Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

mih! , iscl Definitzione mira!, mirai!: foedhu chi si narat coment'e avisandho, ammeletzandho, o fintzes solu po fàere giare atentzione, giare prus fortza a su chi si narat (a/c. cun nm. de persona e prn. arrechedit sèmpere sa prep. a; cun su prn. ndhe arresurtat méngius a dhu pònnere totu a unu e chentza sa /h/, mindhe, impreau solu in cuménciu de fràsia o coment'e arresposta) Sinònimos e contràrios bih!, lah! Frases mih chi ti potzat bèniri a conca de fai travessuras!…◊ mih!, mih!, benindhe sunt! ◊ mindhe un'àteru, de flúmene! ◊ – E pane? – Mindhe, mih! ◊ mih no fetas gai, ca andhat male! ◊ mih chi mi la pagas, si faghes cussa!…◊ ah, mih, si fit a fàghere meu za faghia goi! ◊ mih a babbu, mih! ◊ mih a Gavinu, mih, torrendhe! ◊ mih a isse, mih! ◊ mih a tie: epuru ti piaghet sa cosa bella! 2. e bonu, mih, chi no est custu casu!…◊ e mannu, mih, chi no ch'est fatu!…◊ e acontzadu, mih, chi no ses e bene: ite bi acontzas chi est de fuliare?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu regarde!, gare à toi! Ingresu look! Ispagnolu ¡mira! Italianu guarda! Tedescu sieh mal an!.

miminíta , nf Definitzione erba de agúgias, de agullas, de puntzas, aguzas de santu Giuanne, genia de erba chi bogat unu frore chi candho iscutulat sa fògia abbarrat puntudu paret unu ciou Sinònimos e contràrios arrelògius, elbavulcheta, frochitedhas, mammaita Frases miminitedha, miminitedha, fai fai sa coitedha, miminita, miminita fai fai sa coita! Terminologia iscientìfica rba, Erodium cicutarium Tradutziones Frantzesu herbe à aiguilles Ingresu stork's-bill Ispagnolu alfiler Italianu èrba cicutària Tedescu Reiherschnabel.

mixurída , nf: musciuira, musciuria, musciurida, mussulira Definitzione unu cardu chi abbarrat bàsciu bàsciu: cun s'arraighina si faet una genia de gomma apicigosa (su biscu) po cassare pigiones e fintzes po meighina; sa cranciofedha chi faet, giai a paris de terra Sinònimos e contràrios bardugabidhu, musciuríglia* Frases frori de musciuria chi bolat in su tempus Terminologia iscientìfica rba, Carlina gummifera Tradutziones Frantzesu chardon à glu Ingresu stemless Ispagnolu cardo de liga, ajonjera Italianu masticógna, atràttile Tedescu eine gummihaltige Eberwurz.

mocílla , nf: mucíglia, mucíllia, muncíglia, muncilla, murcíglia, muscíglia, muscilla, mutzíglia Definitzione ispétzia de zainedhu, istrégiu de pedhe (ma prus che àteru de lana téssia, de furesu) chi si ponet apalas bestia in codhos (cun is corrias o tirellas) po pigare arrecatu a sartu; busciaca manna, larga, acapiada in chintzu ananti, chi portant is féminas po arregòllere olia Sinònimos e contràrios panatiera, tasca, taschedha Frases andendi a sartu, portàt sa marra a codhu e sa muncíglia in pabas ◊ torrant a sa famíllia allirga, ispedhiosa, cun libba e mesa de cosa in fundu a sa mucíllia (L.Cocco)◊ ci seus essius a cambaradas cun d-una muscilla de pani 2. mamma in d-unu sinnu est a mutzíglia piena acogliendhe olia suta de s'àrbure Ètimu ctl. motxilla Tradutziones Frantzesu musette, sac à dos Ingresu haversack Ispagnolu mochila Italianu tascapane, zàino Tedescu Schäfertasche, Rucksack.

molinète, molinèto, molinètu , nm: molinitu, mulinete Definitzione genia de molinu a manu o a elétricu, pitichedhu, mescamente po mòlere cafè aturrau o fintzes àteru; in is errios mescamente, tretu ue s'abba girat forte a moliadura e si che dh'ingurtit su fundhu, fintzes bentu chi si movet a molinadura / molinetu de tancadura = ue s'intrat sa crae, segundhu sos friscos Sinònimos e contràrios maghinedhu, moledha, molinedhu, molixedha Frases si in s'ora ias pigau su molinetu e ias móliu su cafei ias fatu mellus! 2. cussu tretu de su riu est perigulosu ca s'abba faghet a molinete ◊ ite podet fàchere una foza contra a sos mulinetes de sas traschias?! ◊ su lavandinu za falat, faghet fintzas a mulinete ◊ sos molinetes in s’aera cardiada bulionant e ndhe irraighinant totu dae su terrinu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu moulin à café, mixeur, mixer Ingresu coffe-grinder, blender Ispagnolu molinillo de café, licuadora Italianu macinacaffè, frullatóre Tedescu Kaffeemühle, Mixer.

mórica , nf, nm: moriga, móriga, mórigu 1, múrica, múriga, múrigu Definitzione màniga de linna intrada in d-una mesa luna de linna etotu, lada (paret una marra), po murigare su cagiau faendho su casu, o po ndhe bogare sa farra de su lacu de sa mola: sa móriga de is maistos de muru est de ferru, unu pagu acancarronada e a màniga meda prus longa e grussa e s'imperat po fàere s'impastu (pruschetotu de crachina), cussa de su pastore podet portare sa parte chi s'intrat a su cagiau totu a puntas (serbit solu po murigare, faendho su casu) Sinònimos e contràrios búlia 1, muricadore, pilisa, tiravarra Frases su pastore giagat su late e daghi morit l'isfiorit chin sa múriga ◊ po fai sa farra serbint su sedatzadori, su sedatzu, sa móriga, is turras Terminologia iscientìfica ans Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cuillère à pot Ingresu stirrer Ispagnolu cucharón Italianu mestatóio Tedescu Rührlöffel.

mortalidàde, mortalidàdi , nf: mortilidade Definitzione morte de gente o de animales a meda po maladia mala Sinònimos e contràrios moltaza, murtina, santacida Frases mortilidade, gherra e caristia: a sos ses annos cussa fit s'iscola…◊ sa mortilidade un'annu at ispérdidu sos porcos Ètimu itl. mortalità Tradutziones Frantzesu grande mortalité (due à une épidémie) Ingresu murrain, epidemic Ispagnolu mortandad Italianu morìa Tedescu Massensterben.

mòta 1 , nf: muta 1 Definitzione parte de unu pagamentu / pagai a motas = a ratas, a mutas Sinònimos e contràrios palte, partzida, porrata, tanda Frases nos chircant sa muta de chimbe annos: naramus chi sunt pagados e no benimus crétidos ca no tenimus retzivu Ètimu ctl. mota Tradutziones Frantzesu versement, acompte, mensualité (o versement mensuel o échéance mensuelle), à tempérament (a rate) Ingresu instalment Ispagnolu plazo Italianu rata Tedescu Rate.

murrúda 1 , nf Definitzione genia de pische nau deosi po su murru: assimbígiat a s'isparedha o sàragu, portat ispertiadas largas a istúturu, de colore diferente, in is costaos, e innanti est fémina ma apustis essit mascu Terminologia iscientìfica psc, puntazzo puntazzo Tradutziones Frantzesu sar à museau pointu Ingresu charax (fish) Ispagnolu sargo picudo Italianu càrace a muso acuto Tedescu Fisch, der zu der Meerbrassen Familie gehört.

murrúdu , agt Definitzione nau de ccn., chi portat is murros chi essint meda, is lavras grussas Sinònimos e contràrios bruncudu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a les lèvres épaisses Ingresu muzzled Ispagnolu morrudo Italianu ceffuto Tedescu vorspringende Lippen habend.

musciuríglia, musciurílla , nf: mussurilla Definitzione una genia de cardu chi faet bàsciu bàsciu; sa cranciofedha chi faet, a paris de terra Sinònimos e contràrios bardugabidhu, mixurida, musciníllia Frases cussus serragus de terra orrúbia mai araus fuant impannaus totu de musciuríglia Terminologia iscientìfica rba, Carlina gummifera Ètimu ctl. muxera de guilla Tradutziones Frantzesu chardon à glu Ingresu stemless atractylis Ispagnolu cardo de liga, ajonjera Italianu masticógna Tedescu eine gummihaltige Eberwurz.

nabratzólu , agt Definitzione nau de unos cantu animales (crabas, brebès, pudhas), chi portant nabras, nàidis Sinònimos e contràrios nabrau Frases sos pecos fint mútricos, nabratzolos e biancos nidos Tradutziones Frantzesu qui a des barbillons Ingresu wattled Ispagnolu con carúncula Italianu che porta téttole, bargìgli Tedescu manche Tiere mit Lappen.

nobantína , nf Definitzione unu tanti a giru de noranta, ccn. de prus, ccn. de mancu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu à peu près quatre-vingt-dix Ingresu about ninety Ispagnolu unos noventa Italianu novantina Tedescu etwa neunzig.

ociànu , agt: ocrianu, oghianu 1, ogianu, ogranu, ogrianu 1, ojanu, oxanu Definitzione nau de ccn., chi ponet ogu a sa cosa de is àteros e no si cuntentat de su chi si dhi giaent, de su suo, chi dhi paret pagu o peus; nau de cosa, chi est bella a dha bíere, chi cuntentat s'ogu Sinònimos e contràrios abbramiu, betiosu, oghimannu / ocione, ojosu / cdh. ugianu Frases ojanu comente fit, si at costoidu su pane pro si lu manigare isse solu ◊ faghe bene sas partes, già l'ischis chi isse est ogrianu! ◊ cussu est ogrianu: ndhe li dias pagu o meda, ti narat chi est pagu! ◊ su prus oghianu tzérriat poita sa prus manna fita ndi bolit pigai (Lai) 2. est pruna madura e oghiana ◊ bollu cudhu préssiu, ca est prus oghianu Sambenados e Provèrbios smb: Oggianu, Oggiano, Otgianu, Otgiano / prb: su malu partire faghet sa zente ojana Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu difficile à contenter, goulu Ingresu greedy Ispagnolu descontentadizo Italianu incontentàbile, ingórdo Tedescu unersättlich, gierig.

oghimànnu , agt: ojimannu Sinònimos e contràrios ocianu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu difficile à contenter Ingresu insatiable Ispagnolu descontentadizo Italianu incontentàbile Tedescu ungenügsam, unersättlich.

òros , nm pl: òrus Definitzione unu de is sinnos de is cartas de giogare, orrúbiu, a bàtoro puntas / aguantadí a òrus! = zoga bene sos oros!; mataoros = su re de oros Frases apo fatu lillu e primera e ses puntos de oros Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu carreau dans les cartes à jouer Ingresu denari (the italian suit card corresponding to diamonds) Ispagnolu oros (palo de la baraja) Italianu danari Tedescu Schelle, Karo.

órriu 1 , nm: úrriu Definitzione cadinu de preta o tiras de canna, mannu meda, po pònnere laore chistiu / mannu cantu un'ó. = mannu meda Sinònimos e contràrios cadinu, granale, lóscia Frases su trigu est siguru in s'órriu ◊ annos de fadigas acolumant sos órrios de sos matimannos ◊ in nedhue bi at órriu seguru, sas incunzas sunt totu devastadas Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu gros panier cylindrique à provisions Ingresu cylindrical basket of interlaced canes to keep grain Ispagnolu hórreo Italianu granàio cilìndrico di canna intrecciata Tedescu Strohkorb für den Weizen

oscurèssere , vrb: oscurèssiri Definitzione fàere o essire iscuru, note, iscurigare Sinònimos e contràrios iscurèssere, oscuressire, iscorigai | ctr. abbrèschere Frases altzat su sole divinu sos astros oscuressendhe Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu faire nuit, quand la nuit commence à tomber Ingresu to darken Ispagnolu obscurecer, anochecer Italianu oscurare, farsi bùio Tedescu dunkeln, dunkel werden.

palaborcédhu, palabrocédhu, palabrochédhu , avb: palaporcedhu Definitzione a p. = pigau (prus che àteru pipiu) a codhirone, betau in palas de un'àteru cun is bratzos poderaos a tzugu e cun is cambas in fiancos a tretu de chintzu a dhas poderare su mannu chi portat su piticu deosi Sinònimos e contràrios cadhigarone, cocolloi, codhedhu, codhicorona, codhubalone Frases is buratinus s'iant atuau a Pinóchiu a palaporcedhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu à califourchon Ingresu astride Ispagnolu a horcajadas Italianu a cavalcióni Tedescu rittlings.

palamída, palamíra , nf Definitzione genia de pische mannu, longu agiummai de metro, chi faet meda in su Mediterràniu: de bisura assimbígiat a su písaru o cavàglia Terminologia iscientìfica psc, sarda sarda Ètimu ctl. palamida Tradutziones Frantzesu bonite à dos rayé, pélamide Ingresu atlantic bonito Ispagnolu bonito Italianu palàmia Tedescu Pelamide, atlantischer Bonito.

«« Torra a chircare