Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ferrínzu , agt Definitzione chi est forte che ferru Sinònimos e contràrios ferrinu 2. mancari siat betzu est ancora ferrinzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de fer Ingresu hard Ispagnolu férreo, de hierro Italianu fèrreo Tedescu eisern.

ferrítu , nm Definitzione orrugu de ferru piticu, fine; agu de mígia, genia de aina, de ferru o àteru metallu, longhitu e fine, a punta, po fàere tessíngiu a manu (ferritu de fai mígias) Sinònimos e contràrios busa, busoni Maneras de nàrrere csn: fàghere in ferritos = triballare, tèssere sa lana a ferritos (pro fàghere peuncos, gorfos e gai); macarrones de ferritu = fatos a busa, longhitos, fines e istampaos a zisa de canna 3. titia chi tenzo fritu, no lu poto baliare… macarrones de ferritu ndhe cherio manigare! Terminologia iscientìfica ans Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aiguille à tricoter Ingresu tip, spindle Ispagnolu aguja de media Italianu ferrétto Tedescu kleines Eisen, Stricknadel, Häkelnadel.

fiàdu , nm, nf Definitzione css. animale mannu de petza (baca, brebè, cuadhu, e àteru); nau in cobertantza (fintzes fiadedhu), una calesiògiat persona, nau unu pagu a disprétziu, bolendho nàrrere chi no est tanti persona bona, e si narat fintzes de bobboi (unu pagu a brulla, po erríere)/ min. fiadutzu Sinònimos e contràrios animabi, pecus Maneras de nàrrere csn: malu fiatu = fiadu malu, cristianu pagu bonu; fiadu berbeghinu, béchinu, bulu, fiadu minudu (animali piticu); fiadu russu = animali mannu Frases ite bella fiadu, cussa baca! ◊ su pastore deviat dare contu a unu fiotedhu de fiados berveghinos ◊ li ant regaladu fiados minudos e fiados russos ◊ in su saltu paschiat paritzos fiadutzos ◊ fia teracu anzenu ma mi ndhe essei e mi ponei abbandha cun fiados mios 2. arratza de fiadu chi at buscadu, a maridu, Fulana: mandrone de prima calidade! Tradutziones Frantzesu bête, pièce de bétail Ingresu beast, head (of cattle) Ispagnolu cabeza de ganado, res Italianu béstia, capo di bestiame Tedescu Vieh, Tier.

filèra 1 , nf: filiera Definitzione conca de prentza; genia de aina po filetare tubbos o àteru de metallu; àtera aina po istirare su filigranu de oro, de prata Sinònimos e contràrios scóliu Terminologia iscientìfica ans Ètimu itl. filiera Tradutziones Frantzesu vis mère, filière, laminoir Ingresu female screw, rolling mill, draw plate Ispagnolu macho de roscar, hilera, laminador Italianu madrevite, trafila, laminatóio Tedescu Gewindemutter, Zieheisen, Röhrenziehring, Walzmaschine.

filetài , vrb Definitzione pònnere oru o filu de oro a calecuna cosa Tradutziones Frantzesu border d'or Ingresu to edge (with gold) Ispagnolu bordar de oro Italianu orlare d'òro Tedescu mit Gold umranden.

filitzía , nf Definitzione genia de filu de linu, forte Sinònimos e contràrios arrefa Terminologia iscientìfica ts Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fil Ingresu twist Ispagnolu hilo de lino Italianu réfe Tedescu Flachszwirn.

finantzéri , nm: finantzieri Definitzione guàrdia de finantza; chie istúdiat e connoschet is chistiones de sa finantza o amministrat dinare Sinònimos e contràrios finantza / banchieri Terminologia iscientìfica prf Tradutziones Frantzesu agent de la "Guardia di Finanza" Ingresu custom officer, financier Ispagnolu guardia de la policía fiscal, financiero Italianu finanzière Tedescu Zöllner, Zollbeamte, Steuerfahnder, Finanzier.

findeàgiu, findeàju , nm Definitzione chie faet su findeu, o fintzes àtera pasta Sinònimos e contràrios fianderi Terminologia iscientìfica prf Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fabricant de pâtes alimentaires Ingresu pasta maker Ispagnolu fabricante de pastas almenticias Italianu pastàio Tedescu Nudelmacher.

fiòca , nf: floca, froca Definitzione tàpile, orrughedhu de nie comente calat de is nues candho niat, ladu e fine; s'abru de s'ou iscumbatau cun tzúcuru fintzes a essire biancu nidu e coment’e ispruma / min. frochita, froca minuda a zisa de suchitu; àcua froca = abba astrada, frita meda; fritu (agt) che fioca = fridu meda Sinònimos e contràrios atògia, ispiàtzulu, pàmpula, solla, tadhàine Frases a bàtiles falada est sa fioca, cobertu at pastura, linna e roca ◊ fit una die de iberru mala e frita, fit frocandhe a froca lada 2. po fai sa turta s'abriou si pesat a froca 3. sos iltrunellos sunt acudindhe che a sa fioca, a su gialdinu ◊ totu gallizendhe a chie la podiat bogare prus bella, sas fàulas fint falendhe che a sa froca! (M.Dore) Sambenados e Provèrbios smb: Fiocca Terminologia iscientìfica tpm Ètimu ltn. floccus Tradutziones Frantzesu flocon de neige Ingresu snowflake Ispagnolu copo de nieve Italianu fiòcco di néve Tedescu Schneeflocke.

forési, foréssi , nm: fresi, froesi, fruesu, furesi, furesu Definitzione orrobba téssia grussa, de lana sarda, prus che àteru tintu a niedhu impreau po costúmenes / nighedhu che furesi (de s'arrennegu) = nau de ccn., arrennegau meda Sinònimos e contràrios goresi Frases de furesi, de pinzos e tapetos ndhe at téssidu unu premiarzu ◊ cun d-unu palmu de fresi lu bestis gioga gioghendhe! ◊ sunt imbreagos chi cunfundhent sos fresis chin sas sedas ◊ in sa càscia bi at cannas de fresi, lentolos de linu, costúmenes ricamados 2. sa bidha fit torrata unu burdellu niedhu che furesi Sambenados e Provèrbios smb: Fresi, Furesi / prb: mezus furesi ischidu chi no segnore molente Terminologia iscientìfica ts Ètimu ltn. fore(n)sis Tradutziones Frantzesu "orbace" (étoffe sarde en poil de chèvre) Ingresu coarse woollen fabric (from sardinia) Ispagnolu tejido de lana Italianu orbace Tedescu grobes Wollzeug.

forredhàju , nm Definitzione cussu chi faet e bendhet sa castàngia orrostia Terminologia iscientìfica prf Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu marchand de marrons Ingresu roast chesnut seller Ispagnolu vendedor de castañas asadas Italianu caldarrostàio Tedescu Kastanienröster.

fossòne, fossòni , nm Definitzione genia de frore (che a su tzafaranu) chi faet in montes artos e si aperit fintzes cun su nie, in freàgiu Frases intr'e sa nia si apubat su fossoni (T.Piredda) Sambenados e Provèrbios prb: candho frorit su fossone no si morit prus anzone Terminologia iscientìfica frs, Leucojum vernum, Galanthus nivalis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu perce-neige Ingresu snowdrop Ispagnolu campanilla de invierno Italianu bucanéve Tedescu Märzglöckchen, Märzbecher, Frühlingsknotenblume, Schneeglöckchen.

frachèsa 1 , nf: afrachesa* Definitzione genia de budhiore chi benit a totu sa carena (ma fintzes po basca) Sinònimos e contràrios apoporada, bura, frachígliu, pampori Frases soi totu cun sa trémula e a frachesas ◊ si proit andat bèni, bastus chi no fatzat frachesa de soli Tradutziones Frantzesu bouffée de chaleur Ingresu flush (hot) Ispagnolu vaharada de calor Italianu vampata di calóre Tedescu Hitze, Glut.

framíu, fràmiu , nm: frammiu, fràmmia, fràmmiu, frumiu Definitzione iscoba fémina, genia de linna chi abbarrat a tupa, a fògia finevine, minuda, fioredhu piticu biancu: faet un’arraighina grussa bona po fàere pipas e carbone; framiu dhu narant fintzes a css. linnighedha fine po allumiare fogu o inchèndhere su forru, e frumiu po ogiastedhu bàsciu Sinònimos e contràrios cantentarzu, castagnarza, ghidhostra, idhostra, salina 1, túfera Frases de s'arraegina de su fràmmiu faent is pipas Terminologia iscientìfica mt, Erica scoparia Ètimu ltn. flammeus Tradutziones Frantzesu bruyère Ingresu heather Ispagnolu brezo de escobas Italianu scópa gentile Tedescu Besenkraut.

francúdu , agt: francutu Definitzione chi portat farrancas; in cobertantza, furone Sinònimos e contràrios brancudu / furànciu, ungrudu Frases cussu est unu satanassu francudu ◊ cussos sont lupos francutos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu armé des serres, rapace Ingresu claw provided, predatory Ispagnolu con garras, de presa Italianu provvisto di artìgli, rapace Tedescu klauig.

fressúra , nf: frisciura, frissura Definitzione sa parte de su corpus fata de coro, prumone, figau e isprene (de is animales bochitos,si costumat meda a dha fríere)/ circai o agatai ossus in sa frisciura = bídere male o cosa male fata fintzas inue no bi ndh'at Sinònimos e contràrios corada, revea Frases a chie cheret comporare concas, cordas, fressuras e immertzados! ◊ ma nara, non ndi apu a depi bogai is frisciuras a foras, po mi ponni custa giacheta?! 2. ita mala frisciura chi ti at postu mamma tua… bascitedha e fungura, no isbélias mancu nua! Sambenados e Provèrbios smb: Fressura, Frissura Ètimu ltn. frixura Tradutziones Frantzesu fressure Ingresu liver and lights Ispagnolu asaduras de res Italianu coratèlla Tedescu Geschlinge.

frobbàdu , nm Definitzione una calidade de àghina bianca, e de binu, chi assimbígiat a su nuragus Tradutziones Frantzesu raisin "torbato" Ingresu kind of white grapes Ispagnolu cepa de uva blanca y el vino que da Italianu torbato Tedescu eine sardische Wein sorte (trauben).

fronígliu, froníllu , nm: frunígliu, frunílliu, frunillu Definitzione genia de forredhu piticu a forma de tumbarinu (cilindru), de làuna, fatu cun d-un'isportellitu e intrau, de longu, firmu in d-unu ferru coment’e ischidone po turrare cafei Sinònimos e contràrios aturradore, forronile, trunillu, turronellu Frases si fit biendhe su cafè chi aiat turradu cun su fronillu ◊ cudha femminedha torrait a domo sua e che poniat in su fogu su frunillu e turrait sos pacos granos de cafè Ètimu spn. fornillo Tradutziones Frantzesu brûloir Ingresu coffeeroaster Ispagnolu tostador de café Italianu tostacaffè Tedescu Kaffeeröstmaschine.

fundhuràssu , nm Definitzione duas calidades de erba: a) erba de porcus, erba o latuca porchina, b) limba, língua e fintzes origa de cani Sinònimos e contràrios limbuda 1, lolloiosa / nughenughe 1 Terminologia iscientìfica rba, Echium plantagineum, Cynoglossum creticum Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu langue-de-bœuf, cynoglosse Ingresu dog's tongue Ispagnolu viborera, lengua de perro Italianu lìngua bovina, cinoglòsso Tedescu eine Natterkopfsorte (Echium), eine Hundszungesorte (Cynoglossum).

fungubísinu , nm: fungupísina Definitzione busina de matzone o tebbacu de margiani, genia de codrolinu, pitichedhedhu, chi, candho est passau, istrecandhodhu faet coment'e unu bufietu (e po cussu dhi narant fintzes sa fodhe) Sinònimos e contràrios bussamariana, buscicaninu, fogubíssimu, ispiscinifogu, pisinache 1, scapavumu Terminologia iscientìfica atn, Lycoperdon bovista Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vesse-de-loup Ingresu puffball Ispagnolu pedo de lobo Italianu véscia di lupo Tedescu Bovist, Bofist.