Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

addenticàre , vrb: addentigai, addentigare, addentigrai, addentijare, addrenticare, adentiae, adentiai Definitzione istrínghere cosa cun is dentes, arrennèscere a matzigare, mossigare cosa tostada Sinònimos e contràrios addentai, dencicare, immorroxare, iscafitai, monsiare, mòssere / maistai 2. custa cosa tosta deo no l'addéntigo, ca mi dolent sas dentes Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mordre Ingresu to bite Ispagnolu hincar los dientes Italianu addentare Tedescu anbeißen.

addentigàda , nf Definitzione incracada de dentes; su singiale de is dentes comente abbarrat in sa cosa leada a móssigu Sinònimos e contràrios addencicada, addentigadura, mossa 3, scafitada Frases a s'anzone si li bidiat su sinnale de un'addentigada, comente l'aiat aferradu su grodhe trazendhesichelu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dentée Ingresu bite, toothed Ispagnolu mordisco Italianu dentata Tedescu Biß.

ammossàre , vrb Definitzione papare a móssigos mannos, pigare a móssigos Sinònimos e contràrios addentai, addenticare, iscafitai, monsiare, mòssere Frases l'ammossat su matzone a mossu licu (P.Casu)◊ mi bidia minoredhu ammossendhe mela birde porrale Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mordre avec avidité Ingresu to bite greedly Ispagnolu morder con avidez Italianu mòrdere con avidità Tedescu gierig beißen.

anniscài , vrb Definitzione pònnere s'esca in is nassas, a su pische (a. su pisci, is nassas); cúrrere a s'esca, nau de ccn., su si lassare collonare Sinònimos e contràrios bromigiai, frighigiai, ingraenzare 2. iscipiaridha pigai… cun s'arti, giai chi anniscat! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu apâter Ingresu to lure, to bite Ispagnolu cebar, morder el anzuelo Italianu adescare, abboccare all'amo Tedescu anlocken, anbeißen.

assanniàda, assannigàda , nf Definitzione cropu de sanna Sinònimos e contràrios issannada Frases assanniadas e mossos de sirbone ◊ lassa istare sa figu biculada, ca si bi agatas calchiunu bobboi ndhe podes àere un'assannigada… (B.Mureddu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de défense Ingresu bite with the fangs Ispagnolu colmillazo Italianu zannata Tedescu Hieb mit den Hauern.

monsiàre , vrb: ammonsiare, mossiai, mossiare, mossicare, mossicrare, mossigare, mussiai, mussiari Definitzione pigare a móssigos, a dentes, aferrare a forte cun is dentes / mossigàresi sa limba (nau in cobertantza)= aguantaisí de fuedhai de ccn. Sinònimos e contràrios addentai, addenticare, ammossare, iscafitai, mòssere, smussiai Frases custu cani est tontu che sa bia: giogat cun sa genti allena e currit in s'idea de mussiari fintzas a su meri suu etotu ◊ dh'iat mossigada unu cuadhu e si ndhe fut assicada ◊ cussu cani iat mussiau genti meda e dhu portànt a nòmini 2. móssigadi sa limba innantis de faedhare male de s'àteru! Ètimu ltn. morsicare Tradutziones Frantzesu mordre Ingresu to bite Ispagnolu morder Italianu mòrdere, morsicare Tedescu beißen.

mòssa 3 , nf, nm: mossu Definitzione istrinta de dentes chi si giaet a calecuna cosa; orrugu de cosa chi si segat a dentes papandho e fintzes cosa a papare (pentzada coment'e pagu); biculedhu de cosa chi si ndhe istacat mescamente de istrégiu de terra Sinònimos e contràrios mossiada, móssicu, mossigadura, murridura, scafitada / arrogu, bucone Maneras de nàrrere csn: fàghere a m. infundhe = a papasciundi, isciúndiri s'arroghedhu de su pani in sa cosa de papai e papai; dare unu m. = mussiai; leare a mossos = mussiai meda po fai mali, mussiai comenti podint fai is canis; leare a mossu = pigai, aguantai cosa cun is dentis; mossos de mortu = marcos biaitos in sa carre; m. de Adamu = su nodu o figu de sa bula; leare unu m. = papai ccn. cosa, unu buconi; a m. intreu = (nau de ccn. petzu, arrogu de cosa), chi est totu a unu; chèrrere sa cosa a mossu ispuligadu = bòlliri sa cosa pronta, fintzas in donu ma pronta (pitica sa mandronia!); mossu rànchidu (in cobertantza) = disprexeri, cosa chi dispraxit; èssere de mossa = papai meda (prus che àteru nau de animali) Frases che cane arrajoladu a sa tzega ti fúrrias a mossu ◊ su cane li at barriadu a mossu a s'animale istranzu ◊ no si podiat difèndhere de àtera manera e lu at leadu a mossos ◊ cussos sont canes de pètora, de mossa e de nasu ◊ si cussu ndhe achirrat a inoche vos si tzúrrigat a mossas a conca! 2. s'achetu est abbarradu tres dies sentza leare mossu ◊ mi apo manigadu duas fresas de pane a mossu infundhe in sa bagna ◊ in àteros tempos bastaiat una mossa de pane e casu po campare 3. a sa brúnia, a sa padedha, li mancat unu mossu 4. su fusu de su carru est de ferru fatu a mossu intreu ◊ s'ingúpulu de sa roda est unu mossu intreu de ozastru ◊ che ne apo caladu de mossos rànchidos!… Sambenados e Provèrbios prb: cane mudu, mossa manna! ◊ sos mossos mannos arreschent ◊ mossu partidu mossu godidu Ètimu ltn. morsus-a Tradutziones Frantzesu morsure Ingresu bite Ispagnolu mordisco Italianu mòrso Tedescu Biß, Bissen.

mossàda , nf: mossiada Definitzione su pigare a móssigu, su istrínghere cun is dentes; fintzes orrugu de cosa chi si segat a mossu papandho, orrugu mannu de cosa Sinònimos e contràrios bucone, móssicu, mossu, struncionada Frases una mossiada de burrincu! ◊ duas mossadas e cudha sartitza che fit collida! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu morsure, morceau, bout Ingresu bite, scrap Ispagnolu mordisco Italianu mòrso, boccóne Tedescu Biß, Bissen.

mòsse, mòssere , vrb: mússere Definitzione pigare a móssigos / pps. mossidu, móssiu Sinònimos e contràrios addentai, addenticare, iscafitai, monsiare Frases in cust'istadu no isco si poto istare firmu o si chirco de bos mòssere e de bos fughire pro andhare ifatu de sa tentassione ◊ s'est mossendhe sas úngias cancaradas ◊ zughiant sogas, fusiles e canes chi mossent sa zente Ètimu ltn. morsus Tradutziones Frantzesu mordre Ingresu to bite Ispagnolu morder Italianu mòrdere Tedescu beißen.

móssicu , nm: móssigu, móssiu, mússiu Definitzione istrinta chi si faet cun is dentes; orrugu de cosa chi si ndhe segat a dentes, prus che àteru papandho, e orrugu de cosa de papare, bucone; su singiale de una calada de dentes comente abbarrat in sa cosa mossigandhodha Sinònimos e contràrios mossada, mossu Maneras de nàrrere csn: unu mússiu de pani, de casu = cantu de pane, de casu, nadu fintzas in su sensu de totu su tantu chi si mànigat; mússiu de mortu = zenia de pistadura, de marcu biaitu apenas ladinu in sa carre; móssius a brenti = punta de dolore de mata; móssigu de cane, pilu de cane! = si curat cun pilu de cane… Frases dh'at pigau a mússius 2. beni ca pigaus unu mussiedhu! 3. a daori de matza e a móssius a brenti siat! ◊ seu iscuncordadatzu, a mússius a brenti, balla! Sambenados e Provèrbios prb: a mússiu de cani iscarràfiu de gatu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu morsure, piqûre Ingresu bite Ispagnolu mordisco, mordedura Italianu mòrso, morsicatura Tedescu Biß, Bissen, Anbiß, Biß.

móssidu , pps, agt Definitzione de mòssere Sinònimos e contràrios mórdidu, mossigadu 2. cale columba càndhida innossente móssida dae terpe velenosu (F.Dore) Tradutziones Frantzesu mordu Ingresu bitten, bite Ispagnolu mordido Italianu mòrso Tedescu gebissen.

mossigadúra , nf: mussiadura Definitzione su mossigare; efetu e singiale o marcu de móssigu Sinònimos e contràrios mordidura, mossidura, murridura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu morsure Ingresu bite Ispagnolu mordedura Italianu morsicatura Tedescu Anbeißen, Anbiß.

spíciu , nm: ispítzulu, spitzu, spíssulu, spítzulu Definitzione istrinta chi si giaet cun sa punta de duos pódhighes a sa carre, cropu de bicu chi giaent is pigiones, genia de puntura (o fintzes de mossighedhu) chi faent is bobbois; biculedhu piticu o apenas de cosa chi si segat o si pigat cun sa punta de is pódhighes, parte pitica de calecuna cosa / min. spitzulitu Sinònimos e contràrios bicada, pítiche 1, puntura / arroghedhu, pimpirina, piticada, pítzolu Maneras de nàrrere csn: basai a spítzulus = basare muntenindhe s'àteru a càvanos cun sos pódhighes; fai sa cosa a spitzuledhu a spitzuledhu, a spítzulus e a móssius = a pagu a pagu, a arrogus e a mússius; consumai sa cosa a spitzuledhu = a retentu, a pagu a pagu, a régula Frases comenti si curat su spítzulu de s'àrgia? ◊ unu spitzu de carroga si minescit, e no unu spitzu de babballoti! ◊ su spítzulu de s'àrgia fait bènni iscimíngius de conca e malacaducu ◊ seu totu a alluinadura de ogus e a spitzus a brenti 2. cussu frori s'est sicau totu: no ndi at abarrau mancu unu spíciu! ◊ cussus no funt bonus a trabballai unu spitzu de bíngia! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pincée, coup de bec Ingresu pinch, bite Ispagnolu pellizco, picotazo Italianu pízzico, beccata Tedescu Kniff, Schnabelhieb.

spiciuài , vrb: ispiciulare*, spitzuai, spitzulai, spitzuliai Definitzione giare ispítzulos cun sa punta de is pódhighes, bicare, giare cropighedhos cun su bicu, segare biculedhos de cosa papandho cun pagu gana o fintzes tanti po tastare; púnghere comente faent is bobbois; in cobertantza, nàrrere cosa chi pagu praghet a s'àteru Sinònimos e contràrios biculare, irbiculare, ispitudhare, ispitzicorvare, pibitzuai, piticare, púnghere, spribillonai Maneras de nàrrere csn: spíciua e gheta = zenia de pasta chi si faghet tesa a fine (azummai che faghindhe pane de fresa) e chi si segat a bículos a pódhighes etotu (spíciu, spiciuai) e si betat deretu a sa padedha de s'abba in su fogu: si cundhit che a totu sos macarrones; spítzula e fui = donai su spítzulu e fuiri, comenti faint is arresis: si narat de unu sentza de sétiu, chi cummentzat e no acabbat, chi fait pagu pagu e si ndi andat; spitzulaisí pari pari = istare nèndhesi cosa s'unu cun s'àteru a dirbetu, ofendhíndhesi; spitzulai che un'espi = ofèndhere Frases ingunis no fait a dhoi abarrai ca ti spítzuat su sintzu ◊ is espis funt animaledhus chi spítzulant ◊ prus de milla pillonis ant cumentzau a si dhu spitzulai a totu spitzulai ◊ fendi a papai o fendi àturu, chi abarru in domu seu sempri spiciuendi Tradutziones Frantzesu pincer, piquer Ingresu to pinch, to bite Ispagnolu pellizcar, picar Italianu pizzicare, punzecchiare Tedescu kneifen, unaufhörlich stechen.