A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

aliàndru , nm: leandru Definitzione erba chi faet isturridare, genia de linna chi faet a matighedha, e fintzes a mata, faet cambos e mescamente pigionatzos noos deretos e creschet meda erriu erriu, e si prantat puru po bellesa, ca istat càrrigu de frore meses e meses: fògia e sèmene funt toscosos Sinònimos e contràrios leonaghe, neulache, olionaxu, olisandru 1, olivandru Terminologia iscientìfica mt, Nerium oleander.

alibèdhe alaepèdhe

alibelgàda , nf Definitzione su alibergare, papada / dàresi un'a. = fàgheresi una manigada Ètimu srd.

alibelgàre, alibergàre , vrb: alibregare Definitzione pigare calecunu bucone impresse, papare calecuna cosa, atèndhere a alimentu (o àteru), papare o fàere papare ccn. cosa Sinònimos e contràrios allivrinzire, atongiai, sassai Frases no tenimus nudha a nos alibergare ◊ alibergat sa robba betèndhela a pàschere unu pagu a carchi logu ◊ comente amos a fàere po alibregare totu cussa zente? ◊ su mastru est cuntentu faghindhe cuminiéntzia a bisonzosos chi at alibregadu.

alibínta, alibíntu , nf, nm: alipinta, alipintu, aribintu Definitzione genia de pigione Sinònimos e contràrios alialza, arbiaxu, cioni, mariannedha, papadrigu, passarellu, passariàngia Frases s'alipinta cada sero benit a s'argustu a cantare ◊ apo cantau rúnchines, grodhos, mariposas e alipintas ◊ rundhinedhas e alipintos bonche vato Terminologia iscientìfica pzn, fringilla coelebs Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pinson Ingresu finch Ispagnolu pinzón Italianu fringuèllo Tedescu Buchfink.

alibregàre alibergàre

alibréu , nm Definitzione unu abbramiu, chi iat a bòllere totu issu; nau de pigione, alabri, achiladori Sinònimos e contràrios alibridu, asuriosu, ilbramidu Ètimu srd.

alibrídu , agt Definitzione chi est inganiu meda, chi tenet gana manna, forte Sinònimos e contràrios allambridu, allupidu, bentranu, inguglione, mangiufoni, pasteri, sassagoni, sgalluponi Ètimu srd.

àlica àiga

alicàndho , avb Sinònimos e contràrios mai Frases un'impodha gai no l'aiat leada alicandho ◊ no s'ischit alicandho su chi nos podet acaèssere (G.Addis) Ètimu ltn. aliquando.

alicàrja , nf: aligalza, aligarza, aricràlgia, aricrarja, arigarza, arigrarza, arrigàglia, ligalza Definitzione genia de erba de ortu chi faet un’arraighina grussa chi si papat, segundhu sa calidade curtza, tundhita, segundhu sa calidade longa, totu orrúbia o fintzes in parte orrúbia e in parte bianca, unu pagu pitzigorosa (e a bortas fintzes meda)/ aligarza saligheresa = fustinaga (Daucus carota sativus); a la tenes, tue, s'aligarza!… = ses tropu apedhiau! Sinònimos e contràrios arraiga, arraigàgia, arraíxini, arrovonellu, rabanella Frases aligarza pro aligarza menzus sa nostra chi no sa furistera! ◊ a sos àinos de sos pulíticos nostros lis piaghet de piús s'aligarza furistera: e it'allicu, s'insoro! Terminologia iscientìfica rbzc, Raphanus sativus Ètimu ltn. radicaria Tradutziones Frantzesu radis Ingresu radish Ispagnolu rábano Italianu ravanèllo Tedescu Gartenrettich.

alicúcu alacúcu

alicúcu 1 Definitzione genia de tzintzigorru longu, ma chentza corgiolu Sinònimos e contràrios satzaluga, sosoga, telacucu Terminologia iscientìfica crp Ètimu srd.

alidàda , nf Definitzione abbentada de àlidu, s’àlidu de un’àteru mescamente candho podet giare ifadu Sinònimos e contràrios alenada Frases mi at betadu un'alidada de àrculu a cara chi azigu si podiat suspire! Ètimu srd.

alidài abidài

alidàntza, alidàntzia , nf Definitzione genia de fortza, de coràgiu de fàere o nàrrere calecuna cosa / pigai a. = leare tropu ballassa, istare totu a imbérrios, a imbrímbinus, fàghere su barrosu; donai a. = audire, dare corazu Sinònimos e contràrios àcia, atrevimentu, sannia / abbaldansa, balia, coragi, iscòcoro | ctr. duritu Frases a mesudí fiat arribbau su merixedhu e dèu no tenemu alidantza de dh'acostai ◊ chi pigant cust'alidàntzia, totu is mandronis de sa bidha mi ndi benint a domu! ◊ su pisitu avatu miu non benit mai ca dèu no dhi apu donau alidantza ◊ no dhis donànt alidàntzia e in prus fuant acoraus de sa solidadi 2. fiat una noti de iscuriu e de alidantza mala (M.Licheri)◊ no nci ant a èssiri prus ierrus aici prenus de alidàntzia chi ti potzant ammarmurai cun orbescidroxus fridus Tradutziones Frantzesu hardiesse Ingresu boldness Ispagnolu gallardía, ánimo Italianu baldanza, ardire Tedescu Übermut.

alidantzósu , agt Definitzione chi portat o chi tenet alidantza Sinònimos e contràrios atreviu, prontudu Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu hardi Ingresu bold Ispagnolu animoso, resuelto Italianu baldo Tedescu kühn.

alidàre abidài

alidédhu , nm: alidredhu, aradedhu, aridedhu, alitzedhu, lidredhu, olidedhu Definitzione una genia de chibudhita areste o cibudha de colorus, o fintzes allixedhu o chitarredhas, chi si est segada bogat coment'e sogas o filos de súciu apicigosu: sa candhelita (e fintzes sa concutza o chibudhita) est bona a papare Sinònimos e contràrios filavila, lampajone, orrubina, scriudha Terminologia iscientìfica rba, Muscari comosum Ètimu ltn. aretillum Tradutziones Frantzesu muscari à toupet Ingresu tassel hyacinth Ispagnolu jacinto comoso Italianu cipollàccio Tedescu Schopfige Traubenhyazinthe.

aliderràrju, aliderràrzu , nm Definitzione logu chi chue creschet aliderru meda Ètimu srd.