chijinínu , agt Definizione nau de colore, chi est che a su chinisu Sinonimi e contrari chijinatu, cinisacu, cinixali, múrinu Frasi nues chijininas si pariant de continu in s'aera Terminologia scientifica clr Etimo srd.
chijúra cesúra
chilàndra calàndria
chilandrína , nf Definizione
genia de pigione, de s'arratza de is atrapaditas
Sinonimi e contrari
calandriedha,
terraia
Terminologia scientifica
pzn, calandrella brachydactyla
Traduzioni
Francese
alouette
Inglese
skylark
Spagnolo
terrera común
Italiano
calandrèlla
Tedesco
Kurzzehenlerche.
chilàte, chilàtu , nm Sinonimi e contrari caratu Etimo spn. quilate.
chílca , nf: chirca,
cica 1,
cilca,
circa,
crica 1 Definizione
su cricare (cosa pérdia, cosa chi serbit o chi si bolet ischire), su andhare in giru a dimandhare dinare o àteru a sa gente fintzes po comporare: si narat fintzes de sa cambarada de is personas essias po cricare
Sinonimi e contrari
busca,
chelta,
chirchera,
circalla
Modi di dire
csn:
essire in c. = andai a circai, fai sa circa; sa c., sas chircas, de chenàbura santa = portessione chi si faghet sa chenàbura santa, cun Nostra Sennora, pro chircare a Zesugristu; c. de bestiàmine furadu = mancamentu; para de cica = padre chircante; èssere, no èssere in c. de carchi cosa o de calicunu = bòlliri, no bòlliri ccn. cosa (in c. mia, tua, sua, nostra, bostra, issoro)
Frasi
candho aia tempus andhaia cun sos canes in chirca de murones (A.Casula)◊ est in chilca de tzertesa ◊ custu fut unu giòvunu in circa de meri ◊ su comitadu est faghindhe sa chirca pro fàghere sa festa ◊ in bidha faint sa circa po sa festa de is bagadius ◊ si ponint in circa amigus e parentis ma no dh'ant agatau ◊ si no bi at chirca, sa cosa si bendhet a sa frundhida! ◊ cussa famíllia est in chilca de una terachedha
2.
sa crica totu a unu fiotu fiat de giòvanos e antzianos e bene armada
3.
sas arracadas chi ti apo comporadu ti las apo cambiadas in chirca de ti cuntentare ◊ eo siguzo chito onzi manzanu in chirca de achipire ◊ sos zòvanos no sunt in chirca tua: a cojare cherent zente zòvana etotu! ◊ in chirca de nudha so: deo isto bene goi!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
recherche,
quête
Inglese
begging
Spagnolo
busca
Italiano
cérca,
ricérca,
quèstua,
richièsta
Tedesco
Suche,
Bettelei.
chilcàre , vrb: chircare,
cicai 1,
cicari,
circae,
circai,
circare,
circari,
cricai,
cricare Definizione
fàere sa crica, forrogare, compidare, provare a bíere, pregontare po agatare ccn. cosa chi no s'ischit inue est, o fintzes po comporare; cricare contos a unu, istrobbare; fàere a manera de…, fàere su possíbbile po…; numenare a ccn. betandhodhi neghes o curpa de calecuna cosa; andhare a bíere o agatare a ccn.
Sinonimi e contrari
pedie
/
chertorare
/
afuritai
/
acriminai,
incrupai
/
abbisitai
Modi di dire
csn:
chircare su prúere de crésia = torrai a murigai is cosas passadas; circai una cosa a perda furriada, a perdas pesadas = chircare totue, meda; circai a fustigu = chircare bene; circai a ispéntumu = betare apare totugantu, chirchendhe, trastes e cosas de donzi zenia, comente faghet sa zustíssia o chie furat
Frasi
mi chirco in busaca si zuto dinari ◊ fit chilchenne s'interrutore pro atzènnere sa lughe ◊ est chirchendhe asséliu ◊ s'abe chircat su fiore ◊ innui prus aprodu apu a cicai si custu mari miu est chentza de portu? (B.Lobina)◊ sa zustíssia li at chircadu totu sa domo ◊ aite chircas azudu a cudhu isentu?! ◊ no ndhe li chircant, no ndhe bendhet e no ndhe batit, cosa gai, custa butega!
2.
non mi tochis ca non ti circu! ◊ ma chie ti at chircadu, a tie: aite ti pones in mesu, como?! ◊ istades dai su manzanu a su sero chirchendhe a s'unu e a s'àteru! ◊ pisedhu, no chirches a chie no ti chircat!
3.
crica de caminare sentza chi tegnas paura ◊ eus a cicari de crariri cancuna cosa ◊ chirca de fàghere impresse!
4.
si su dannu lu as fatu tue, sa zustíssia no chircat a mie
5.
so andhadu a s'ispidale a chircare un'amigu malàidu
Cognomi e Proverbi
prb:
chie cheret sorte la devet chircare ◊ ci no mi agatas in domu, cicamí in s'ortu!
Etimo
ltn.
circare
Traduzioni
Francese
chercher
Inglese
to look for
Spagnolo
buscar
Italiano
cercare
Tedesco
suchen.
chilchinadúra , nf Definizione su chirchinare, incurtzadura; cosa incurtzada, segada a ispuntadura Sinonimi e contrari chertzinadura, mutzinadura, sintziadura Frasi a su pitzinnu li ant fatu sa primma chilchinadura de sas úngias Etimo srd.
chilciàdu , agt Definizione
chi est postu in cricos, cun is cricos (es. nau de carrada, doas)
Frasi
nois solu aiamus sa solte de formare custas doas che bonas sorres chilciadas apare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cerclé
Inglese
ringed
Spagnolo
en círculo
Italiano
cerchiato
Tedesco
bereift.
chílcidu , nm Sinonimi e contrari chílciu 1.
chilcighédhu , nm: chirchighedhu,
circhixedhu Definizione
min. de chílciu, cricu piticu
Sinonimi e contrari
circhígliu
Traduzioni
Francese
petit cercle
Inglese
small ring
Spagnolo
círculo pequeño
Italiano
cerchiétto
Tedesco
kleiner Reif.
chilcíre chelcíre
chílciu , nm: chírciu,
chírciulu,
chircu,
chísciu,
cricu Definizione
síngia tundha o línia serrada cun totu is puntos a sa matessi distàntzia de su centru; ispertiada o singiale chi lassat calecuna cosa o atza tostada (cropu, pesu); tira de cosa chi si ponet a inghíriu de calecun'àtera po fortilesa (o fintzes manigiau a giogu, es. cadhinu de pigare a manúbbriu o atrociadórgiu po dhu fàere cúrrere); oru grussu de un'istrégiu, de calecuna cosa tundha, fintzes de bestimentu; in cobertantza, fortza
Sinonimi e contrari
teza
/
circhiola,
circu,
tzirollu
/
cadhinu
Modi di dire
csn:
proare sos chircos a unu = proare sas fortzas, s’agguantu, irfortzare; zenias de chircos: de cuba, de rodas de carru, de mazu
Frasi
impriastaiat in sa lavagna rughes e rughitas, línias deretas e a s'imbesse, triàngulos e chíscios ◊ s'undha s'isparghet a chírcios
2.
comente zughia cussa cosa subra mi at fatu su chircu in sa carre
3.
sos chíscios de ferru de sos carros ant sulcadu s'istradone ◊ si ndhe li ruent sos chíscios, a sa cuba, si abberint sas doas
4.
segamos sos chírcios chi nos tenent isciaos! ◊ su bumbu meda lis aiat provau sos chircos e a unu a unu los aiat abbadinaos
Etimo
ltn.
circ(u)lu(m)
Traduzioni
Francese
cercle
Inglese
ring
Spagnolo
círculo
Italiano
cérchio,
cìrcolo
Tedesco
Kreis.
chílciu 1 , nm: chísciu 1 Definizione
cosa chi si narat o chi si faet a ingestu po fàere a cumprèndhere calecuna cosa, po iscontroriare, fàere asseliare
Sinonimi e contrari
tzinnida
Frasi
su cane meu li móssigat a sa tzega airadu e no intendhet mancu sos chíscios chi l'imbio
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
geste,
clin d'œil
Inglese
sign,
nod
Spagnolo
seña (f),
ademán
Italiano
cénno,
ammicco
Tedesco
Wink.
chilciulàre , vrb Definizione giogare a cadhinu, cun su chílciulu o cricu orrumbulandho Etimo srd.
chílciulu , nm Sinonimi e contrari chílciu.
chilémbru calémbru
chiliàrju , nm Definizione genia de cosa, de imbidru, de apicare in sa chíglia po su pipiu, ca nanca dhi faet bene Sinonimi e contrari foltilesa, fortile.
chilibràre , vrb: chilirare,
chilivrare,
cilivrae,
cilivrai,
cilivrare Definizione
passare o fàere in chiliru (ma cilivrare dhu narant fintzes po seberare, pònnere abbandha cosas diferentes, istare a su sèbera sèbera); nau in cobertantza, mòvere, cricare, forrogare de mala manera (o fintzes cunsiderare bene); fàere a chilivridas, a farinos
Sinonimi e contrari
cerri,
cherrintzonare,
chirrare,
iscerai,
prugae,
scedassai,
sciliriai
/
arrogai
Frasi
dae s'Onnipoténtzia divina no si fuit, donzunu est chiliradu: a un'ala su lozu, sa zenina, a s'àtera su trigu (G.Monzitta)◊ tenet su trigu chiliradu ◊ chilivrat su trigu dae sa pula ◊ bella picioca, ma spisseca, sèmpere cilivrandu!
2.
in sa mente sua est chilirendhe su passadu ◊ in sa gherra los ant chilivrados cun su fogu de sas mitràglias ◊ dhue at intrau unu margiane po chilivrae cussos animales
3.
as arguidores de sa bandha de sa fémina funt andadas po cilivrare us erregalus
4.
si donzi fatu lu leas dae fundhu e bene lu chiliras, bides sa brutura!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tamiser
Inglese
to riddle
Spagnolo
cribar
Italiano
vagliare
Tedesco
sichten.
chilíbru chibíru