Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

càlibbru , nm Definitzione genia de aina millimetrada (intacas) cun d-unu cursore chi si movet cun bratzos parallelos a cussos de sa parte fissa po medire mescamente cosas tundhas (su diàmetru esternu, internu), cosas piticas, sa grussària: segundhu ite depet medire, su c. podet èssere fissu; apertura de un'arma de isparu Sinònimos e contràrios calibbradore Frases no bi at metro, càlibbru ne palmu chi si mesurat peruna persone! (Chighine)◊ a medire sa russària de su tundhinu bi cheret unu càlibbru Terminologia iscientìfica ans Tradutziones Frantzesu calibre Ingresu calibre Ispagnolu calibre Italianu càlibro Tedescu Kaliber.

calicàntu , nm Definitzione genia de frore chi benit de s'América Terminologia iscientìfica frs, Calycanthus floridus Tradutziones Frantzesu calycant de la Caroline Ingresu calycantus (pompadour) Ispagnolu calicanto, pimienta de Carolina Italianu pompadour Tedescu Gewürzstrauch.

calicàtu , agt Definitzione chi est igragalau, sicandhosi (pruschetotu dhu narant de sa figu) Sinònimos e contràrios carigadu.

càliche , nm: càlige, càlighe, càligi, càlixi Definitzione genia de istrégiu, unu pagu e po su prus a forma de imbudu cun d-unu pei in sa parte istrinta a ue si leat, prus largu in artu in is oros, bonu, bellu, ue si ponet cosa a bufare, mannitu su de sa Missa, minoredhu (de imbidru) po licores o àteru deasi cun àrculu meda / min. calichitu; càlixi cun su crobecu = itl. pìsside Sinònimos e contràrios tatzita / cdh. càliciu Maneras de nàrrere csn: càlixi cambulàrgiu = a pei longu; dilicau che su càlixi = díligu meda, suzetu a si segare; càlighe de muru = sàligh'e muru, una zenia de erba chi faghet in sas imbagas de sos muros; càlixi de pischera = zenia de arretza, tretu istrintu inue su pische intrat chentza che pòdere torrare a essire; su càlighe de su murru de su porcu = piadra, piritu, trumbita, su tretu de su bruncu própiu ananti Frases su càlighe est su primu vasu sacru usadu in sa Missa ◊ prima bufaiant a butios, a bumbullidas, a tatzighedhas, poi a càlighes mannos ◊ ajó chi bos cómbido unu càlighe de rosóliu! Terminologia iscientìfica stz Ètimu ltn. calice(m) Tradutziones Frantzesu verre à pied, coupe Ingresu goblet Ispagnolu cáliz Italianu càlice, bicchierino Tedescu Kelch.

calichemúru , nm: calighemuru, calixemuru, carigamuru Definitzione càlixi de muru: una genia de erba chi faet meda in is imbagas de is muros, a fògia tundha, grussita e pagu pagu a bisura de imbudu (a logos dhi narant cobertore, crabetore), cun su tenaghe chi est su cambu puru e in mesu in mesu Sinònimos e contràrios alighemuru, caulemuru, capedhemuru, cocoratza, cocorroi 1, salighemuru Frases cussa crabitura abbannonada est prena de aminzone e de carigamuru Terminologia iscientìfica rba, Umbilicus rupestris Tradutziones Frantzesu ombilic de Vénus Ingresu pennywort Ispagnolu ombligo de Venus Italianu ombelico di Vènere Tedescu Nabelkraut.

calichisíat calecasíat

calicòsa , prn Definitzione calecuna cosa Frases cudha fémina no imbetzaiat mai, giughiat calicosa chi no si resessiat a cumprèndhere…

calicúne, calicúnu cabancúnu

calidàde, calidàdi , nf: callidadi Definitzione totu su chi distinghet una cosa o a unu, su chi faet sa diferéntzia de una cosa, o de unu, de un'àtera o un'àteru Maneras de nàrrere csn: genti de calidadi = sennoriu, zente de importu; èssiri a calidadi, in calidade de… = èssere a tretu, in cundissiones de…; èssere de sa menzus c. = itl. òttimo Frases calidade mala, cussa robba: no est durada nudha! ◊ benimindi genti: imbriagonis de dónnia calidadi! ◊ in su mundhu bi at pessones de onzi calidade ◊ mi ndhe ant postu calidades bonas de cussa pitzinna ◊ cussu est ómine de calidades bonas ◊ cumpadessat ca no teneus logu de arriciri genti de calidadi cumenti a issa!◊ cussu poeta faghet otadas de sa menzus calidade 2. abarra in domu e curadí, no ses a calidadi de sighiri a trabballai!◊ no so piús in calidade de incantare bajanas! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu qualité Ingresu quality Ispagnolu calidad Italianu qualità Tedescu Eigenschaft.

calidèsa , nf Definitzione su èssere càlidu, caente, nau fintzes in su sensu de errichesa Sinònimos e contràrios caentu Maneras de nàrrere csn: calidesa de corpus = frebba, callentura; c. de sàngui = pressione arta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu hypertension artérielle Ingresu arterial hypertension Ispagnolu hipertensión Italianu ipertensióne arteriósa Tedescu Schlagaderhypertonie.

càlidu , agt: càlliru Definitzione chi est caente, chi tenet caentu; chi est de sustàntzia meda, nau de cosas de papare o bufare fintzes in su sensu chi est cosa cagiada; in cobertantza, nau de unu, chi tenet dinare, chi istat bene a dinare / culi càlida = (nau de fémina) chi est sèmpere a disígiu de ómine Sinònimos e contràrios caente, caldu*, callente, cheghente / bascosu, calorosu, sustantziosu | ctr. fridu; isabbisabbi Frases bi at istagione frita e bi at istagione càlida ◊ proite ti ses innudendhe: càlidu meda ses?! ◊ càlidu suore in sa cara che làgrimas li abbundhat (Grolle)◊ unu bentu càlidu fait undulai addàsiu s'erba ingroghida 2. custu binu est càlidu meda: dèu dh'ammisturu cun pagu pagu de àcua ◊ nuis càlidas si pesant in s'orizonti ◊ s'ozastru est linna càlida pro assidare (Z.Porcu) 3. custa no est ispesa de poder fàghere: tantu za semus càlidos meda! Tradutziones Frantzesu chaud, tiède Ingresu warm Ispagnolu cálido Italianu caldo, tièpido Tedescu warm, lau.

calífu , nm Definitzione capu de Saracinos Tradutziones Frantzesu calife Ingresu caliph Ispagnolu califa Italianu califfo Tedescu Kalif.

càliga , nf Definitzione genia de cugudhedhu, sa caciola o covechedhu de su landhe Sinònimos e contràrios angudha, cocotu, croghedha Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu cupule du gland Ingresu acorn cap Ispagnolu cascabillo de la bellota Italianu concolino delle ghiande Tedescu Fruchtbecher.

caligabèdhe , nm Sinònimos e contràrios alaepedhe, arratapignata, cincidedhu, satzamurredhu, terriolubedhe Terminologia iscientìfica anar.

càlige, càlighe càliche

calighemúru calichemúru

calighète , nm Definitzione genia de nasedhu in is bardúfolas (in pitzu).

calighítas cagaítas

càligi càliche

caliginàre calaginàre