A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

chídha , nf Definitzione s'oru de s'arbada.

chídha 1 , nf Definitzione linnighedha fine po allúere fogu, mudegu abbruxau Sinònimos e contràrios chidhastru.

chidhàstru , nm Definitzione su chi abbarrat de su mudegu apustis passau su fogu Sinònimos e contràrios chidha 1 Ètimu srd.

chidhighía , nf: ghidhighia* Definitzione pigighedhu de lentore astrau (paret podhibodhi, farra) chi ponet in pitzu de is cosas in tempus de fritu meda su note, candho est neta s'aera; astrau e, in cobertantza, cosa de tímere, chi faet dannu Sinònimos e contràrios bedhia, celexia 2. de isperas sa lughe mi est manchendhe ca umbras bi at falendhe e chidhighia ◊ manzaniles de chidhighia as aggrucare in àndhalas de fide Terminologia iscientìfica tpm Tradutziones Frantzesu givre Ingresu frost Ispagnolu escarcha Italianu brina Tedescu Reif.

chidhiòni , nm Definitzione chirrionedhu cracu de lana a bisura de cadhajoni Frases dónnia cida a su burrincu dhi beniat bèni ispassulau totu su pilu, sena de dhi lassai unu chidhioni (P.Caredda).

chidhòstre , nm: ghidhostra* Sinònimos e contràrios castagnarza.

chidhótzu cadhóciu

chidhúta chedhúta

chididúra , nf Definitzione su chidiri Sinònimos e contràrios collidura Ètimu srd.

chidíri , vrb Definitzione arregòllere, chistire, mantènnere una cosa po dha tènnere, po si dha gosare, tènnere contu, atèndhere Sinònimos e contràrios atèndhere, chistie, coglire | ctr. lassai Frases s'iscusórgiu si fúrriat a craboni si unu, ci si dh'ant donau in dus, andat a solu po si dhu chidiri totu ◊ si dhi est isperrumau su cuadhu e no dh'at mancu chidiu (P.Pillonca).

chidólu , nm Sinònimos e contràrios àinu, borricu, mobenti, poledhu Ètimu srd.

chidònza , nf: chintonza, chitonza Definitzione genia de mata (no faet manna) e frutu (upm) chi faet matucu e grogo candho est lómpiu, unu pagu aghedu, aspu, de fragu bellu meda Sinònimos e contràrios melachidonza, meladintíngia, pirachidonza, piròngia Terminologia iscientìfica frt, Cydonia oblonga Ètimu ltn. cytonea Tradutziones Frantzesu cognassier, coing Ingresu quince (tree) Ispagnolu membrillero, membrilla Italianu cotógno, cotógna Tedescu Quitte.

chidonzàda , nf: chitonzata Definitzione druche fatu cun chidòngia cota, tzúcuru e méndhula Terminologia iscientìfica drc Ètimu srd.

chidonzàdu , nm Definitzione marmellata de chidòngia Terminologia iscientìfica mng Ètimu srd.

chídrinu , agt: chírdinu, cídrinu, círdinu, crídinu, crítinu Definitzione nau de materiale, chi est sugetu meda a si fàere a farinos, a si segare; chi est tostau, o si est intostau e abbarrat téteru; nau de gente, chi essit deretu, lestru, a s'immurrada o iscontróriu, o chi est téteru in sa persona, chi no faet contu de is àteros Sinònimos e contràrios àrridu, bídrinu, fracadinu, gríghine, stocatzinu, trajadu, tzacaditu / càdriu, crispu / téteru | ctr. lentu Maneras de nàrrere csn: andhare a passu crídinu = andhare a passu cràdiu, lestru; círdinu che fusti, che tzinníbiri, che bacagliari = téteru che fuste; nàrrere una cosa a chírdinu = nàrrere, dare órdine cun frimmesa e severidade Frases sa cosa crídina comente la tocas si faghet a cantos ◊ su zuncu est chírdinu candho est sicadu meda ◊ est círdinu che incibixiau 2. fiat círdinu, pariat mortu ◊ dhu portat a su costau cídrinu che unu fusti! ◊ fiat unu sennori langinu, círdinu che furconi, incilliu e umbrosu ◊ tèngiu is manus círdinas de su frius ◊ su cuadhu fut sèmpere cun sa coa in artu e chídrina, currendho 3. s'incapat chi est essidu crídinu: no at nadu mancu "Bah"! ◊ che esseit chídrinu chena saludare a nesciunu Ètimu ltn. citrinus Tradutziones Frantzesu rigide et fragile Ingresu rigid Ispagnolu duro y frágil Italianu rìgido e fràgile Tedescu starr und zerbrechlich.

chídru , nm: cidru, cirdu, sidru Definitzione mata e frutu, una genia de limone ma prus mannu e a corgiolu grussu Sinònimos e contràrios pompia Frases búcia de arantzu e de chidru Terminologia iscientìfica frt, Citrus medica Ètimu ltn. citrus Tradutziones Frantzesu cédrat Ingresu citron (tree) Ispagnolu cidra Italianu cedrato Tedescu Zeder.

chíe , prn Definitzione prn. indefiniu, mescamente interrogativu, cun dópiu valore (= cudhu/cudha chi): a bortas si dhi ponet innanti una a solu po no nàrrere su prn. in cuménciu, prus che àteru candho si narant duas cosas diferentes; tenet fintzes su valore prus precisu de chiesisiat, donniunu (e a bortas si aciunghet totu)/ àere, no àere a chie = tènniri, no tènniri genti de pòdiri cumandai, mandai Sinònimos e contràrios chine Frases chirco a chie mi chircat ◊ chie cheret andhet, chie no cheret mandhet! ◊ bae e nàralu a chie totu bi at! 2. chie ndhe cheret? ◊ a chie che tenes a ti contivizare? ◊ chie bi aiat, totu, in domo? ◊ chie sezis, totu? ◊ cara de biancu lizu, chie ti at mortu e chie? (B.Licheri) 3. a chie intrat, a chie essit ◊ chie andhaiat a li tocare sos pisedhos malàidos e chie a lis interpretare sos arcanos ◊ solu a chie teniat dinare is cosas dhas comporaiat in butega ◊ a chie dha pigat in d-una manera e a chie in d-un'átera 4. bi est s'olia de collire, ma no amus a chie ◊ si tenias a chie, cherias tenta contu tue ◊ si agato a chie, bendho custa cosa 5. cussa cosa la daent a chie faghet dimandha Ètimu ltn. qui Tradutziones Frantzesu qui Ingresu who? Ispagnolu quien, quién? Italianu chi, chi?, chiùnque Tedescu Wer?

chièna , nf Sinònimos e contràrios chijina, cinisu.

chienósu , agt Definitzione de chinisu.

chiesiògiat , prn Definitzione chinisiollat, chie si bògiat chi siat, unu/una bastat chi siat Sinònimos e contràrios chiesisiat, chincoi, chinechisiat, chinecoe.