lisonjear
Italiano
vezzeggiare
Tedesco
hätscheln.
imbrassài , vrb: imbratzae,
imbratzai,
imbratzare,
imprassai,
impressai,
impressare 1 Definizione
betare is bratzos a inghíriu de un’àteru coment’e singiale de istima forte; inghiriare o serrare a inghíriu / èssiri a basa e imprassa (nau de duos)= chi s’istimant meda, si basant e afranzant sempre candho si agatant (nadu fintzas coment’e crítiga)
Sinonimi e contrari
abbaltzare,
abbarcai,
afianzare,
aprensare,
atujare
Frasi
su babbu at imprassau su fillu partendu ◊ mi at imprassadu candu dh'apu preguntada ita teniat ◊ sa mama si at impressau sa pipia ◊ mairu e mulleri nau ca no si funt impressaus mai! ◊ benie a innoje ca si bojo impressare!◊ erribbat Abramu e imbrathat a unu a unu is amigos
2.
est tanti mannu chi imprassat totu sa pràcia ◊ totu cussa terra si podet imbratzare a s'ojada ◊ sa funi bolit longa su tanti de imprassai su ciugu de s'animali e andai bèni a dh'aguantai de atesu
Etimo
ctl., spn.
embraçar, embrazar
Traduzioni
Francese
embrasser
Inglese
to embrace
Spagnolo
abrazar
Italiano
abbracciare
Tedesco
umarmen.
imbrastagàre , vrb Definizione
imbrutare meda cun ccn. cosa
Sinonimi e contrari
imbrastiare,
impastissai,
impiastai,
imprastulare,
incadhotzai
Frasi
s'abe s'imbràstagat de pódhine in sos fiores ◊ sos telarzos no sunt cosa de como: trinellant e imbràstagant sa domo e ponent tríulu…◊ pustis imbràstagat un'àtera tatzita e si che la bufat a corpu
Traduzioni
Francese
barbouiller
Inglese
to besmear
Spagnolo
emplastar,
embadurnar
Italiano
impiastricciare
Tedesco
beschmieren.
imbratàre , vrb: imbrutai,
imbrutare,
imburtare Definizione
fàere brutu, fèrrere o picigare brutore o àteru a cosa chi no ndhe depet portare, pònnere pígiu de calecuna cosa a bisura de mància, de colore: in cobertantza, foedhare male de ccn; foedhandho cun delicadesa, andhare de su corpus / imbrutai unu muru (faedhonzu de muradores) = dàreli sa prima manu de intúnigu a pizighedhu
Sinonimi e contrari
abbotinare,
abbrutai,
acadhotzai,
aligae,
ammusinzare,
immusungiai,
incadhossai,
insodrigai,
insuciai,
lorire,
musucare,
orroigai,
sordigai
/
brutare,
cacare
| ctr.
innetiare,
limpiai,
samunae
Frasi
traballat chena malíssia e no timet de s'imbrutare sas manos ◊ paret intrighinandhe, imbratandhe de iscuru su locu ◊ s'onori miu no bollu chi mi dhu imbrutis tui! ◊ unu pizichedhu de nibe at imbratau s'istradone
2.
dh'at aferrau a sa braba, gei dh'at fatu cadredhai: fiat acanta a s'imbrutai puru! ◊ funt intrendi a is domus a furai e si dhoi imbrutant puru, fendi lochidadis a prus de su dannu!
Cognomi e Proverbi
prb:
chie faghet sos fatos suos no s'imbrutat sas manos
Etimo
itl., ctl.
imbrattare, embrutar
Traduzioni
Francese
salir
Inglese
to dirty
Spagnolo
ensuciar
Italiano
sporcare
Tedesco
beschmutzen.
imbreacàre , vrb: imbreagai,
imbreagare,
imbriacare,
imbriagai,
imbriagare,
umbriagai Definizione
bufare binu o àteru cun àrculu a tropu, còere, a su puntu de pigare sa conca e mancu cumprèndhere bene cun bene o atuire a su chi si faet; prènnere sa conca de ideas chi unu no cumprendhet o no cumprendhet bene
Sinonimi e contrari
abbenzinare,
abbinai,
abbumbare,
abburraciai,
acirrai,
aciumai,
acogai,
apispantai,
bufae,
còchere,
inciariri,
inciumire,
inciummare,
trincai
/
imprènere
Frasi
s'imbriagavant a chida sichia ◊ si la passaiat rebbotanne donzi sero e imbreacànnesi ◊ apustis chi dh’eis imbriagau nd’eis fatu su chi eis bófiu de frai miu! ◊ eh gopai… po unu binu aici mi acunnortau dèu puru a m'imbriagai!
2.
nos imbreagamus de faedhos e nos ismentigamus de sos fatos (L.Ilieschi)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'enivrer
Inglese
to make drunk
Spagnolo
emborrachar
Italiano
ubriacare
Tedesco
sich betrinken.