Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbruncàda , nf Definitzione atumbada o cropu a murros, cun is murros; cosa chi si narat coment’e avertimentu, briga; atumbada de malascigura a calecuna cosa Sinònimos e contràrios irmurrada, irruncada, sbruncada / avertimentu / atumbada 3. dogni abbruncada est a su pódhighe malu… (Z.Zazzu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu claque, heurt Ingresu slap in the face, bump Ispagnolu tortazo, morrada, choque Italianu mostaccióne, urto Tedescu Hieb auf die Schnauze, Aufprall.

atumbàe, atumbài, atumbàre , vrb: atummai, atummare, atzumbare, tumbai Definitzione acropare sa conca apare comente faent is mascos brebeghinos gherrandho (chi s’istésiant e current po s’iscúdere cun sa conca); tocare a cropu o iscúdere a calecuna cosa, fintzes de malesaura, tocare a calecunu logu e fintzes fàere giúmburos Sinònimos e contràrios abbruncai, addumare, atricuai, becare, intumbare / fèrrere Maneras de nàrrere csn: atumbai cun su muru = perricare in debbadas cun chie no iscurtat nudha o cun chie podet de prus; no atumbat peis a terra = si creit meda, mancai tropu! Frases est camminendi atumba atumba che brabei istasida ◊ malapat e mascu: a totus atumbat, a totus incorrat! ◊ is brebès si atumbant, singiale chi est acanta de pròere! 2. fortzados sunt continu de istare a s'atzumba atzumba ◊ sas undhas a s'andha e torra mórigant sas abbas, si pessighint, si atopant e si atzumbant ◊ si che at atzumbadu sa conca a su muru 3. no ti l'atzumbes, cussa segada, ca ti l'agghejas! ◊ su gallegianti atumbat e no tupat s'àcua me in su depósitu 4. su labiolu est totu atzumbadu Sambenados e Provèrbios prb: totu atumbat a su didu segau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu heurter Ingresu to bump Ispagnolu cornear, chocar Italianu cozzare, urtare Tedescu stoßen.

atzupàre , vrb Definitzione atumbare a calecuna cosa, andhandho, su si firmare foedhandho Sinònimos e contràrios abbruncai, imbronconai, intuviae, trabbucai 1 Frases truvat a un'ala e atzupat a su carrone de una craca bullitada ◊ sos túncios de s'albore si atzupant cun sos sónnios mios ◊ zughia su piatu in manos, mi ant atzupadu e apo ispramminadu sa minestra in terra! Tradutziones Frantzesu trébucher Ingresu to bump, to trip up Ispagnolu tropezar Italianu urtare, inciampare Tedescu stoßen, stolpern.

cucubàju , nm: cucuvaju Definitzione pistadura chi si ufrat, in tretu de ossu; mància in conca, unu tretu iscucau; unu pigione puru (s'istria) Sinònimos e contràrios biaconcu, cucuàgiu, cucuatzu, cucuau, giumbu, tzulumbone, tzumburisone Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu bosse, loupe Ingresu bump Ispagnolu chichón Italianu bernòccolo, bitórzolo Tedescu Beule.

giúmbu, giúmburu , nm: tzumbu*, zumbu Definitzione tretu de cosa chi essit, supesau (es. de rupida), o fintzes incracau, intrau; sa carre comente si ndhe supesat ufrada candho at tentu pistadura, mescamente in conca Sinònimos e contràrios abbugnadura, biaconcu, chirroi, borrutone, buglione, bumburusone, ciumbone, cocoroi 1, cucubaju, culcuvedhu, tzulumbone, tzumba, tzumburisone Frases unu giumbu a sa màchina at fatu, comenti at atumbau Tradutziones Frantzesu bosse Ingresu bump Ispagnolu chichón Italianu bernòccolo Tedescu Beule.

istrampída, istràmpida , nf, nm: istrampidu, istràmpidu Definitzione su istrampare, su pònnere o betare de botu, a cropu, s'isciorrocu chi faet orruendho a cropu una cosa (e sa persona etotu), atzapulandho a terra / a i. = istrampendhe, a faladura a corpu, a frundhinu Sinònimos e contràrios istrampa, istrampada / istràmpinu 2. che l'ant postu a istràmpidu e l'ant segadu ◊ rúere a istràmpidu ◊ comente l'ant puntu, ndh'est istupadu su sàmbene a bullone e rutu est a istràmpidu ◊ lassesit annare sas valígias a istràmpidu ◊ comente l'ant dassadu andhare a istràmpidu at iscumeradu che cadhu ◊ in s'iscala no fales a istràmpidu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chute, coup, bruit sourd Ingresu bump, fall Ispagnolu caída, ruido producido al caerse Italianu caduta, bòtto, tónfo Tedescu Sturz.

tumbài , vrb: atumbae*, tumbare, tzumbai Definitzione iscúdere is concas apare comente faent is mascos brebeghinos gherrandho; fèrrere o iscúdere a calecunu logu, fintzes po pagu atentzione; fintzes cumbínchere a ccn. a calecuna cosa Sinònimos e contràrios abbruncai, atricuai, becare, intumbare, tumbulare / fèrrere / indúere, indugi Frases tumbant puzones a sos bidros annapados ◊ fit unu becu chi tumbaiat ◊ tumba tumba e feri feri andit! Tradutziones Frantzesu heurter, cogner Ingresu to bump Ispagnolu chocar, sacudir Italianu urtare, sbàttere Tedescu stoßen.

tzoédhu, tzoéllu , nm: tzuedhu, tzuellu Definitzione genia de essidura o ufradura in sa pedhe Sinònimos e contràrios biaconcu, biocu, bubbusone, buizola, chiaedhu, cravitu, lanturra, popoti, sangiolu, tzulumbone Frases a peus chi mi dolet su casciale mi at essidu in sa barra unu tzuellu ◊ mannu ti l’ant fatu unu tzuellu a colpos de furcone ◊ ancu in conca unu tzoedhu li essat! Sambenados e Provèrbios smb: Zoeddu Terminologia iscientìfica mld Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bosse, furoncle Ingresu bump, swelling Ispagnolu chichón, forúnculo Italianu bernòccolo, forùncolo Tedescu Beule, Furunkel.

tzulumbòne , nm: tzurumbone Definitzione sa carre, sa pedhe, comente si ndhe pesat ufrada candho at pigau cropu, mescamente in conca Sinònimos e contràrios abbugnadura, abburrutonada, ammaciugadura, biaconcu, biocu, buglione, bumburusone, burrugnone, ciumbone, cocoroi 1, cucubaju, culcuvedhu, giumbu, lidigore, praga, tzumburisone Maneras de nàrrere csn: torràreche unu tz. a un'isterzu = iscúdiri apitzus de su giumbu fintzas a dhu torrai a paris; àerendhe sa ruta e su tz. = su dannu e su zúdigu, su dannu e sa befe, unu male subra de s'àteru Frases comente est rutu at fertu a conca e si at fatu unu tzurumbone ◊ si no fio istadu cun custu tzurumbone de gobba che fio essidu a mi chilcare faina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bosse Ingresu bump Ispagnolu hematoma, chichón Italianu ematòma, bernòccolo, ammaccaménto Tedescu Hämatom, Beule.