Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

biscàre , vrb Definitzione aciapare, cassare cun su biscu Sinònimos e contràrios imbiscare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engluer Ingresu to spread with birdlime Ispagnolu enviscar Italianu invischiare Tedescu mit Vogelleim fangen.

friài , vrb: friare, fricare, frigai, frigare Definitzione passare calecuna cosa tocandho in pitzu de un'àtera unu pagu a forte siat po pigare (limpiare, samunare), o pònnere, o fintzes po aconciare un’arremu; fàere freaduras, malandras, a su friga friga cun calecuna cosa; cullonare, pigare a ingannu / ger. friendi Sinònimos e contràrios afrigongiai, carasiai, cariare, ifricatzare, scrovinai, sfrigongiai / lúngiri / acostanare, agliagai, frazare, inghetare, iscaldire, ispitulare, malandrare Maneras de nàrrere csn: avb. friga friga = acurtzu meda, azummai tochendhe, tochendhe própiu; èssere friga friga = istare sempre tochendhe a un'àteru acurtziendhesili; andhare friga friga = a sachedhadura, coment'e frighendhe; zúghere a unu friga friga = tene tene, acurtzu meda curríndheli fatu pro lu tènnere; frigai s'arrobba = samunare; frigai bèni sa mardi a unu = dàreli unu dispiaghere mannu; frigare su late = acragare, pònnere su cragu a su late; frigare murta, lestincu = arregòllere murta, lestincu Frases s'isterzu cheret bene frigadu pro che li catzare sa cosa atacada ◊ seu andada a frúmini a frigai s'arrobba ◊ in sa pedhe malàida si at frigadu sa pumada ◊ de sa cuntentesa chi teniat fit sempre frighèndhesi sas manos ◊ s'arromana chi frigu parit unu ghetau… ◊ po sa cura de su léndhine si poniat mele in d-unu tzapulledhu e si frigàt fintzes a che dh'arrasigare 2. custa cintura mi est friendi su tzugu 3. non mi frigais prus: no aspetu a nisciunus! ◊ male, un'ómine abbistu che lodhe no fit tantu fàtzile a lu frigare! Sambenados e Provèrbios smb: Frigau / prb: cuadhu friau sa sedha timit Ètimu ltn. fricare Tradutziones Frantzesu frotter, froisser, enduire Ingresu to rub, to spread Ispagnolu frotar, untar, engañar Italianu fregare, sfregare, strofinare, stropicciare, spalmare Tedescu reiben, streichen.

irmendhàre , vrb Definitzione fàere ischire is segretos, nàrrere totu su chi s'ischit, chentza abbisóngiu; fintzes cunfessare, pentire; lassare a pèrdere, no fàere contu de calecuna cosa Sinònimos e contràrios iscassetare, iscobiare, lendhare, scolovetai / cufessare Frases prima at incomintzau a li dimandhare su segretu, apustis a li zurare chi mai liu diat irmendhare (G.F.Sedda) 2. pessa de t’irmendhare: mira chi su pecadu est grae! (A.Cucca) 3. irmendhatindhe, de cussu! Tradutziones Frantzesu divulguer Ingresu to spread Ispagnolu propalar Italianu propalare Tedescu verbreiten.

ispabaràre , vrb Definitzione pònnere ispratu, istérriu de si pòdere bídere totu, bene Sinònimos e contràrios ispàlghere, istèrrere, istirare, stendiai | ctr. atuturae, imboligare Frases torrant cun cudha tela manna, naro chi fit nessi duos metros e chimbanta, la ponent in terra e l'ispàbarant (M.Bua) Tradutziones Frantzesu déployer Ingresu to spread Ispagnolu desplegar, extender Italianu dispiegare Tedescu ausbreiten.

ispaghinàre , vrb: ispagnai, ispainai, ispainare, ispaniai, ispaniare, isprainare, spagnai Definitzione pigare e betare o pònnere ispratu a ispergiadura, ispainau peri su logu; isterrigorzare, pònnere crocau totu istérriu Sinònimos e contràrios illaizare, isciudrare, ispàlghere, isparcinare, isparminare, isprabinare / isterrighinare, isterrinai | ctr. ammuntonae, collire Frases a su fenúciu a pizu si ghetat unu pacu de sufrissu vene ispaghinau e un’ispiugherada de casu ◊ Bidhanoavorru est diventada famosa po sa cultura chi arrennescit a ispaniai ◊ s'ispagnat su concimi ◊ ossus ispainaus a ingíriu de su foghidoni ◊ isciú sa pudha, chi m'ispànias sa palla!◊ est ispaghinendhe sa chisina 2. sa gatu est ispaghinàndhesi in terra 3. sas crapas sont ispainatas in sas ripas de su monte Ètimu ltn. *expaginare Tradutziones Frantzesu étendre, répandre Ingresu to spread Ispagnolu esparcir, derramar Italianu spàndere, spàrgere, diffóndere Tedescu ausstreuen, verbreiten.

ispàlghere , vrb: ispàrgere, ispàrghere, ispàrgiri, ispràgere, ispràghere, ispraghi, ispraxi, spàrgiri Definitzione pònnere, portare, betare peri su logu, atesu de pare, nau pruschetotu de cosa ammuntonada o meda; pònnere istérriu, ispratu, istirau, su si apèrrere de is frores / pps. ispaltu, ispartu Sinònimos e contràrios ispabarare, ispaghinare, isparcinare, istèrrere, sparri | ctr. ammuntonai, atuturae, collire Frases mi apo ispartu sos pannos ◊ dhoi at tupas de arrú po ispraxi s'arrobba ◊ sas berbeghes s'isparghent paschindhe ◊ isparghídebbos chirchendhe cosa pro aggurgare prus logu! ◊ su sonu de su ferru de su tàgiu s'ispraghet in totue ◊ ant ispartu sa zara in s'istrada ◊ si funt ispràxius cantendi e badhendi 2. no b'isparghet prus frore in sa pastera Ètimu ltn. spargere Tradutziones Frantzesu répandre Ingresu to spread Ispagnolu esparcir Italianu spàrgere Tedescu ausstreuen.

ispantiàu , pps, agt: ispentiatu Definitzione de ispantiare; chi est apertu, nau fintzes in su sensu de aparau, postu a cara a calecuna cosa (sole, fogu, bentu) Sinònimos e contràrios abbertu, ispaltu / cdh. spirriatu / aparau 2. est a ancas ispantiadas ◊ bi aiat una fémina vetza caudha ispentiata a su focu de unu brajeri Tradutziones Frantzesu écarté Ingresu spread apart Ispagnolu abierto Italianu divaricato Tedescu gespreizt.

ispixàre , vrb Definitzione isciusciare is pinnigas, is piegas, istèrrere una cosa pinnigada Sinònimos e contràrios ispinnicare | ctr. apigiare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu repasser Ingresu to spread (out) Ispagnolu desplegar, desdoblar Italianu spiegare, stirare Tedescu auseinanderfalten.

istendhiàdu , agt Definitzione postu bene apertu, istérriu, istirau / andhare a passu i. = a passos longos, a passu istiradu Sinònimos e contràrios istirau | ctr. atuturadu, collidu, pinnicau Frases su piús bellu de tale ornamentu est un'àbbile de oro, istendhiadu in su frontone, postu a ispaventu (S.Lay Deidda)◊ s'ómine est in terra, orrutu cun sos bratzos istendhiaos commente a Zesugristu in sa rughe Tradutziones Frantzesu déployé Ingresu spread out Ispagnolu desplegado, extendido Italianu dispiegato Tedescu entfaltet.

istèrrere , vrb: istèrriri, sterri Definitzione pònnere sa cosa a manera de pigare logu meda, atesu de pare, in paris (fintzes in su sensu de carragiare cun cosa istérria, de pònnere cosa modhe isprata po pònnere àteru in pitzu), fintzes pònnere crocau; cumenciare unu chistionu, presentare un'argumentu; nàrrere a bàntidu cosa meda prus de su chi est; allonghiare una chistionada, un'allega, a manera de nàrrere cosa meda, fintzes creschendho sa cosa / pps. istérridu, istretu Sinònimos e contràrios atendiai, ilboligare, ispabarare, ispàlghere, isparcinare, istèndhere, istenniare, istirare, stendiai, tèndhere | ctr. ammuntonae, atuturae Frases s'isterrent sos trastes ifustos in su sole ◊ isterro su pamentu a pabilos pro no imbrutare illatendhe ◊ suta de sas olias como isterrent telos pro coitare collindhe ◊ tocat a istèrrere zara in s'istrada ◊ sas tzitades si sunt isterrindhe, ma medas bidhas si che sunt derruindhe ◊ sa canna prantada s'isterret, si leat su logu ◊ su fogu fuidu s'est istérridu meda ◊ istèrredi cue e drómmidi ◊ no t'isterras tropu! 2. sunt a bínchida isterrendhe versos ◊ como cussu isterret carchi àtera fàula! ◊ toca, isterri sa chistioni, ca intendeus! 3. e za no isterret, mih, candho chistionat de su fizu: paret menzus de Deus! 4. s'ora ch'est tarda e no mi apo a istèrrere meda cun sa chistionada mia ◊ si li naro carchi fàula no l'abbàido mancu in oxos, ca sinono si mi leget in cara deretu chi so isterrendhe Ètimu ltn. sternere Tradutziones Frantzesu étendre, répandre Ingresu to spread out Ispagnolu extender Italianu spàrgere, stèndere, estèndere Tedescu verstreuen, ausstrecken, erweitern.

istérridu , pps, agt: istérriu, stérriu Definitzione de istèrrere; chi est postu a manera chi pigat logu meda, fintzes in su sensu de crocau (nau de cosas chi istant prantadas) e crocadórgiu puru, isterrimentu / su cadhu s'est istérridu bene = fit faghindhe totu su chi podiat; su cadhu fut istérridu bene = zughiat isterrimenta bona Sinònimos e contràrios ispaltu, istertu, spainau / corcadu 2. sos presetos s'iscontzant in códulas istérrias a lecucu in su riu ◊ semus essidos a campu a sole istérridu ◊ sas crabas paschent istérridas meda, sas berbeghes prus atrumadas 3. at postu su murdegu friscu po istérriu a is crabitus de lati Tradutziones Frantzesu répandu, étendu Ingresu spread Ispagnolu esparcido, extendido Italianu sparso, diffuso, stéso, distéso Tedescu verstreut, verbreitet, ausgestreckt.

lendhàre , vrb Definitzione nàrrere a s'unu e a s'àteru totu su chi s'ischit chentza abbisóngiu, fintzes cosas chi iant a dèpere istare méngius chentza bandhias comente podent èssere is chistiones de domo o personales Sinònimos e contràrios irmendhare, iscassetare, iscobiare, linire, sbrufulai, scolovetai, scordulai Frases neune andhaiat a lendhare sa cosa a sos carabbineris e si calicunu si proaiat a iscobiare est ca fit un'arga de muntonarzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu répandre, divulguer Ingresu to spread Ispagnolu contar, airear, largar Italianu spifferare, svesciare, propalare Tedescu ausplaudern.

lúngi , vrb: lúngiri Definitzione frigare mescamente ógiu o àteru a calecuna cosa in pitzu / pps. lúngiu, luntu; lungi s'arroda = fàere arregalos po ammodhiare a ccn. Sinònimos e contràrios friai, ludai, úngere Frases aporrimidha una fita de lardu ca mi dhu lúngiu asuba de su pani arridau! ◊ mi at lúngiu is ogus cun d-unu pagu de ludu, mi seu isciacuau e non seu prus itzurpu! ◊ Scuetu ispronat a Cuadhedhu, dhu fait sudai bèni e si lungit de sudori ◊ is sebadas si lungint cun su meli ◊ seu lungendu is botas po dhas alluxentai ◊ tui ses bella isceti a ti lungi is murrus e is ungas! (T.Putzu) Tradutziones Frantzesu étendre, étartiner, enduire Ingresu to spread Ispagnolu untar Italianu spalmare Tedescu streichen, schmieren.

spainàu , pps, agt Definitzione de spainai Sinònimos e contràrios ispaltu, ispartinau, istérridu / bacamundhu, faghineri | ctr. ammuntonau, collidu 2. cun custu bentu dhoi at a èssi duas cuarras de olia spainada in terra! Tradutziones Frantzesu répandu Ingresu scattered, spread Ispagnolu difundido, esparcido Italianu diffuso, sparso Tedescu verbreitet, verstreut.