A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

pàzina, pàzine pàgina

pazisína , nf Definitzione sa camisa de su granu de su trigu o de àteru laore deasi Terminologia iscientìfica rbr.

pazolàda , nf Definitzione su tanti de cosa chi cabet in d-unu cadhargedhu Ètimu srd.

pazólu pagiólu

pazosàre pazesàre

pazosía , nf Definitzione su èssere pageris, su si crèdere meda Sinònimos e contràrios bagianeria, barrosia, bragheria, ispómpiu, prejumu, spalleria Frases cantu su poete silighesu teniat de braga, de pazosia, cudhu aiat de seriedade e de agguantu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prétention, manque de modestie Ingresu immodesty Ispagnolu jactancia Italianu immodèstia Tedescu Unbescheidenheit.

pazósu pagiósu

pàzu pàgia 1

pàzu 1 , nm Definitzione su late de s'istogomedhu de unu pegus piticu ancora suendho, bonu po mòrrere su late de fàere a cagiau e a casu; maladia chi faet a caciare a is pipios Sinònimos e contràrios càgliu, ciagu, cracu*.

pè , nm: pede, pee, pei Definitzione sa parte o arremu de sa carena chi si ponet in terra po camminare, in punta ispartziu in chimbe pódhighes mescamente in su cristianu, totu a unu o ispartziu in duas unghedhas o catolas segundhu is animales; foedhandho de pegus a bàtoro cambas bochitu po sa petza, su batorunu (ma nau fintzes de su chiu de sa nughe: is cuatru peis de sa nuxi); nau de móbbiles, su tretu chi tocat in terra e chi serbit a mantènnere supesau su trastu, sa parte prus in bàsciu de calecuna cosa, sa chi tocat in terra (fintzes parte de s'arau, su tretu prus grussu de sa timona, chi calat fintzes a terra); is versos de istérria de is mutetos / min. peinchedhu, peixedhu; peillone = pei mannu meda, chi o chini portat peis mannus; pl. pes (= pedes); in su pei de su cristianu si distinghet: su cracàngiu, s'ossu arrabiosu o de su ragiolu (annoigadórgiu cun sa camba), sa pranta (chi ponet in terra prus che àteru in su cracàngiu e in punta, e arresurtat ischeada a sa parte de aintru, a cara a s'àteru pei), s'afaciada (sa pare de ananti in pitzu de sa pranta, tra su cambúciu e is pódhighes), is pódhighes (a/c.: is peis de is animales a bàtoro cambas si distinghent in peis de ananti e peis de asegus); pei de ferru = aina de su sabbateri inue intrat sa catzola ponendhodhi puncitas de parte de fora / genias de erba: pei columbinu, de columbu = Alkanna tinctoria, Geranium columbinun; p. de bòi, de cuadhu = pane de àinu (Petasites pyrenaicus); p. de caboni = crabiolina (Podospermum laciniatum), àteru pei de caboni o limporra 1 (Tragopogon porrifolius); p. de cani = cardedonna (Eryngium campestre), erba de su mali a púntzias (faet a pisciare: Eryngium tricuspidatum); p. de cucu = pabantzolu de coloru (Urospermum dalechampii); p. de leoni = Aphanes arvensis; p. de lèpuri = erba de lèperes (Trifolium arvense); p. de molenti = olaola, erba de tússiu (Tussilago farfara); p. de pilloni = Lotus ornithopodioides, Ornithopus compressus; p. longu = Elytrigia repens Sinònimos e contràrios versu Maneras de nàrrere csn: andai, caminai a pei = sentza de mezu (ne a cadhu, ne a màchina); scapai a pei = imparare a caminare, caminare solu (nadu de criadura); iscapare pè = essire, impeire; pònnere su pede in ponte = in bóidu, male, no totu; parai su pei in… = pònnere su pè, istare in…, andhare a…; pònnere su pede in matza a carcunu = dàreli tropu matana, fàghereli male; pònnere su pè a una cosa, a ccn. = circai de dh'istrecai, de dhi fai mali apostadamenti; pònnere sos pes a una cosa, a ccn. = acacigai de mala scigura, no po malu; fàghere de pes = mòviri is peis; falada de pè = posta de pè, fintzas corpu dadu cun su pè o istichida, carvada, fichida de pei; avb.: a peis a peis = a muntonedhos, a pagos a pagos; pigaisidha pei pei = andhare a pè; in pes de letu = acanta a su letu a sa parti de is peis; èssiri in pei = sanu, forte; pei de monti = peale; pei de àrburi = fundhale; pei deretu de una porta = cosciale, istantarile, trempai; su pei de ferru = aina de su catolaju ue intrat s'iscarpa a puntzitare su fundhu pro rèzere corpendhe e fintzas pro dòrchere sa punta de sas sementzas; èssiri postu peis a genna = mortu, in su baule; èssiri a unu pei iscrutzu e unu cosiu = cun d-un'iscarpa posta e s'àtera nono; batire a unu a pes innanti = ghirarendhelu mortu; no bogare pes a fora = abarrai sempri aintru de domu; fàghere o nàrrere in pes in pes = chentza mancu si sere, impresse; no s'ider mancu sos pes (nau de chini si movit)= andaisindi currendi a tota fua; brincare una cosa a pes giobados = fàghere carchi cosa cun fatzilidade; batire sa cosa a pes = ananti, acanta meda, sentza de fai nudha chini dha depit pigai; no lassare pònnere pes in terra a unu = atèndhere a unu a tropu, risparmièndheli donzi ifadu; èssere de malos pes (nau de genti, de animali) = èssiri de cudhus chi bandant a fai mali, dannus, furas, a bagamundai; èssere malu che pè de becu (chepebbecu) = maleitu che pede de crapa, malu (nadu fintzas de pisedhu botosu meda); andhare a pes traza traza = a passu stasiu, a passu carrapau, sentza de pòdiri artziai is peis de terra; èssiri peis a sa fossa = betzu apunta a mòrrere; èssere a pes a fogu = cun is peis acanta a su fogu (po si callentai), cun is peis in su fogu (in s’unferru); posta de pè = sinnale, ormina chi ccn. (fintzas animale) at lassadu colendhe a pè; nci dhu papat is peis po andai a ccn. logu = no si ndhe podet istare de andhare, tenit ganas forti de andai; miraisí a peis = azaminaisí sa cunsiéntzia, abbaidàresi sos carrones, pessare donzunu a sos pecos suos; no atumbat peis a terra = presumidu meda, si cret mancari tropu!; domu a pei planu = domo terranza, solu a paris de terra; andai o fai a pei planu = chentza dificurtade peruna; bogai peis de ccn. cosa = atuliàrendhe, bogàrendhe atzola, resèssere; pei de porcu = aina po ndi bogai obbilus, tacitas; pè de allu = títula, isprigu de azu Frases zughet sos pes ufrados ca no li colat bene su sàmbene ◊ lah chi fuant totus a unu pei, bis ca si frimànt in domu insoru! ◊ fiat sudau de conca a peis ◊ sos pes de su porcu los faghent a beladina ◊ donamí una trotobia, una conchedha de angioni e unus cantu peixedhus! 2. apo comporadu unu pè de anzone 3. a sa banchita li cherent frimmados sos pes ca sunt a su moe moe ◊ sa mama de Gesugristu no si fiat apartada de su pei de sa cruxi 4. de a pitzu de su cuadhu dhi giàt unu cropu de pei e che orruet a terra ◊ porta a innòi, acuita e fai peis lestrus! ◊ ita abetas, chi ti lompat a peis su chi depis circai? ◊ su litu si ch'est rutu: àrvule sana no ndh'istat in pede ◊ abberide, comare, solu a bos faedhare in pes in pes, e luego mi che andho! ◊ si calchi cadhu est de malos pes, tandho cheret aschiladu ◊ in su chelu che siat, a pes a fogu! ◊ fiant iscarriendi e ponendi sa téula a peis a peis ◊ tiu Nanni non bogat pes a fora de candho li est morta sa muzere ◊ in su continenti tenint su cumértziu a pei pranu e sentza de passai mari ◊ innòi no nci potzu pòniri prus pei ◊ sa soddisfatzioni de andai a peis insoru po si fai donai sa paga no si dh'iat donada mai ◊ custu maritu a sa muzere no li lassaiat pònnere pes in terra ◊ ti fàciu abasciai sa crogoista: mancu su mòri bis, si non ti apodhant is peis in culu currendi! Sambenados e Provèrbios smb: Pedes, Peis, Pes / prb: chie setzit a cadhu anzenu a pè torrat Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. pede(m) Tradutziones Frantzesu pied Ingresu foot Ispagnolu pie Italianu piède Tedescu Fuß.

peàda , nf Definitzione posta de pei, su singiale chi abbarrat mescamente in terra de comente dhue at passau ccn. / sighiri is peadas de unu = pònnereli fatu, fintzas chircare de fàghere a sa matessi manera de acordu cun sas ideas suas Sinònimos e contràrios addromu, apeicu, arrasta, arrestallu, frata, ilmina, pedutu, peita, trata Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu empreinte Ingresu footprint Ispagnolu huella Italianu órma Tedescu Spur.

peàda 1 , nf Definitzione animaledhu de mare, croxiu, a corgiolu tostau e totu farrancas o peis (deghe) chi si nche istichit e bivet po difesa aintru de unu tzintzigorredhu buidu Sinònimos e contràrios francusina 2 Terminologia iscientìfica crx, paguristes oculatus, clibanarius misanthropus, diogenes pugilator Tradutziones Frantzesu bernard-l'ermite Ingresu hermit-crab Ispagnolu cangrejo ermitaño, caracol bruja, magurio Italianu bernardo l'eremita Tedescu Einsiedlerkrebs.

peàdiga , nf Definitzione peis meda a filera / èssere a una p. = malàidos, mortos a fasche Sinònimos e contràrios cadaleta.

peàdiga 1 , nf, nm: piàdica, piàdiga, piàdigu, piàghida, piàtica Definitzione aparíciu po cassare animales (ma in cobertantza fintzes unu chi no faet a si ndhe fidare meda); àtera genia de aparíciu / tentu che puzone in piàghida = (nau de ccn.) chi dh'ant agatau faendho dannu, in grímines Sinònimos e contràrios arratera, arratonera, cassadopis, matzonera, soricàrgiu / altana, pedraghe, pedrera, perdàgia, lantu Frases in sas piàdigas paradas columbas e murtidos tot'umpare bi restant ◊ su logu est prenu de tèremas e peàdigas ◊ cun cussa peàdiga po undhas magnéticas s'intendhet sa boghe de logos atesu: aràdio li narant! Ètimu srd.

peàgiu , nm Definitzione genia de pagamentu po pòdere passare in calecunu logu Tradutziones Frantzesu péage Ingresu toll Ispagnolu peaje Italianu pedàggio Tedescu Wegegeld, Straßenzoll, Maut.

peàgiu 1 , nm Sinònimos e contràrios peagna, pedutzu Frases is santus dhus ponint apitzus de su peàgiu.

peàgliu , nm Definitzione unu pei, su batorunu de unu pegus a bàtoro cambas pangau po sa petza Ètimu srd.

peàgna , nf: peana 1, piagna Definitzione genia de fundhu o pianu ue si ponet calecuna cosa po dha mantènnere supesada, unu pagu in artu de terra (fintzes po istàtuas, colunnas o àteru)/ peana de letu = sa parte de su letu inue si ponent is peis (ctr. cabitana) Sinònimos e contràrios peàgiu 1, pedutzu / cdh. pidastali Frases sa càtedra de su mastru est subra sa peagna ◊ su santu si ponet subra de una peagna ◊ de bigas bècias e de taulonis est fata sa piagna de sa cantara ◊ su santu dhu portant in àndhias in sa peana Sambenados e Provèrbios smb: Peana Ètimu ctl. peanya Tradutziones Frantzesu estrade, piédestal, plinthe Ingresu predella, pedestall, plinth Ispagnolu tarima, estrado, pedestal, plinto Italianu predèlla, piedestallo, plinto Tedescu Podest, Sockel, Plinthe.

peàju , nm Definitzione persona chi trebballàt terra angena po solu unu cuartu (unu pei, su batorunu) de is prodotos chi rendhiat.

peàle , nm: pedale 1, piabi, piali Definitzione sa prus parte bàscia de unu monte, de unu terrenu in costera, in su tretu ue cumènciat su paris, nau fintzes po tretu bonu de matedu cracu abbarrau in logu ue su matedu che dh’ant ispérdiu / p. de àrbure = su truncu in oros de terra; is piabis de is cratzonis = sas camberas, sos cambutzos; is piabis de su triaxu = is càlculas Sinònimos e contràrios tungu Frases sos peales de su Zennarzentu ◊ su nie ndh'est faladu a sos peales 2. at pigau su caporali a su piabi de sa giaca preghendidhu de no dh'iscorrai sa giorronada! Terminologia iscientìfica slg Ètimu ltn. pedale.