Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

dragòne , nm: dragoni Definitzione sordau chi cumbatit prus a cuadhu chi no a pei; genia de mata po bellesa, ma chi faet fintzes unu vernissu orrúbiu, tinta, bona po meighina Frases apo a girare dae mata in mata, che bandhidu chi giàgarant dragones Terminologia iscientìfica mtm, dracaena draco Tradutziones Frantzesu dragon, sang de dragon Ingresu dragoon, tarragon Ispagnolu dragón, drago de Canarias Italianu dragone, sàngue di drago Tedescu Drachenbaum.

dragonèra , nf Definitzione erriu de abba chi curret asuta de terra Sinònimos e contràrios tragonaja Ètimu itl. dragone Tradutziones Frantzesu cours d'eau souterraine Ingresu subterranean water flow Ispagnolu curso de agua subterráneo Italianu flusso d'àcqua sotterràneo Tedescu Höhlenfluß.

dúdhuru , agt, nm Definitzione foedhu chi si narat a disprétziu candho unu mannu faet che is criaduras Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grand enfant Ingresu great big baby Ispagnolu crío, niño de la rollona Italianu bambinóne Tedescu Kindskopf.

duràghe , agt Definitzione nau de frutos, chi giughent sa prupa aghedhosa, tostada, chi no istacat de s'ossu Sinònimos e contràrios orrósigu | ctr. isperrache, ispitzigaditu Frases su péssighe duraghe est prus saboridu de s'àteru Tradutziones Frantzesu pavie Ingresu clingstone Ispagnolu fruto de carne dura Italianu duràcino Tedescu hartfleischiger.

ebrighína , nf Definitzione genia de maladia de is brebès Terminologia iscientìfica mld. Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu varioloïde Ingresu sheep-pox Ispagnolu viruela de ovejas Italianu vaiolòide Tedescu Schafpocken.

edrósu , agt Definitzione chi est ammontau de follaera, chi portat edra Frases in cue b'at unu muru edrosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couvert de lierre Ingresu ivy-mantled Ispagnolu cubierto de hiedra Italianu ederóso Tedescu Efeu…

erbamòdhi , nf Definitzione duas genias de erba Terminologia iscientìfica rba, Fedia graciliflora, Valerianella locusta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu corne-d'abondance Ingresu african valerian, fedia cornucopia Ispagnolu trompetillas, lechuga de campo Italianu lattughèlla Tedescu Afrikanischer Baldrian, Ackersalat.

erbastérria , nf Definitzione custu númene dhu narant a diferentes genias de erba: sa Frankenia pulverulenta, sa Frankenia laevis, sa Plantago coronopus (bona a papare e si prantat puru), s'erba de chentu nodos Polygonum aviculare, sa Polygonum maritimum Terminologia iscientìfica rba, Plantago coronopus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plantain corne de cerf Ingresu buck’s horn plantain Ispagnolu estrella de mar, hierba estrella Italianu minutina, erba stella Tedescu Schlitzwegerich.

erbiàtus , nf Definitzione erva pútita, de batos, de arresfrius (su fragu faet a istúrridos) Sinònimos e contràrios allupaguadhu 1, brunedha, isculabadedhas, issopo, mantedhada 1, mummuleu, murguleu 2, sudorea Terminologia iscientìfica rbc, Teucrium marum Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu herbe aux chats Ingresu cat thyme Ispagnolu tomillo de gato Italianu maro Tedescu Katzengamander.

fadhísa , nf: fadhixa Definitzione chinisu, cussu budhiu asuta de sa braxa; su fogu etotu Sinònimos e contràrios cardufari, fairivàiri Frases si sa Sardigna sighit a bruxare goi no at a passare annos meda chi s'at a reduire a un'ísula de fadhixa ◊ coghiat sa cótzula in sa fadhixa Ètimu ltn. *falliva Tradutziones Frantzesu cendre sous la braise Ingresu hot ash Ispagnolu ceniza caliente debajo de las brasas Italianu cinìgia Tedescu Glutasche.

fairivàiri , nm: farivàiri, farivari, frarivrari Definitzione chinisu biu e giai orrúbiu de cantu est budhiu meda asuta de sa braxa, tanti ca faet a dhue còere cosa (patata, castàngia, ou) Sinònimos e contràrios calduchinu, cardufari, fadhisa Frases cust'ou at a èssi prus saboriu si dhu fia tebidebi in su fairivàiri? ◊ s'istrumpat in s'arena finivini che pisita in su farivari ◊ allorigados in su farivari, mesa bentre tizirint in caentu… Ètimu ltn. flagrare Tradutziones Frantzesu cendre sous la braise Ingresu hot ash Ispagnolu ceniza caliente debajo de las brasas Italianu cinìgia Tedescu Glutasche.

fallàda , nf: fellada, velada Definitzione bestimentu: ispétzia de corpitu chi usant is féminas e chi si portat chentza abbutonare Terminologia iscientìfica bst Ètimu itl. velada Tradutziones Frantzesu casaque Ingresu bodice Ispagnolu corpiño de mujer abierto Italianu giubbettóne delle dònne Tedescu eine weibliche Westesorte.

fàlsas , nf: faltzas, fartzas, fatzas, fratzas Definitzione parte de s'animale: est un'ammassu de gràndhulas casi in figura de globbu, chi si format asuta de su grassu Sinònimos e contràrios fatzixedhas Frases si dhi portasta pisci o anguidha de arriu, o butonis, o fartzas, o ciorbedhus, ti preparàt su fritu in cuatru fuedhus! (I.Cogotti) Ètimu ltn. falsus Tradutziones Frantzesu ris de veau Ingresu sweetbreads Ispagnolu lechecillas, mollejas de ternero Italianu animèlle del vitèllo Tedescu Kalbsgekröse.

fàrre , nm: farri, farru Definitzione sa farra de s'órgiu, de su trigumoriscu; si narat fintzes de sa simbuledha cota in su brodu Sambenados e Provèrbios smb: (Arre, Arris), Farre, Farris, Farru Ètimu ltn. farris Tradutziones Frantzesu farine d'orge Ingresu barley flour Ispagnolu harina de cebada Italianu farina d'òrzo Tedescu Gerstenfuttermehl.

fartzía , nf: fratzia Definitzione erba chi no infundhet, genia de fílighe a fògias finedhedhas, pitichedhas, chi creschet in logu de abba e in pitzu de is orrocas carragiadas de lanedha Sinònimos e contràrios fatzina, pampinella 1 Frases curàndhesi a marruju e a fratzia, no cheriat mutire su dotore (Z.A.Cucca)◊ bufaiant arculentu, fratzia, pistidhori, sentziana, doradilla e àteras ervas pro meichina Terminologia iscientìfica rba, adiantum capillus-veneris Ètimu ctl. falzía Tradutziones Frantzesu cheveu-de Vénus (bot.) Ingresu maidenhair Ispagnolu cabellera de Venus, culantrillo de pozo Italianu capelvènere Tedescu Venushaar, Frauenhaarfarn.

faturànte, faturànti , nm Definitzione chie còmporat bestiàmene po dhu torrare a bèndhere Sinònimos e contràrios carnanseri Tradutziones Frantzesu marchand de bétail Ingresu cattle dealer Ispagnolu comerciante de ganado Italianu commerciante di bestiame Tedescu Viehhändler.

fatuvàtu , avb Definitzione luego, deretu apustis, avatu; dónnia pagu tempus, dónnia tanti, tanti bortas, a físciu (itl. fintzes periodicamente) Sinònimos e contràrios ifatu / atoratora, fissientementi, otora Frases s'undha andhat e benit e paret chi li apat mandhadu fatuvatu s'ànima de su fizu emigradu ◊ at leadu prémiu Fulanu e fatuvatu Fulana ◊ caminaiat fatuvatu a sa mama 2. fatuvatu mi ndhe la bido in domo ◊ fatuvatu andaus a bíngia a candu po una cosa a candu po un’àtera ◊ sos lampos fatuvatu allumant de fiama s'orizonte ◊ fit una candhela a carburu e fatuvatu mi lassaiat a s'iscuru ◊ fatuvatu mi torras a sa mente Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aussitôt après, souvent, de temps en temps Ingresu at once, close, often, at intervals Ispagnolu luego, enseguida, a menudo, de vez en cuando Italianu sùbito apprèsso, spésso, sovènte, a intervalli Tedescu daneben, oft, in Abständen.

feleòga , nf Definitzione foressia de fele Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu perte de bile Ingresu bale leak Ispagnolu pérdida de bilis Italianu colerragìa Tedescu Gallenfluß.

fermesílicu , nm: fermisílicu Definitzione su greme chi faet sa seda Sinònimos e contràrios sílicu Terminologia iscientìfica crp, bombyx mori Tradutziones Frantzesu ver à soie Ingresu silkworm Ispagnolu gusano de seda Italianu baco da séta Tedescu Seidenraupe, Seidenwurm.

ferrínu, férrinu , agt Definitzione de ferru, forte che ferru, chi giughet o cuntenet ferru / erba ferrina o de ferru = Piptatherum miliaceum Sinònimos e contràrios ferrinzu Frases sa preda ferrina bogat coment'e ruinzu chi ndhe faghet rúere fintzas s'intúnigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ferrifère, semblable au fer Ingresu ferriferous, iron-like Ispagnolu ferroso, de hierro Italianu ferrìfero, ferroso, ferrigno Tedescu eisern.