chídha , nf Definizione s'oru de s'arbada.
chídha 1 , nf Definizione linnighedha fine po allúere fogu, mudegu abbruxau Sinonimi e contrari chidhastru.
chidhàstru , nm Definizione su chi abbarrat de su mudegu apustis passau su fogu Sinonimi e contrari chidha 1 Etimo srd.
chidhighía , nf: ghidhighia* Definizione
pigighedhu de lentore astrau (paret podhibodhi, farra) chi ponet in pitzu de is cosas in tempus de fritu meda su note, candho est neta s'aera; astrau e, in cobertantza, cosa de tímere, chi faet dannu
Sinonimi e contrari
bedhia,
celexia
2.
de isperas sa lughe mi est manchendhe ca umbras bi at falendhe e chidhighia ◊ manzaniles de chidhighia as aggrucare in àndhalas de fide
Terminologia scientifica
tpm
Traduzioni
Francese
givre
Inglese
frost
Spagnolo
escarcha
Italiano
brina
Tedesco
Reif.
chidhiòni , nm Definizione chirrionedhu cracu de lana a bisura de cadhajoni Frasi dónnia cida a su burrincu dhi beniat bèni ispassulau totu su pilu, sena de dhi lassai unu chidhioni (P.Caredda).
chidhòstre , nm: ghidhostra* Sinonimi e contrari castagnarza.
chidhótzu cadhóciu
chidhúta chedhúta
chididúra , nf Definizione su chidiri Sinonimi e contrari collidura Etimo srd.
chidíri , vrb Definizione arregòllere, chistire, mantènnere una cosa po dha tènnere, po si dha gosare, tènnere contu, atèndhere Sinonimi e contrari atèndhere, chistie, coglire | ctr. lassai Frasi s'iscusórgiu si fúrriat a craboni si unu, ci si dh'ant donau in dus, andat a solu po si dhu chidiri totu ◊ si dhi est isperrumau su cuadhu e no dh'at mancu chidiu (P.Pillonca).
chidònza , nf: chintonza,
chitonza Definizione
genia de mata (no faet manna) e frutu (upm) chi faet matucu e grogo candho est lómpiu, unu pagu aghedu, aspu, de fragu bellu meda
Sinonimi e contrari
melachidonza,
meladintíngia,
pirachidonza,
piròngia
Terminologia scientifica
frt, Cydonia oblonga
Etimo
ltn.
cytonea
Traduzioni
Francese
cognassier,
coing
Inglese
quince (tree)
Spagnolo
membrillero,
membrilla
Italiano
cotógno,
cotógna
Tedesco
Quitte.
chidonzàda , nf: chitonzata Definizione druche fatu cun chidòngia cota, tzúcuru e méndhula Terminologia scientifica drc Etimo srd.
chidonzàdu , nm Definizione marmellata de chidòngia Terminologia scientifica mng Etimo srd.
chídrinu , agt: chírdinu,
cídrinu,
círdinu,
crídinu,
crítinu Definizione
nau de materiale, chi est sugetu meda a si fàere a farinos, a si segare; chi est tostau, o si est intostau e abbarrat téteru; nau de gente, chi essit deretu, lestru, a s'immurrada o iscontróriu, o chi est téteru in sa persona, chi no faet contu de is àteros
Sinonimi e contrari
àrridu,
bídrinu,
fracadinu,
gríghine,
stocatzinu,
trajadu,
tzacaditu
/
càdriu,
crispu
/
téteru
| ctr.
lentu
Modi di dire
csn:
andhare a passu crídinu = andhare a passu cràdiu, lestru; círdinu che fusti, che tzinníbiri, che bacagliari = téteru che fuste; nàrrere una cosa a chírdinu = nàrrere, dare órdine cun frimmesa e severidade
Frasi
sa cosa crídina comente la tocas si faghet a cantos ◊ su zuncu est chírdinu candho est sicadu meda ◊ est círdinu che incibixiau
2.
fiat círdinu, pariat mortu ◊ dhu portat a su costau cídrinu che unu fusti! ◊ fiat unu sennori langinu, círdinu che furconi, incilliu e umbrosu ◊ tèngiu is manus círdinas de su frius ◊ su cuadhu fut sèmpere cun sa coa in artu e chídrina, currendho
3.
s'incapat chi est essidu crídinu: no at nadu mancu "Bah"! ◊ che esseit chídrinu chena saludare a nesciunu
Etimo
ltn.
citrinus
Traduzioni
Francese
rigide et fragile
Inglese
rigid
Spagnolo
duro y frágil
Italiano
rìgido e fràgile
Tedesco
starr und zerbrechlich.
chídru , nm: cidru,
cirdu,
sidru Definizione
mata e frutu, una genia de limone ma prus mannu e a corgiolu grussu
Sinonimi e contrari
pompia
Frasi
búcia de arantzu e de chidru
Terminologia scientifica
frt, Citrus medica
Etimo
ltn.
citrus
Traduzioni
Francese
cédrat
Inglese
citron (tree)
Spagnolo
cidra
Italiano
cedrato
Tedesco
Zeder.
chíe , prn Definizione
prn. indefiniu, mescamente interrogativu, cun dópiu valore (= cudhu/cudha chi): a bortas si dhi ponet innanti una a solu po no nàrrere su prn. in cuménciu, prus che àteru candho si narant duas cosas diferentes; tenet fintzes su valore prus precisu de chiesisiat, donniunu (e a bortas si aciunghet totu)/ àere, no àere a chie = tènniri, no tènniri genti de pòdiri cumandai, mandai
Sinonimi e contrari
chine
Frasi
chirco a chie mi chircat ◊ chie cheret andhet, chie no cheret mandhet! ◊ bae e nàralu a chie totu bi at!
2.
chie ndhe cheret? ◊ a chie che tenes a ti contivizare? ◊ chie bi aiat, totu, in domo? ◊ chie sezis, totu? ◊ cara de biancu lizu, chie ti at mortu e chie? (B.Licheri)
3.
a chie intrat, a chie essit ◊ chie andhaiat a li tocare sos pisedhos malàidos e chie a lis interpretare sos arcanos ◊ solu a chie teniat dinare is cosas dhas comporaiat in butega ◊ a chie dha pigat in d-una manera e a chie in d-un'átera
4.
bi est s'olia de collire, ma no amus a chie ◊ si tenias a chie, cherias tenta contu tue ◊ si agato a chie, bendho custa cosa
5.
cussa cosa la daent a chie faghet dimandha
Etimo
ltn.
qui
Traduzioni
Francese
qui
Inglese
who?
Spagnolo
quien,
quién?
Italiano
chi,
chi?,
chiùnque
Tedesco
Wer?
chienósu , agt Definizione de chinisu.
chiesiògiat , prn Definizione chinisiollat, chie si bògiat chi siat, unu/una bastat chi siat Sinonimi e contrari chiesisiat, chincoi, chinechisiat, chinecoe.