aciapài , vrb: aciapare,
aciopare,
atzapai,
atzapare,
ciapai Definitzione
agatare de cumbinatzione o cricandho; pigare, aferrare calecuna cosa cun is manos o àteru, nau fintzes in su sensu de furare, de ingòllere maladia o àteru / pps. aciapadu, aciàpidu / aciapai ccn. mali = collire maladia
Sinònimos e contràrios
abbigiare,
acatare,
aciocai,
apaciapai,
cassai,
furai,
tènnere
/
abbrancai,
acafai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
collire
| ctr.
iscapare,
lassai
Frases
l'ant aciapadu rutu in su ludu ◊ chie chircat aciapat ◊ crediant de atzapare su locu serrau ◊ su tempus colat e nos atzapamus diversos ◊ candho leadu s'at sa mascaríglia mi so aciàpidu cun muzere mia! ◊ betzu e débbile, n'at atzapatu sa morte ◊ aciopeit su frade bochindhe fogu ◊ ómines e féminas si chircant, s'aciopant, si leant e si lassant
2.
aciapa su gatu ca ndi at furau s'arrocali! ◊ passendi in sa porta ndi at aciapau sa fatura
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
attraper
Ingresu
to catch
Ispagnolu
coger,
agarrar
Italianu
acchiappare
Tedescu
fangen.
afenàre , vrb Definitzione
abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos
Sinònimos e contràrios
incubae
Frases
teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
affener,
contracter la strongylose
Ingresu
to feed on hay,
to catch strongylosis
Ispagnolu
dar el heno,
coger la strongilosis
Italianu
affienare,
contrarre la strongilósi
Tedescu
mit Heu füttern,
sich die Strongyloidosis zuziehen.
agganciài , vrb: aggantzare,
agghenciai Definitzione
pigare o aferrare cun gànciu, forte a manos etotu coment’e pigandho a gànciu, ma fintzes leare o ingòllere aifatu; abbutonare / leare, andhare a manu aggantzada = a manu pigada
Sinònimos e contràrios
abbrancai,
acafai,
aciapai,
afarcai,
afarrancae,
aferrai,
aggarrai,
agguantai,
carrabbusai,
mantènnere,
picare
| ctr.
lassare
Frases
apo bisonzu de èssere aggantzada e nutrida ◊ arrimat su paperedhu e agghènciat s'ampudha de s'àcua ◊ cudhu dh'agghènciat a su bratzu e ndi dhi pigat su dinai! ◊ aggantza su brassolu! ◊ a carrasegare aggantzant a Zorzi in ziru ◊ fut lompindhe a isprèndhere sos cadhos candho dh’ant agghentzau e che dh'ant furau
2.
o truncat o aggànciat! ◊ unu nudha, carchi cosa chi agghentzas o chi pentzas
Ètimu
itl.
agganciare
Tradutziones
Frantzesu
saisir
Ingresu
to cling,
to catch
Ispagnolu
enganchar,
agarrar
Italianu
agganciare,
aggrappare,
ancorare,
prèndere
Tedescu
sich festhalten,
verankern,
nehmen.
allancài , vrb Definitzione
pigare de mala manera, a s'airada
Sinònimos e contràrios
abbrancai,
afarcai,
afarrancae,
aggafai,
aggarrai,
aggranfare,
agguantai
Frases
ghetendi is farrancas a cantu poit allancat is prendhas de s'oreria ◊ agatat sa cosa, si dh'allancat e ponit in busciota ◊ chi allancu s'oreria no torru a trabballai! ◊ dus cropus de iscupeta de asegus dh'allancant
Tradutziones
Frantzesu
attraper avidement
Ingresu
to catch avidly
Ispagnolu
agarrar
Italianu
afferrare avidaménte
Tedescu
gierig packen.
apixonài , vrb Definitzione
cassare pigiones
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
chasser les oiseaux
Ingresu
to catch birds
Ispagnolu
pajarear
Italianu
uccellare
Tedescu
auf Vogelfang gehen.
arragiolàre , vrb: arrajolare,
arregiolare 1,
arrejolare Definitzione
ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare meda
Sinònimos e contràrios
arragiolire,
arraulare
/
airai,
arrannegai,
inchietae
Frases
currendhe avatu meu che arrejoladu, si est postu a mi sighire ◊ mi apo fatu sa lista de sas persones chi, si arrajolo, devo mossigare!
2.
cusse marranu de l’intzugliare ca si arrejolaiat che cane! ◊ issa no cheriat seguzada ca si arregiolaiat che batu (M.Danese)
Ètimu
ltn.
rabies
Tradutziones
Frantzesu
être atteints de la rage
Ingresu
to catch rabies
Ispagnolu
rabiar
Italianu
prèndere la ràbbia
Tedescu
sich die Tollwut zuziehen.
arremàre , vrb Definitzione
ingòllere rema, arremadiu
Sinònimos e contràrios
acatarrare,
arrasfriai,
arremadiai,
arrumai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
attraper la rhinite
Ingresu
to catch rhinitis
Ispagnolu
coger la rinitis
Italianu
prèndere la rinite
Tedescu
sich die Rhinitis holen.
atracàe, atracài , vrb Definitzione
sodigare, giare a pitzu, betare manos a unu a trampa candho no si dh’ibertat
Sinònimos e contràrios
atacai,
atrapare 1
Frases
a cussa fémina dh'enta atracada in tali logu e furau ndi dh'enta s'oraria ◊ peronòspera e pesta niedha funt atracandu sa sarmenta, e àteras pestas prus malas funt atracandu sa limba nostra! (G.C.Mameli)
Tradutziones
Frantzesu
attaquer,
surprendre qqn. par la ruse
Ingresu
to catch by fraud
Ispagnolu
atracar
Italianu
assalire,
sorprèndere con inganno
Tedescu
überfallen,
erwischen.
cassài , vrb: acassare 1,
cassare,
catzare 2,
catzeare,
catziare Definitzione
andhare a cassa, aciapare is animales arestes, tènnere a pessighidura, a isparadura o àteru deasi; agatare a ccn. in su dannu, faendho male, agatare in farta; pigare, buscare (cropos o àteru)
Sinònimos e contràrios
aciocai,
tènnere
/
segudare
Maneras de nàrrere
csn:
giogai a su cassa cassa = a tènnere; si nci podint cassai is topis a berrita = est una domo chi no bi at nudha, no bi at neune
Frases
as catziadu in donu ca giughes tropu pículu minore ◊ fipo cassandhe, candho dae unu gardarjedhu bi partint duos lèpores ◊ custu chervu totus lu càtziant e nemos lu tenet ◊ catzeandhe no at fortuna: cartutzas medas ma perdigas nudha!◊ mi apu cassau una pariga de pillonedhus
2.
sa corsària de sos coros miràdela chi est igue: si sos Moros sunt che tue, ancu mi cassent sos Moros!
3.
gei circat ma gei cassat puru: su cumpàngiu dhi at donau una bussinada a faci
Ètimu
ctl.
cassar
Tradutziones
Frantzesu
chasser,
attraper
Ingresu
to hunt,
to catch
Ispagnolu
cazar,
coger,
atrapar,
pillar
Italianu
cacciare,
acchiappare,
cògliere in fallo
Tedescu
jagen,
fangen,
ertappen.
ciapài , vrb: aciapai*,
ciapare Definitzione
agatare (ccn. cosa) deasi comente podet capitare o cricandho; leare o cassare calecuna cosa cun is manos o àteru, nau fintzes in su sensu de furare / ciapai sa brutesa prughendi su trigu = tènnere e bogare sa malesa purghendhe
Sinònimos e contràrios
acatare,
aciocai,
apaciapai,
cassai,
furai,
segudare,
tènnere
/
abbrancai,
acafai,
afarrancae aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
collire
| ctr.
lassai
Frases
andhadu est e ciapat su preíderu a colore a fogu lezindhe
2.
ciapeint unu cadhitu chi si lasseit carrigare ma apustis si deit a iscumbarare
3.
apo ciapadu unu lèpere a latzu ◊ sa dí chi t'imparu s'arti de ciapai (L.Matta)
Tradutziones
Frantzesu
attraper,
saisir,
voler
Ingresu
to catch,
to steal
Ispagnolu
coger,
atrapar,
robar
Italianu
acchiappare,
rubare
Tedescu
fassen,
stehlen.
ingalapài , vrb Definitzione
cassare, acapiare, poderare acapiau o coment'e acapiau
Sinònimos e contràrios
acapiae
Ètimu
itl.
incalappiare
Tradutziones
Frantzesu
attraper
Ingresu
to catch,
to ensnare
Ispagnolu
atrapar
Italianu
accalappiare
Tedescu
fangen.
istrúmpa , nf: strumpa Definitzione
genia de gherra chi si faet in duos, prus che àteru a giogu o balentia, aferrandhosi s'unu cun s'àteru a chintzu a bratzos fadhios e cricandho de fàere orrúere s'àteru a terra iscutulandhodhu, parandhodhi sa camba o àteru: binchet chie, po fortza o abbilesa, betat a terra s’àteru ponendhodhu asuta / genias de i. segundhu comente si leat s'àteru: i. a totu chitu, i. a chitu partidu
Sinònimos e contràrios
chintada,
istrampada
Frases
sunt zocandhe un'istrumpa trissinada, a chitu partidu ◊ in Ollolai faghent su campionadu de s'istrumpa ◊ a pitzocu, zogandhe a s'istrumpa no ch'est arrennéssiu mai nessunu a dhi pònnere s'ischina in terra
Terminologia iscientìfica
ggs
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
lutte sarde libre
Ingresu
sardinian catch-as catch can
Ispagnolu
lucha libre sarda
Italianu
lòtta lìbera sarda
Tedescu
sardisches Freistilringen.
piscàdu , pps, agt, nm: piscau Definitzione
de piscare; totu su pische cassau: a logos, su p. est sa lissa e fintzes solu pische
Sinònimos e contràrios
pisce
/
lissa
Frases
istanote at fatu note bona e ant piscadu ◊ candho est rúpidu, su soru ndhe cheret piscadu
2.
sos macarrones si manigant piscados
3.
sos piscadores sunt torrendhe cun sas barcas pienas de piscadu ◊ mi ant bogadu a manigare unu cantu de piscadu ◊ innoi dh'at cotu su piscau, in sa sartàina? ◊ dhi praxiat a bandai a s'oru de su frúmini po iscabbulli piscadedhu
Sambenados e Provèrbios
prb:
chie cheret piscadu su culu s'ifundhet
Ètimu
spn.
pescado
Tradutziones
Frantzesu
pêché
Ingresu
fishing,
fished,
catch
Ispagnolu
pescado
Italianu
pescato,
pescagióne
Tedescu
gefischt,
geangelt,
Fischfang.
piscàe , vrb: piscai,
piscare Definitzione
cassare e bogare de s’abba su pische o fintzes àteru, bogare css. de s'abba (o àteru deasi); umprire abba de logu fundhudu, pigare cosa a umpridura intrandho s'istrégiu a mesu, o fintzes pigare cosa coment'e faendho a piscadura, bogandho de un'istrégiu (es. billetes, cartas); nau in cobertantza, cassare o agatare a unu faendho dannu; fintzes furare / p. a cumpudu, a forrogu = a manuda; p. a fraca = farcai
Sinònimos e contràrios
cassai
/
umpire
/
furai,
leai
Frases
partis su sero cun sa barca isperendhe bundhàntzia in su piscare ◊ si piscat bèni cun mari calmu e luna prena ◊ si piscat su pisci, su coradhu
2.
seu pischendi àcua de funtana a cracira ◊ piscant s'abba chi servit in domo dae su putu ◊ su soru rúpidu si ndhe piscat a sas frussellas ◊ pisca sos macarrones ca sunt cotos! ◊ sa cosa cota si ndhe piscat dae su brou
3.
dh'ant piscau comment'e unu traitori ◊ falat unu corvu e che li piscat sa berrita
Sambenados e Provèrbios
prb:
chini timit s'àcua no bandit a piscai ◊ chini arriscat piscat
Ètimu
ltn.
piscare
Tradutziones
Frantzesu
pêcher
Ingresu
to fish,
to catch
Ispagnolu
pescar
Italianu
pescare
Tedescu
fischen,
angeln,
ertappen.
refreàre , vrb: arrasfriai,
erresfriare,
refriare,
resfriai,
rifriare Definitzione
pigare, ingòllere o fintzes fàere ingòllere refriu, fàere a arremadiu
Sinònimos e contràrios
acatarrare,
arremadiai,
arremare,
arrumai
Frases
zughia pagu cuguzura in su letu e mi so refriadu ◊ titia, custu fritu oe mi refriat!◊ pizu ti che as bogadu, chi ti ses refriendhe?!
Ètimu
ctl., spn.
refredar
Tradutziones
Frantzesu
s'enrhumer
Ingresu
to catch a cold
Ispagnolu
resfriarse
Italianu
infreddarsi
Tedescu
sich erkälten.
scollíri, scòlliri , vrb: isculli,
sculliri Definitzione
assaborire calecuna cosa, àere calecunu indítziu, su ndhe ischire o leare oru, bíere, fintzes sodigare o agatare a unu faendho dannu, in farta
Sinònimos e contràrios
assabèschere,
assebeltare,
bodhiri,
cumprèndhere,
iscobèrrere
/
segudare,
sejare
Frases
dhu pregontànt po dhi podi scolliri calincunu fuedhu mali nau ◊ iant mandau unus cantus bugonis po dhu scolliri s'isbàgliu chi fiat chistionendu ◊ dh'iant betiu una fémina cojada, scollia cun d-un'atru ◊ chini truessat in su mali torrat ódia a sa luxi e no si ponit in sa luxi poita no siant scollias is òperas suas (Ev.)◊ apu sculliu aundi est chi fait s'ou sa pudha nosta ◊ apu sculliu is afatallus tuus!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
surprendre,
découvrir
Ingresu
to catch,
to discover
Ispagnolu
sorprender,
descubrir
Italianu
sorprèndere,
scoprire
Tedescu
überraschen,
entdecken.
segudài, segudàre , vrb Definitzione
agatare, cassare, aciapare a unu faendho dannu, in farta, fuendhosiche, ma fintzes solu andhare aifatu, sodigare
Sinònimos e contràrios
acometare,
aggreghestare,
assitiai,
cucai,
scolliri,
sejare,
sichire,
sodigai
Frases
los ant segudados furendhe ◊ eite pro los segudare ponindhe fogu: si no bi ndh'at de los pistare chei s'azu!…◊ mi so sonniadu levendhe unu sirbone e mai lu podia segudare (P.Pisurzi)◊ si ti ségudo deo, faghindhe cussa faina, as a bídere chi buscas!
2.
sos duos compares si saludant e onzunu segudat peri su caminu sou ◊ chi ti ponit infatu cussu ti ndi ségudat
Ètimu
ltn.
*secutare
Tradutziones
Frantzesu
prendre en flagrant
Ingresu
to catch (in the act),
to reach
Ispagnolu
sorprender,
coger,
pillar
Italianu
sorprèndere,
raggiùngere,
cògliere in flagrante
Tedescu
überraschen,
nachkommen.
segúra 1 , nf: sigura Definitzione
in is armas, genia de butone o àteru chi, segundhu comente si ponet, impedit de isparare
Tradutziones
Frantzesu
cran d'arrêt
Ingresu
safety catch
Ispagnolu
fiador,
seguro
Italianu
sicura
Tedescu
Sicherung.
sejàre , vrb Definitzione
agatare, mescamente portare a ogu e agatare faendho dannu o male
Sinònimos e contràrios
acometare,
aggreghestare,
assitiai,
segudare,
sichire,
sodigai
/
acatare,
inseae
Frases
su bandhiu l'ant sejau iscorjandhe un'ochisorju ◊ aiat irballau no ca aiat furau ma ca si fit fatu sejare ◊ no amus acatau a nemos e mancu trata amus sejau ◊ e chirca chirca, lu sejat chin sa gama in d-unu campu de irbutu
2.
in butzaca no fipo reséssitu a sejare s'iscatuledha de sos luminos ◊ nessune est reséssitu a sichire su funnu de sa miniera, mancu sa via chi aiant ligatu unu contone a totu sos cànnaos e sas socas sejatas in bidha
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
suivre,
talloner,
surprendre
Ingresu
to catch,
to shadow
Ispagnolu
seguir,
pillar
Italianu
pedinare,
sorprèndere
Tedescu
beschatten,
überraschen.
sichíre , vrb: sighie,
sighire,
sighiri,
sigire,
sigiri,
sijire Definitzione
andhare a innanti faendho ccn. cosa cumenciada, durare in su tempus; andhare o cúrrere aifatu e lòmpere a ue un’àteru est andhau o est andhandho; lòmpere a un’arresurtau; agatare a unu asuba de su fatu, faendho unu dannu; si narat fintzes po andhare aifatu de una régula o de cosa pigada po ghia / pps. sichiu, sighidu; sighindhe = itl. di séguito
Sinònimos e contràrios
insighiri,
segudare,
sensare,
síghere,
sodigai,
tènnere
| ctr.
firmai,
sensai,
tasire
Maneras de nàrrere
csn:
sighire, sighire a + vrb. inf. = itl. riprèndere a + vrb. inf.; èssere a sighi sighi = a su tene tene, a punta a lòmpere a tènnere a ccn. o carchi cosa; èssere malu a sighire (nadu de ccn.)= chi est difítzile mannu a lu buscare, chi pro l'agatare tocat de lu chircare a tantas bias, chi de is fainas chi tenit a meda ndi lassat a cò; sighire una faina, unu triballu = fàgherelu, agabbàrelu, achipire; sighibbila!, sighidebbila! = sighi, sighei de aici!; sighire s'ormina = andhare ifatu de s'ormina; sighiri su cuntzillu, su parri de ccn. = iscurtare, fàghere comente cossizat; lu sighit su sole (nadu de cosa prantada) = su sole li assutat sas raighinas, che lu sicat ca zughet paga terra; èssere malu a sighire (nadu de unu)= chi no faghet a ndhe fàghere fine de una faina, de un'óbbrigu, chi promitit e no muntenet, chi tirat acoa cun arreghèscias; sighire sas códias, sas trassas, sa malíssia de ccn. = agatarebbilas, bincherebbilas
Frases
si su laore sighit gasi ocannu s'erricheus!◊ nachi Bodale s'intendhiat male: sighidu li at o passadu li est? ◊ préigant sa paghe e sighint a gherrare! ◊ fit proindhe, pariat chi sighiat ma at sessadu ◊ sighi a fàghere sa faina, no arrimes! ◊ su crapitu sichiat a melare ◊ sa morte apo a giamare si sighis a mi ofèndhere! ◊ custu triballu deo ti lu comintzo e tue sighis ◊ paria istrangugliadu: Gesummaria si mi fit sighidu gai!…◊ s'impresa est sighindhe a triballare apustis de sas férias ◊ sa maista iat fatu tzerriare a iscola sa mama de mammai po dhi nàrrere a dha fàere sighire a istudiare
2.
so tucadu apustis sou, ma caminendhe lestru l'apo sighidu ◊ candu as pentzau mai a festa, tui, o fradi miu sighiu che fera?! ◊ currit totu e no si sighit mai ◊ sa betzesa mi est sighindhe! ◊ si funt fuius coment'e su bentu e immoi a dhus sighiri est unu fuedhu!…◊ nosu cumenciaus a movi: coidai a sigiri! ◊ sos annos, malasorte!, mi ant sighidu e no ndhe poto leare sa sedha (A.Casula)◊ si tuco prima, bois ndhe sighides ◊ ghirendhe a bidha nos at sighidu s'abba e ifustu nos at
3.
e chie lu sighit custu muradore? promitit sempre ma no benit mai! ◊ istat a s'inghíria inghíria ma de triballu no ndhe sighit ◊ no lu poto sighire a ndhe li tirare su dépidu: candho mi bogat iscusas, candho si cuat! ◊ de custas piciochedhas no fait a ndi sighí una: a chini tenit de fai custu, a chini de fai cudhu e no ndi benit manc'una! ◊ sa cosa chi mànigo no la poto sighire cun sas pagas dentes chi zuto ◊ prantachela in fundhu, cussa cosa, ca sinono la sighit su sole
4.
sighi costante s'istiga segura de s'arte! (P.Casu)◊ una borta apo sijiu s'erriu ci ni essiat dae su padente ◊ una borta apo sijiu s'istrada ci barigat dereta muru muru
5.
si sentza mi mòrrere agguanto, a sa sorte li sigo sas códias (Limbudu)◊ bi lis sigo deo sa malíscia! ◊ a mie aiat chérfidu a babbu, ca bi l'aia sighida deo sa mandronia, a fuste! ◊ su cane sighit sas trassas a mariane ◊ fit a sighi sighi cun sos carabbineris
Tradutziones
Frantzesu
continuer,
persister,
rattraper,
surprendre
Ingresu
to continue,
to persist,
to reach,
to catch
Ispagnolu
seguir,
alcanzar
Italianu
continuare,
proseguire,
persìstere,
raggiùngere,
sorprèndere
Tedescu
fortsetzen,
fortführen,
andauern,
erreichen,
überraschen.