chíghinu , nm, agt Definizione
genia de pigione / biancu c. = in colore de su chíghinu
Sinonimi e contrari
císini
Frasi
onzi manzanu sas anades e sos chíghinos pigant su sole in s'oru de su riu
Terminologia scientifica
pzn, cygnus olor
Traduzioni
Francese
cygne
Inglese
swan
Spagnolo
cisne
Italiano
cigno
Tedesco
Schwan.
chíghinu 1 , nm Definizione brusiare a c. = falare a chisina, achighinare, abbruxare totu.
chighirighítu , nm: chilighiti,
chilighitu,
chirigati,
chirighitas,
chirighiti,
chirighitu,
crighillita,
ghirighita Definizione
tzilighitu, su toca toca chi si faet segundhu is tretos de sa carena po fàere a erríere a unu físchidu a su tocamentu
Sinonimi e contrari
cagaitas,
catigati,
chilighili,
corigori,
fallústia,
pitigoti,
ratapese,
sgrighita,
sintzirigu,
tzilighitas,
tzillidetzíllighe,
tzintzíligu
Frasi
ita prexerosu chirighiti mi fais!
2.
su ballu melodiosu mi ponit chilighitu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chatouillement
Inglese
tickle
Spagnolo
cosquillas
Italiano
sollético
Tedesco
Kitzel.
chighirísta chichirísta
chighiristàdu , agt Definizione chi portat chighirista, nau in cobertantza puru Etimo srd.
chighirítu , nm Definizione coment'e chighirighitu, su toca toca chi si faet cun is puntas o sa matza de is pódhighes a is cordas de sa chitarra po dha sonare Etimo srd.
chighírra , nf Definizione
face, coràgiu, ma unu pagu atriviu, de fàere o de nàrrere sa cosa
Sinonimi e contrari
àcia,
alidantza,
atrevimentu,
pronti
Traduzioni
Francese
tête,
poigne
Inglese
scowl
Spagnolo
ceño,
osadía
Italiano
grinta
Tedesco
Mut.
chígia , nf: chiza,
ghitza Definizione
sa cara po comente paret, po su chi bolet nàrrere de su chi unu sentit
Sinonimi e contrari
aerzu,
bisura,
chèrgia,
cilla,
tiva
/
atzile
/
cara,
faci
Modi di dire
csn:
èssere in c. mala = èssere arrennegadu, istare male; èssere in c. bona = èssere de umore bonu, allegru, istare bene; torrare in c. una cosa = acontzàrela, azustàrela a manera de si pòdere abbaidare cun piaghere; fàere chígia mala a ccn. = fàghere malu a cara, retzire in manera frita a ccn.
Frasi
che intro mesu brighendhe, nendhe cun mala chiza…◊ oe no mi aperit chiza ca mi est morta sa fiza
2.
in sa chéjia bi fit de arranzare sa cobertura e àteros imbravúcios pro la torrare in chiza de cristianos a sa festa
Etimo
ltn.
cilia
Traduzioni
Francese
mine,
aspect,
air courroucé
Inglese
frown,
appearance
Spagnolo
aspecto,
ceño
Italiano
sembiante,
aspètto,
cipìglio
Tedesco
Aussehen,
finsteres Gesicht.
chigína chighína
chígiu , nm: chillu 1,
chizu,
ghizu Definizione
su tretu de su concale de s'ogu, nau prus po is pilos chi no po s'ossu: si narat fintzes de totu sa cara; chizos fintzes po crebedhos, fronte
Sinonimi e contrari
cígiu,
crilta
/
cdh. chíciu
Modi di dire
csn:
istare a manos in chizos = istai in pentzus, in pidinu; bisonzu a chizos = meda, mannu; chizi giobadu = chi zughet sos chizos totu a unu; chizi umbrosu = chi zughet sos chizos bassos; bideresila fintzas a chizos = èssere in arriscu malu; no si movet nen foza nen chizu = no si bi faghet perunu movimentu, no si moet nudha; chizilopau = chi portat is chígios totu a unu
Frasi
Sardigna mia, sos pesantes chizos pesa e mira badhes e pianos pro chi allestru si averent sos disizos (A.Casula)◊ mamma cun s'isciallu faladu subra de chizos pianghet e pregat, poberita ◊ corpu de balla dhi seghet is chígios!◊ is féminas sunt sérias, cun su muncadore betau in chígios
2.
inoghe su bisonzu ch'est a chizos: sa zente depet partire a s'èstero!
Cognomi e Proverbi
prb:
ómine chizi bàsciu, ómine traitore
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
cilium
Traduzioni
Francese
sourcil
Inglese
eyebrow
Spagnolo
ceja
Italiano
sopraccìglio
Tedesco
Augenbraue.
chíglia , nf: chíllia, chillia Definizione brasciolu apicau chi movent chillièndhelu, tzantzigandho; fintzes giogu po istare a tzàntzigu e, in sa màchina de ferrare, is fascas chi ndhe artzant s'animale a manera de no fàere fortza cun is peis e istare firmu Sinonimi e contrari acinnedhu, bàncigu, barciolu, giógulu, lacu 1 / bantzigallella, santainedha Frasi su bentu lépiu, chíllia li faghet in sa camba de s'àrvore Terminologia scientifica mbl Etimo srd.
chigliàre , vrb: chilliai,
chilliare Definizione
mòvere sa chíllia po dormire su pipiu, tzantzigare, fàere unu movimentu de andha e torra
Sinonimi e contrari
achinnae,
annacare,
bannigare,
bantzicare,
lachedhare,
sansiae
Frasi
lu fit chilliendhe su bentu ◊ che l'at finia chilliàndhesi che musca presonera de s'aranzolu ◊ no abbarraiamus ritzos de s'istrachitúdine e dae su chíllia chíllia de su bastimentu
Traduzioni
Francese
bercer
Inglese
to rock
Spagnolo
mecer
Italiano
cullare
Tedesco
wiegen.
chígna , nf: chíngia,
chingra,
chinxa,
cíngara,
cingra,
cringa Definizione
genia de chintórgiu chi si ponet po firmare sa sedha a s'animale passandhosidhu in bentre apresu a is cambas de ananti (petorru): dh'impreant ferrandho puru (ma prus manna e acanta a is cambas de asegus) po mantènnere su pegus in artu de terra chi no potzat fàere fortza cun is peis; est fintzes su singiale chi lassat in sa carre un'acapióngiu istrintu, unu cropu giau cun cosa longa (chintórgiu, fune, e àteru)
Sinonimi e contrari
callitu,
grinca,
istranga,
pretali
Modi di dire
csn:
apretare un'animale a chíngia = afíere tropu sa chíngia; apretare a ccn. a chinxa = segai sa passiéntzia a ccn., apurire; sècere, no sècere una cosa in cingra a ccn. = pràghere, no pràghere
Frasi
sa chigna fit larga e giughiat una tíbbia chi mancu chintorza! ◊ at fatu una chigna de pedhe ◊ issedhendhe ponent sos bàtiles, su sedhone e sa cringa ◊ a s'àinu li at fatu una pitigada sa cringa in su petorru ◊ in màchina cheret posta sa cringa pro seguresa ◊ acapiadhu cun sa cingra!◊ teniat s'arretranga, sa cíngara e pretale e pigàt a froncile s'animale (C.Arangino)
2.
sa fune imboligada in sa manu, tostendhe, mi at fatu sa cringa
3.
chíngias biancas imbóligant s'aera
Etimo
ltn.
cing(u)la
Traduzioni
Francese
ceinture
Inglese
belt
Spagnolo
cinturón,
correa
Italiano
cìnghia,
cintura
Tedesco
Gürtel
chígnere , vrb: chínghere,
cíngiri Definizione
pònnere su bestimentu intrau in dossu (o fintzes in pitzu: bonete, muncadore), pònnere is coedhas de sa camisa o àteru aintru de is pantalones o de àteru bestimentu chi lompet a chintzu (a logos fintzes solu pònnere su costúmene); coment'e pigare a chintzu, nau in su sensu de bínchere / pps. chintu 1, cintu 1
Sinonimi e contrari
abbragare,
arraghilare,
atrintzai,
bestire
/
chintare,
inchínghere
/
bíncere
| ctr.
ischígnere,
spogiai
Frasi
addaghi ti ndhe pesas dae letu ti chinghes ◊ cussa camisa chinghedichela a intro de sos pantalones! ◊ sunt chinghindhe su mortu innantis chi s'ifritet ◊ como mi chingo su mucatore
2.
bi cheret detzi continentales a la chínghere a unu sardu!…◊ cussu a tie ti la chinghet in totu ◊ bi l'apo chinta!
Etimo
ltn.
cingere
Traduzioni
Francese
habiller,
vêtir
Inglese
to dress
Spagnolo
ceñir,
vestir,
llevar
Italiano
cìngere,
vestire
Tedesco
umschließen,
anziehen.
chígua, chígula chícula
chigulàre , vrb Definizione cantare a murmutu che una chígula, fàere moida Sinonimi e contrari mulmutare Frasi no at ispostu ancora de chigulare! Etimo srd.
chijína chighína
chijinàtu , agt: chinisatzu,
chisinatu,
chixinatu Definizione
nau de colore, chi est che a su chinisu
Sinonimi e contrari
chijininu,
cinisacu,
cinixali,
múrinu
Frasi
candho miro su càvanu iscarridu de cussu criu, m'istremutit sa pedhe chijinata briva de basos! ◊ si ammentat s’aera biaita e chisinata de cussa die chi fit morzendhe
Terminologia scientifica
clr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cendré
Inglese
ash-grey
Spagnolo
ceniciento
Italiano
cenerìccio,
cenerógnolo
Tedesco
aschenfarbig.
chijinèra , nf Definizione
fémina chi istat sèmpere in su foghile, acanta a sa forredha, nau in cobertantza puru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cendrillon
Inglese
cinderella
Spagnolo
cenicienta
Italiano
cenerèntola
Tedesco
Aschenbrödel.
chijinéri chighinéri