chijinínu , agt Definition nau de colore, chi est che a su chinisu Synonyms e antonyms chijinatu, cinisacu, cinixali, múrinu Sentences nues chijininas si pariant de continu in s'aera Scientific Terminology clr Etymon srd.
chijúra cesúra
chilàndra calàndria
chilandrína , nf Definition
genia de pigione, de s'arratza de is atrapaditas
Synonyms e antonyms
calandriedha,
terraia
Scientific Terminology
pzn, calandrella brachydactyla
Translations
French
alouette
English
skylark
Spanish
terrera común
Italian
calandrèlla
German
Kurzzehenlerche.
chilàte, chilàtu , nm Synonyms e antonyms caratu Etymon spn. quilate.
chílca , nf: chirca,
cica 1,
cilca,
circa,
crica 1 Definition
su cricare (cosa pérdia, cosa chi serbit o chi si bolet ischire), su andhare in giru a dimandhare dinare o àteru a sa gente fintzes po comporare: si narat fintzes de sa cambarada de is personas essias po cricare
Synonyms e antonyms
busca,
chelta,
chirchera,
circalla
Idioms
csn:
essire in c. = andai a circai, fai sa circa; sa c., sas chircas, de chenàbura santa = portessione chi si faghet sa chenàbura santa, cun Nostra Sennora, pro chircare a Zesugristu; c. de bestiàmine furadu = mancamentu; para de cica = padre chircante; èssere, no èssere in c. de carchi cosa o de calicunu = bòlliri, no bòlliri ccn. cosa (in c. mia, tua, sua, nostra, bostra, issoro)
Sentences
candho aia tempus andhaia cun sos canes in chirca de murones (A.Casula)◊ est in chilca de tzertesa ◊ custu fut unu giòvunu in circa de meri ◊ su comitadu est faghindhe sa chirca pro fàghere sa festa ◊ in bidha faint sa circa po sa festa de is bagadius ◊ si ponint in circa amigus e parentis ma no dh'ant agatau ◊ si no bi at chirca, sa cosa si bendhet a sa frundhida! ◊ cussa famíllia est in chilca de una terachedha
2.
sa crica totu a unu fiotu fiat de giòvanos e antzianos e bene armada
3.
sas arracadas chi ti apo comporadu ti las apo cambiadas in chirca de ti cuntentare ◊ eo siguzo chito onzi manzanu in chirca de achipire ◊ sos zòvanos no sunt in chirca tua: a cojare cherent zente zòvana etotu! ◊ in chirca de nudha so: deo isto bene goi!
Etymon
srd.
Translations
French
recherche,
quête
English
begging
Spanish
busca
Italian
cérca,
ricérca,
quèstua,
richièsta
German
Suche,
Bettelei.
chilcàre , vrb: chircare,
cicai 1,
cicari,
circae,
circai,
circare,
circari,
cricai,
cricare Definition
fàere sa crica, forrogare, compidare, provare a bíere, pregontare po agatare ccn. cosa chi no s'ischit inue est, o fintzes po comporare; cricare contos a unu, istrobbare; fàere a manera de…, fàere su possíbbile po…; numenare a ccn. betandhodhi neghes o curpa de calecuna cosa; andhare a bíere o agatare a ccn.
Synonyms e antonyms
pedie
/
chertorare
/
afuritai
/
acriminai,
incrupai
/
abbisitai
Idioms
csn:
chircare su prúere de crésia = torrai a murigai is cosas passadas; circai una cosa a perda furriada, a perdas pesadas = chircare totue, meda; circai a fustigu = chircare bene; circai a ispéntumu = betare apare totugantu, chirchendhe, trastes e cosas de donzi zenia, comente faghet sa zustíssia o chie furat
Sentences
mi chirco in busaca si zuto dinari ◊ fit chilchenne s'interrutore pro atzènnere sa lughe ◊ est chirchendhe asséliu ◊ s'abe chircat su fiore ◊ innui prus aprodu apu a cicai si custu mari miu est chentza de portu? (B.Lobina)◊ sa zustíssia li at chircadu totu sa domo ◊ aite chircas azudu a cudhu isentu?! ◊ no ndhe li chircant, no ndhe bendhet e no ndhe batit, cosa gai, custa butega!
2.
non mi tochis ca non ti circu! ◊ ma chie ti at chircadu, a tie: aite ti pones in mesu, como?! ◊ istades dai su manzanu a su sero chirchendhe a s'unu e a s'àteru! ◊ pisedhu, no chirches a chie no ti chircat!
3.
crica de caminare sentza chi tegnas paura ◊ eus a cicari de crariri cancuna cosa ◊ chirca de fàghere impresse!
4.
si su dannu lu as fatu tue, sa zustíssia no chircat a mie
5.
so andhadu a s'ispidale a chircare un'amigu malàidu
Surnames and Proverbs
prb:
chie cheret sorte la devet chircare ◊ ci no mi agatas in domu, cicamí in s'ortu!
Etymon
ltn.
circare
Translations
French
chercher
English
to look for
Spanish
buscar
Italian
cercare
German
suchen.
chilchinadúra , nf Definition su chirchinare, incurtzadura; cosa incurtzada, segada a ispuntadura Synonyms e antonyms chertzinadura, mutzinadura, sintziadura Sentences a su pitzinnu li ant fatu sa primma chilchinadura de sas úngias Etymon srd.
chilciàdu , agt Definition
chi est postu in cricos, cun is cricos (es. nau de carrada, doas)
Sentences
nois solu aiamus sa solte de formare custas doas che bonas sorres chilciadas apare
Etymon
srd.
Translations
French
cerclé
English
ringed
Spanish
en círculo
Italian
cerchiato
German
bereift.
chílcidu , nm Synonyms e antonyms chílciu 1.
chilcighédhu , nm: chirchighedhu,
circhixedhu Definition
min. de chílciu, cricu piticu
Synonyms e antonyms
circhígliu
Translations
French
petit cercle
English
small ring
Spanish
círculo pequeño
Italian
cerchiétto
German
kleiner Reif.
chilcíre chelcíre
chílciu , nm: chírciu,
chírciulu,
chircu,
chísciu,
cricu Definition
síngia tundha o línia serrada cun totu is puntos a sa matessi distàntzia de su centru; ispertiada o singiale chi lassat calecuna cosa o atza tostada (cropu, pesu); tira de cosa chi si ponet a inghíriu de calecun'àtera po fortilesa (o fintzes manigiau a giogu, es. cadhinu de pigare a manúbbriu o atrociadórgiu po dhu fàere cúrrere); oru grussu de un'istrégiu, de calecuna cosa tundha, fintzes de bestimentu; in cobertantza, fortza
Synonyms e antonyms
teza
/
circhiola,
circu,
tzirollu
/
cadhinu
Idioms
csn:
proare sos chircos a unu = proare sas fortzas, s’agguantu, irfortzare; zenias de chircos: de cuba, de rodas de carru, de mazu
Sentences
impriastaiat in sa lavagna rughes e rughitas, línias deretas e a s'imbesse, triàngulos e chíscios ◊ s'undha s'isparghet a chírcios
2.
comente zughia cussa cosa subra mi at fatu su chircu in sa carre
3.
sos chíscios de ferru de sos carros ant sulcadu s'istradone ◊ si ndhe li ruent sos chíscios, a sa cuba, si abberint sas doas
4.
segamos sos chírcios chi nos tenent isciaos! ◊ su bumbu meda lis aiat provau sos chircos e a unu a unu los aiat abbadinaos
Etymon
ltn.
circ(u)lu(m)
Translations
French
cercle
English
ring
Spanish
círculo
Italian
cérchio,
cìrcolo
German
Kreis.
chílciu 1 , nm: chísciu 1 Definition
cosa chi si narat o chi si faet a ingestu po fàere a cumprèndhere calecuna cosa, po iscontroriare, fàere asseliare
Synonyms e antonyms
tzinnida
Sentences
su cane meu li móssigat a sa tzega airadu e no intendhet mancu sos chíscios chi l'imbio
Etymon
srd.
Translations
French
signe,
geste,
clin d'œil
English
sign,
nod
Spanish
seña (f),
ademán
Italian
cénno,
ammicco
German
Wink.
chilciulàre , vrb Definition giogare a cadhinu, cun su chílciulu o cricu orrumbulandho Etymon srd.
chílciulu , nm Synonyms e antonyms chílciu.
chilémbru calémbru
chiliàrju , nm Definition genia de cosa, de imbidru, de apicare in sa chíglia po su pipiu, ca nanca dhi faet bene Synonyms e antonyms foltilesa, fortile.
chilibràre , vrb: chilirare,
chilivrare,
cilivrae,
cilivrai,
cilivrare Definition
passare o fàere in chiliru (ma cilivrare dhu narant fintzes po seberare, pònnere abbandha cosas diferentes, istare a su sèbera sèbera); nau in cobertantza, mòvere, cricare, forrogare de mala manera (o fintzes cunsiderare bene); fàere a chilivridas, a farinos
Synonyms e antonyms
cerri,
cherrintzonare,
chirrare,
iscerai,
prugae,
scedassai,
sciliriai
/
arrogai
Sentences
dae s'Onnipoténtzia divina no si fuit, donzunu est chiliradu: a un'ala su lozu, sa zenina, a s'àtera su trigu (G.Monzitta)◊ tenet su trigu chiliradu ◊ chilivrat su trigu dae sa pula ◊ bella picioca, ma spisseca, sèmpere cilivrandu!
2.
in sa mente sua est chilirendhe su passadu ◊ in sa gherra los ant chilivrados cun su fogu de sas mitràglias ◊ dhue at intrau unu margiane po chilivrae cussos animales
3.
as arguidores de sa bandha de sa fémina funt andadas po cilivrare us erregalus
4.
si donzi fatu lu leas dae fundhu e bene lu chiliras, bides sa brutura!
Etymon
srd.
Translations
French
tamiser
English
to riddle
Spanish
cribar
Italian
vagliare
German
sichten.
chilíbru chibíru