Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

furchètas , nf pl Definitzione erba de agullas, de puntzas Sinònimos e contràrios frochitedhas, aullu / mammaita, miminita Terminologia iscientìfica rba, Scandix pecten-veneris Tradutziones Frantzesu acicules Ingresu Venu’s comb Ispagnolu peine de Venus Italianu spillettóni Tedescu Ackerstrehl, Venuskamm.

furriadólzu , nm, agt: furriadórgiu, furriadorju, furriadorzu, furriadroxu Definitzione tretu inue si fúrriat, a ue si faet fúrriu, logu (e aprigu, barracu, pinnetu, domo) a ue si torrat a crocare, a istare Sinònimos e contràrios biradorzu, furriada, ghiradorju / barraca, domo, pinnetu / bidhichedha, bidhiciolu, madau, trechinzu Maneras de nàrrere csn: non lassare perdas in furriadórgiu = circai a perda furriada, forrogare e betare apare totu, chirchendhe; bentu furriadorzu = chi est tirendhe candho goi candho gai, chena frimmesa ne de fortza e ne de filada Frases Tzitzu fit ómine chi connoschiat onzi segretu e furriadorzu ◊ custos sunt ammentos de unu tempus chena furriadorzu 2. me in su Sulcis unu tempus is bidhas fiant furriadroxus ◊ aiant fatu unu bellu pículu de caminu a pè ca s'istrada no imbatiat finas a su furriadolzu ◊ die manna cun die visitant cuiles e furriadolzos ◊ sos furisteris fint remonzendhe sos trastos pro leare su caminu de su furriadorzu Terminologia iscientìfica pst, slg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tournant, point de repère, point de retour Ingresu turning-point, land mark Ispagnolu punto de vuelta, de referencia Italianu punto di svòlta, di riferiménto, di ritórno Tedescu Wendepunkt, Bezugspunkt.

furriótu , nm Definitzione su furriare, fúrriu, giru de ballu, fintzes logu o tretu inue si fúrriat, contonada; inghírios de foedhos po cumbínchere a unu; genia de ispantamata chi si apicat po fàere a tímere is pigiones; una calidade de pane longhitu e grussu po festas e isposòngios; un’apenas de cosa pigada coment'e furriandho is pódhighes; aina o parte de un'aparíciu po furriare calecuna cosa: furriotu de porta, de fentana, de frenu / furriotu de binu = barrile, cubedhutzu (fintzes po pigare abba a bufare) Sinònimos e contràrios furriada, fúrriu, ifiliestu, inghiriotu, ibbadhinamentu, molinada / cantonada, carronada / mustagione / giótula / piticada Frases est pighendumí a furriotus a conca ◊ su bentu cun d-unu furriotu pariat chi si nci fiat istesiau 2. furriotos cun arte, bellos pro abbovare zente menga ◊ custus furriotus no mi andant: mi est pighendi a gana maba ◊ e drínghili!… no mi fetzas totus cussus furriotus! 3. ses unu furriotu fatu po ispriai su pilloni: dexis apicau a una mata de figu! 5. ancu tengat arrori: est unu furriot'e píbiri, cust'ómini! ◊ is furriotus dhus faint de linna de castàngia ◊ portandi cussu furriotu prenu de piciou ca si ndi feus una bella acirrara!◊ a bíngia si portaus unu furriotu de àcua po bufai e una crocoriga de binu Terminologia iscientìfica pne, ans Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tour Ingresu turn Ispagnolu giro, espantajo, clase de pan Italianu giro Tedescu Drehung.

fusàju , nm Definitzione maistu chi faet is fusos Terminologia iscientìfica prf Tradutziones Frantzesu fuselier Ingresu spindle maker Ispagnolu fabricante de husos Italianu fusàio Tedescu Spindelmacher.

gabbinète, gabbinètu , nm Definitzione aposentedhu, logu a pònnere su cómudu, a si samunare Terminologia iscientìfica dmo Tradutziones Frantzesu cabinet de toilette, salle de bains Ingresu toilet, bathroom Ispagnolu retrete, cuarto de baño Italianu gabinétto, bagno Tedescu Toilette, Abort.

galantómine, galantómini , nm Definitzione cudhu chi tenet una manera de fàere giusta, ammodida, cun cunsideru, onesta Frases in sas pàginas suas pretziosas su Sardu galantómine at dipintu ◊ fit unu babbu severu in s'educascione de dare a sos fizos, sàbiu, tribagliadore, de cunsideru mannu, unu galantómine ◊ chin su pane mi depio balanzare sa fide, s'istima e crèschere galantómine e traballadore Tradutziones Frantzesu gentilhomme Ingresu gentleman Ispagnolu hombre de bien Italianu galantuòmo Tedescu Ehrenmann, Gentlemann.

gàrga , nf Definitzione sa parte de fundhu de sa buca acanta de s'ingurtidórgiu, ma fintzes su gúturu; istampu mannu in is orrocas, gruta, tana de margiane / èssere agorratu che mariane in g. = acorrau de no si pòdiri fuiri Sinònimos e contràrios gàrgara / garghile, gruta, pèlcia, péntuma / gargatu, tana 2. ah, mariane, in cue l'as sa garga! ◊ tres bias su focu nche fit falatu fintzas a bidha, agorrànnebi sa tzente che mariane in garga Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu arrière-bouche Ingresu backmouth Ispagnolu parte posterior de la boca, garganta Italianu retrobócca Tedescu Mittelpharynx.

gheníperu , nm: ghinéperu, ghiníparu, ghiníperu, ghiníporo, ghinnípere, giníporo Definitzione tzinníbiri veru, genia de linna chi faet a mata fintzes manna, a fogighedhas pitichedhedhas e puntudas: faet unu frutu a birilla chi narant arrulloni, bòdhero Sinònimos e contràrios chiníberu, cinnéberu, níbbaru, trubénneru Frases sa domo giuchiat una gianna de linna de gheníperu ◊ so essiu che un'àrvule tortu de ghinnípere (M.Ladu)◊ su ghiníperu mannu ndh'ant secatu: a montou lu giuchent in sa bidha! Terminologia iscientìfica mtm, Juniperus oxycedrus Ètimu ltn. ieniperus Tradutziones Frantzesu genévrier oxycèdre Ingresu red juniper Ispagnolu enebro de la miera, oxicedro Italianu ginépro rósso Tedescu Zederwacholder.

giannitài, giannitàre , vrb: aciannitai*, zanitare Definitzione s'apedhare de su cane currendho su sirbone o àteros animales mannos Sinònimos e contràrios gannitare, giannire Frases canes giannitant fatu a fera e in s'adhe s'intendhet calchi tiru ◊ solu sos canes ndhe lesint s'annotu ma giannitendhe si fuesint totu Terminologia iscientìfica bga Tradutziones Frantzesu aboyer Ingresu to bark Ispagnolu ladrar de los perros a sus dueños al no alcanzar la caza Italianu scagnare Tedescu anschlagen.

giogànte , nm: zogante Definitzione chie faet giogos po fàere erríere, po ispassiare Sinònimos e contràrios gioghista, zocalleri Terminologia iscientìfica prf Tradutziones Frantzesu clown Ingresu circus artist Ispagnolu artista de circo Italianu artista da circo Tedescu Jongleur.

giogiói , nf Definitzione pistadura de un'istrinta Tradutziones Frantzesu pinçon Ingresu the sign of a pinch Ispagnolu marca de un pellizco Italianu pulcesécca Tedescu Zeichen von Zwicken.

giú, giúa , nm: giubu, giui, giuo, giuu, giuvu, zú Definitzione loba de boes domaos (ma si narat fintzes giú de bacas) chi si giunghent impare po tirare su carru, s'arau o àteru / min. giuitedhu, giuxedhu, zuitu Sinònimos e contràrios ciuntu Maneras de nàrrere csn: arat a otu giús: is terras sunt allenas e is bòis non sunt suus = si narat a befe pro unu pazosu meda, chi istat bantèndhesi fintzas de su chi no tenet; èssiri a giú fatu (nadu de duos)= istare sempre paris, chentza iscrobare mai Frases s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ teniat unu giuu che vascellu ◊ oi est totu a màchina, no si domant mancu prus giús ◊ issu tenit unu bellu giua Terminologia iscientìfica msg Ètimu ltn. jugum Tradutziones Frantzesu couple de bœufs Ingresu yoke oxen Ispagnolu yunta de bueyes Italianu còppia di buoi Tedescu Ochsengespann.

grànghida , nf Definitzione sa boghe, su tzérriu, su càntigu de unos cantu animales (margiane, istria, àteros); tzérriu mannu de gente puru Sinònimos e contràrios carcàrgiu, gràliu, ilbràulu Frases su matzone fit tota note a grànghidas ◊ no s'intendhet adhae de su matzone sa grànghida famida e ne bardana istanote si movet (F.Sechi)◊ sos canes chi órulant paris e sa grànghida de s'istria sunt pronóstigos malignos…◊ sos pudhos sunt a grànghidas 2. in su tzilleri bi fit s'intatzida, chie a isvírridos, chie a grànghidas giamendhe binu e cazosa ◊ li at betadu una grànghida chi l'at fintzas timidu! ◊ a s'issonnighissónniga, intendhia sas grànghidas ma acucadu in su letu no mi movia Terminologia iscientìfica bga Tradutziones Frantzesu cri féroce, grossièreté Ingresu feral howling, uncomeliness Ispagnolu grito de ave nocturna, grito Italianu urlo ferino, sguaiatézza Tedescu Ruf, Schrei, Brüllen.

grogòcia , nf Definitzione su nodu de s’ogroena o annou de su tzugu Sinònimos e contràrios orgumedhu Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu pomme d'Adam Ingresu adam's apple Ispagnolu nuez (bocado, manzana) de Adán Italianu pómo d'Adamo Tedescu Adamsapfel.

grògu 1 , nm Definitzione genia de tzintzigorredhu de mare, minudu meda, in colore de chinisu, lisu a pintirighinos, est bonu a papare; dhue at logu ue is grogos funt tzintzigorros de terra, mannos Sinònimos e contràrios caragolu 2. su pitzinnu giughet unu grogu de cussos mannos, zogandhe Terminologia iscientìfica its, monodonta turbinata? Tradutziones Frantzesu escargot de mer Ingresu sea snail Ispagnolu caracol de mar Italianu lumachina di mare Tedescu Meerschnecke.

gróli , nm: grori Definitzione su trotischedhu, sa trota candho est de naschidórgiu / g. caninu = su culivúrria Sinònimos e contràrios odhiolu, seju 1, trotischedha, trotiscone, tzurrita Terminologia iscientìfica psc Tradutziones Frantzesu alevin de truite Ingresu trout alevin Ispagnolu alevín de trucha Italianu avannòtto di tròta Tedescu Forellenjungfisch.

gruxéri , nm: agruxeri Definitzione tretu inue si atóbiant duas orrugas, duos camminos; dhu narant puru a is arcos de sa navada de una crésia candho si atóbiant a grughe, a is bratzos de una crésia; in sa mola, est su telàrgiu ue si apicat su mojolu Sinònimos e contràrios cassiadorju, gruches, ingruxeri, pitzarxu Frases at ghetau su bandu me is gruxeris de is arrugas ◊ andai a is gruxeris de is bias e invitai a totus a sa coja! ◊ po ti nci torrai a bidha tua ti acumpàngiu fintzas a su gruxeri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu carrefour, croisillon Ingresu crossroads, cross Ispagnolu encrucijada, bóveda de crucería Italianu crocevìa, crocìcchio, crocièra della chièsa Tedescu Kreuzung, Kreuzgewölbe.

gurtezòne , nm Definitzione una calidade de cicória areste, cicória burda bona a insalada Terminologia iscientìfica rba, taraxacum officinale Tradutziones Frantzesu dent-de-lion, fausse chicorée Ingresu dandelion Ispagnolu diente de león Italianu taràssaco, soffióne Tedescu Löwenzahn.

gusàju , nm Definitzione porru de angioni, genia de erba chi faet unu cambighedhu biancu, fine che sa chibudha tzeurrada, unu pagu a concutza in s'oru de is arraighinas, fògia unu pagu a triàngulu (in setzione), de fragu e sabore forte, bona fríssia cun oos o fintzes crua (a insalada puru) Sinònimos e contràrios àpara, porru Terminologia iscientìfica rba, rbz, Allium triquetrum Tradutziones Frantzesu ail à trois angles, ail triquètre Ingresu allium triquetrum (grass) Ispagnolu lágrimas de la Virgen Italianu àglio angolare Tedescu Glöckchen-Lauch.

ibbortàre , vrb: ilvoltare, ilvortare, irbortae, irbortai, irbortare, irvortare, irvostare, irvotare, isboltare, isbortare, isvoltare, isvostare, ivoltare Definitzione dare borta, cambiare bandha de un’andhóngiu, nau in su sensu de fàere una furriada, cambiare o fàere cambiare idea, decisione, cunditziones; giare istrobbu, fàere pèrdere tempus Sinònimos e contràrios istorrai, istransire / conchinare / furriai, tramudai | ctr. cumbínchede Frases cun promissas de pònnere indústrias sont ilvoltendhe sa zente dae campagna ◊ fit cojuendhe cun d-una bella giòvana ma sos parentes l'ant isboltadu ◊ innanti at detzisu e apustis si est isboltadu ◊ sa morte ebbia mi podet isboltare de mi cojare cun tegus! ◊ mi iais nau ca beniais ma bosi seis irbortaos ◊ su pitzinnu si est irvortatu e at cambiau in malu ◊ unu carabbineri at irvortau unu dellitu ◊ nche li fit incassatu in conca d'essire a bannitare e nessune fit reséssitu a l'irvortare 2. cussos chi leant a isvilu sos líbberos oe o cras s'isvoltant a àinos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu détourner, dissuader Ingresu to dissuade, to change one's mind Ispagnolu cambiar de idea, disuadir Italianu cambiare idèa, distògliere, dissuadére Tedescu abbringen, ablenken, abraten.

«« Torra a chircare