A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

chijinínu , agt Definitzione nau de colore, chi est che a su chinisu Sinònimos e contràrios chijinatu, cinisacu, cinixali, múrinu Frases nues chijininas si pariant de continu in s'aera Terminologia iscientìfica clr Ètimu srd.

chijúra cesúra

chilàndra calàndria

chilandrína , nf Definitzione genia de pigione, de s'arratza de is atrapaditas Sinònimos e contràrios calandriedha, terraia Terminologia iscientìfica pzn, calandrella brachydactyla Tradutziones Frantzesu alouette Ingresu skylark Ispagnolu terrera común Italianu calandrèlla Tedescu Kurzzehenlerche.

chilàte, chilàtu , nm Sinònimos e contràrios caratu Ètimu spn. quilate.

chílca , nf: chirca, cica 1, cilca, circa, crica 1 Definitzione su cricare (cosa pérdia, cosa chi serbit o chi si bolet ischire), su andhare in giru a dimandhare dinare o àteru a sa gente fintzes po comporare: si narat fintzes de sa cambarada de is personas essias po cricare Sinònimos e contràrios busca, chelta, chirchera, circalla Maneras de nàrrere csn: essire in c. = andai a circai, fai sa circa; sa c., sas chircas, de chenàbura santa = portessione chi si faghet sa chenàbura santa, cun Nostra Sennora, pro chircare a Zesugristu; c. de bestiàmine furadu = mancamentu; para de cica = padre chircante; èssere, no èssere in c. de carchi cosa o de calicunu = bòlliri, no bòlliri ccn. cosa (in c. mia, tua, sua, nostra, bostra, issoro) Frases candho aia tempus andhaia cun sos canes in chirca de murones (A.Casula)◊ est in chilca de tzertesa ◊ custu fut unu giòvunu in circa de meri ◊ su comitadu est faghindhe sa chirca pro fàghere sa festa ◊ in bidha faint sa circa po sa festa de is bagadius ◊ si ponint in circa amigus e parentis ma no dh'ant agatau ◊ si no bi at chirca, sa cosa si bendhet a sa frundhida! ◊ cussa famíllia est in chilca de una terachedha 2. sa crica totu a unu fiotu fiat de giòvanos e antzianos e bene armada 3. sas arracadas chi ti apo comporadu ti las apo cambiadas in chirca de ti cuntentare ◊ eo siguzo chito onzi manzanu in chirca de achipire ◊ sos zòvanos no sunt in chirca tua: a cojare cherent zente zòvana etotu! ◊ in chirca de nudha so: deo isto bene goi! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu recherche, quête Ingresu begging Ispagnolu busca Italianu cérca, ricérca, quèstua, richièsta Tedescu Suche, Bettelei.

chilcàre , vrb: chircare, cicai 1, cicari, circae, circai, circare, circari, cricai, cricare Definitzione fàere sa crica, forrogare, compidare, provare a bíere, pregontare po agatare ccn. cosa chi no s'ischit inue est, o fintzes po comporare; cricare contos a unu, istrobbare; fàere a manera de…, fàere su possíbbile po…; numenare a ccn. betandhodhi neghes o curpa de calecuna cosa; andhare a bíere o agatare a ccn. Sinònimos e contràrios pedie / chertorare / afuritai / acriminai, incrupai / abbisitai Maneras de nàrrere csn: chircare su prúere de crésia = torrai a murigai is cosas passadas; circai una cosa a perda furriada, a perdas pesadas = chircare totue, meda; circai a fustigu = chircare bene; circai a ispéntumu = betare apare totugantu, chirchendhe, trastes e cosas de donzi zenia, comente faghet sa zustíssia o chie furat Frases mi chirco in busaca si zuto dinari ◊ fit chilchenne s'interrutore pro atzènnere sa lughe ◊ est chirchendhe asséliu ◊ s'abe chircat su fiore ◊ innui prus aprodu apu a cicai si custu mari miu est chentza de portu? (B.Lobina)◊ sa zustíssia li at chircadu totu sa domo ◊ aite chircas azudu a cudhu isentu?! ◊ no ndhe li chircant, no ndhe bendhet e no ndhe batit, cosa gai, custa butega! 2. non mi tochis ca non ti circu! ◊ ma chie ti at chircadu, a tie: aite ti pones in mesu, como?! ◊ istades dai su manzanu a su sero chirchendhe a s'unu e a s'àteru! ◊ pisedhu, no chirches a chie no ti chircat! 3. crica de caminare sentza chi tegnas paura ◊ eus a cicari de crariri cancuna cosa ◊ chirca de fàghere impresse! 4. si su dannu lu as fatu tue, sa zustíssia no chircat a mie 5. so andhadu a s'ispidale a chircare un'amigu malàidu Sambenados e Provèrbios prb: chie cheret sorte la devet chircare ◊ ci no mi agatas in domu, cicamí in s'ortu! Ètimu ltn. circare Tradutziones Frantzesu chercher Ingresu to look for Ispagnolu buscar Italianu cercare Tedescu suchen.

chilchinadúra , nf Definitzione su chirchinare, incurtzadura; cosa incurtzada, segada a ispuntadura Sinònimos e contràrios chertzinadura, mutzinadura, sintziadura Frases a su pitzinnu li ant fatu sa primma chilchinadura de sas úngias Ètimu srd.

chilciàdu , agt Definitzione chi est postu in cricos, cun is cricos (es. nau de carrada, doas) Frases nois solu aiamus sa solte de formare custas doas che bonas sorres chilciadas apare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cerclé Ingresu ringed Ispagnolu en círculo Italianu cerchiato Tedescu bereift.

chílcidu , nm Sinònimos e contràrios chílciu 1.

chilcighédhu , nm: chirchighedhu, circhixedhu Definitzione min. de chílciu, cricu piticu Sinònimos e contràrios circhígliu Tradutziones Frantzesu petit cercle Ingresu small ring Ispagnolu círculo pequeño Italianu cerchiétto Tedescu kleiner Reif.

chilcíre chelcíre

chílciu , nm: chírciu, chírciulu, chircu, chísciu, cricu Definitzione síngia tundha o línia serrada cun totu is puntos a sa matessi distàntzia de su centru; ispertiada o singiale chi lassat calecuna cosa o atza tostada (cropu, pesu); tira de cosa chi si ponet a inghíriu de calecun'àtera po fortilesa (o fintzes manigiau a giogu, es. cadhinu de pigare a manúbbriu o atrociadórgiu po dhu fàere cúrrere); oru grussu de un'istrégiu, de calecuna cosa tundha, fintzes de bestimentu; in cobertantza, fortza Sinònimos e contràrios teza / circhiola, circu, tzirollu / cadhinu Maneras de nàrrere csn: proare sos chircos a unu = proare sas fortzas, s’agguantu, irfortzare; zenias de chircos: de cuba, de rodas de carru, de mazu Frases impriastaiat in sa lavagna rughes e rughitas, línias deretas e a s'imbesse, triàngulos e chíscios ◊ s'undha s'isparghet a chírcios 2. comente zughia cussa cosa subra mi at fatu su chircu in sa carre 3. sos chíscios de ferru de sos carros ant sulcadu s'istradone ◊ si ndhe li ruent sos chíscios, a sa cuba, si abberint sas doas 4. segamos sos chírcios chi nos tenent isciaos! ◊ su bumbu meda lis aiat provau sos chircos e a unu a unu los aiat abbadinaos Ètimu ltn. circ(u)lu(m) Tradutziones Frantzesu cercle Ingresu ring Ispagnolu círculo Italianu cérchio, cìrcolo Tedescu Kreis.

chílciu 1 , nm: chísciu 1 Definitzione cosa chi si narat o chi si faet a ingestu po fàere a cumprèndhere calecuna cosa, po iscontroriare, fàere asseliare Sinònimos e contràrios tzinnida Frases su cane meu li móssigat a sa tzega airadu e no intendhet mancu sos chíscios chi l'imbio Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu signe, geste, clin d'œil Ingresu sign, nod Ispagnolu seña (f), ademán Italianu cénno, ammicco Tedescu Wink.

chilciulàre , vrb Definitzione giogare a cadhinu, cun su chílciulu o cricu orrumbulandho Ètimu srd.

chílciulu , nm Sinònimos e contràrios chílciu.

chilémbru calémbru

chiliàrju , nm Definitzione genia de cosa, de imbidru, de apicare in sa chíglia po su pipiu, ca nanca dhi faet bene Sinònimos e contràrios foltilesa, fortile.

chilibràre , vrb: chilirare, chilivrare, cilivrae, cilivrai, cilivrare Definitzione passare o fàere in chiliru (ma cilivrare dhu narant fintzes po seberare, pònnere abbandha cosas diferentes, istare a su sèbera sèbera); nau in cobertantza, mòvere, cricare, forrogare de mala manera (o fintzes cunsiderare bene); fàere a chilivridas, a farinos Sinònimos e contràrios cerri, cherrintzonare, chirrare, iscerai, prugae, scedassai, sciliriai / arrogai Frases dae s'Onnipoténtzia divina no si fuit, donzunu est chiliradu: a un'ala su lozu, sa zenina, a s'àtera su trigu (G.Monzitta)◊ tenet su trigu chiliradu ◊ chilivrat su trigu dae sa pula ◊ bella picioca, ma spisseca, sèmpere cilivrandu! 2. in sa mente sua est chilirendhe su passadu ◊ in sa gherra los ant chilivrados cun su fogu de sas mitràglias ◊ dhue at intrau unu margiane po chilivrae cussos animales 3. as arguidores de sa bandha de sa fémina funt andadas po cilivrare us erregalus 4. si donzi fatu lu leas dae fundhu e bene lu chiliras, bides sa brutura! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tamiser Ingresu to riddle Ispagnolu cribar Italianu vagliare Tedescu sichten.

chilíbru chibíru