chíma , nf, nm: chimu 1,
cima Definizione
su coromedhu de is matas, is partes prus artas o prus atesu de su truncu de is matas (e po cussu fintzes is prus fines e modhes); genia de candhelita chi bogant is erbas ue apustis faent su frore, ma pruschetotu is litos betzos (Hyoseris radiata, itl. radicchio selvatico)/ cima de làtia, de gureu, de indívia, de càuli
Sinonimi e contrari
cimixedha,
coma,
coramedhu,
frandha 1,
puntioledha,
rampu
/
síriu
Frasi
sas àrbures faghent su frutu in chimas ◊ in sas chimas sos puzones godint gioghitendhe ◊ su cardu, sa latuca, sa tzicória sunt boghendhe sa chima ◊ candho sas erbas bogant sa chima sunt apunta a fàghere su fiore ◊ fit cun su chimu de s'olia che columba ◊ su bentu movet sos chimos de sas matas
2.
in beranu essit sa chima ◊ sos pisedhos essiant a chima, unu tempus: como no cherent mancu tzoculates!
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
ltn.
cima
Traduzioni
Francese
bout tendre et mince des plantes et de certaines herbes
Inglese
cyme
Spagnolo
cogollo
Italiano
punta tènera e sottile delle piante,
gètto di alcune èrbe
Tedesco
Trieb,
Sproß.
chimài , avb Sinonimi e contrari maicantu, meda Frasi calicunu ti podet agiuare a che leare custa cosa chimai pesuda.
chimbànta , agt, nm: chimmanta,
cimmanta,
cincanta,
cincuanta Definizione
chimbe bortas deghe (in números àrabbos 50, in números romanos L)
Frasi
su significu 'e s'autonomia in chimbanta e piús annos no ant cumpresu ◊ issu teniat trabballendi prus de trinta giorronaderis fitianus e lompiant fintzas a cincuanta candu ci fiat cosa de fai meda
2.
bi at bisonzu de andhare in chimbanta pro fàghere una cosighedha gai?!
Etimo
ltn.
*cinquanta
Traduzioni
Francese
cinquante
Inglese
fifty
Spagnolo
cincuenta
Italiano
cinquanta
Tedesco
fünfzig,
Fünfzig.
chimbantèna, chimbantína , nf: cincuantena Definizione
unu tanti de chimbanta, mancari no precisu, unos o unas chimbanta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cinquantaine
Inglese
some fifty
Spagnolo
cincuentena
Italiano
cinquantina
Tedesco
etwa fünfzig.
chímbe , agt, nm: chimbi,
chimme,
cimme,
cincu,
cíncui Definizione
su tanti de is pódhighes de una manu (in números àrabbos 5, in números romanos V): coment'e agt. no càmbiat, ma tenet su pl. candho est nm.
Modi di dire
csn:
su chimbunu = su 20%, unu in chimbe; erba de cincu venas (o de cincu filus) = nerviada, prantaxa; bènniri is cincu minutus = pèrdere sa passéntzia, artziare a conca
Frasi
as incontrau a una chi possediat chimme sodhos istampaos! ◊ is didus de sa manu funt cincu ◊ su mundhu est unos chimbe Continentes ◊ "Cherimus un'àrbor'e pache!" narant sos chimbe orfanedhos zocandhe, chin càndhida boche de nibe (P.Mura)
2.
duos chimbes faghent deghe ◊ dae custos números bogamindhe totu sos chimbes
3.
gei dhu scis ca seu cosa de pagu fidai: chi mi benint is cincu minutus nci essu in coranta mois!
Etimo
ltn.
cinque
Traduzioni
Francese
cinq
Inglese
five
Spagnolo
cinco
Italiano
cìnque
Tedesco
fünf.
chimbeghèntos , agt, nm: chimbighentos,
chimmeghentos,
cimmexentos,
cincuxentus,
tzincughentus Definizione
cincu bortas centu (in númerus àrabbus 500, in númerus romanus D): coment'e agt. cuncordat cun su nm. (ma no a sa campidanesa)
Frasi
bi at àere àpidu nessi chimbighentas pessones ◊ Giuanni bellu e forti… cincuxentus feridas e setixentus mortis!◊ tegno chimmeghentas brebès
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cinq cents
Inglese
five hundred
Spagnolo
quinientos
Italiano
cinquecènto
Tedesco
fünfhundert.
chímbi chímbe
chimbighèntos chimbeghèntos
chimbína , nf Definizione
unos chimbe; pesada de chimbe versos
Sinonimi e contrari
chintena
Traduzioni
Francese
quine
Inglese
set of five
Spagnolo
cinquena,
quinteto
Italiano
cinquina
Tedesco
Quinterne.
chimbínu , nm Definizione una sonàgia nada deosi po sa mannària (coment'e setinu, bindhighinu) Terminologia scientifica snl Etimo srd.
chimbirinàre , vrb Definizione ballare una genia de ballu Frasi in sos carrasegares ballaimis: chimbirinaimis e mancu creimis chi arriviat sa betzesa!
chimbúnu , nm Definizione
de chimbe, unu: de una css. cantidade o mannària ispartzia in chimbe partes oguales, una
Frasi
su trigu si l'at collidu su mere pro iscontare chimbunos ◊ su podestade li at mandhadu sos carabbineris a domo pro l'istasire pagas misuras de trigu chi li depiat de chimbunu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
le 20%
Inglese
twenty per cent
Spagnolo
20%
Italiano
il 20%
Tedesco
zwanzig Prozent.
chimèdha , nf Definizione una calidade de cicória areste, bona de papare (sa chima); una genia de ambulartza mala Sinonimi e contrari cududha, cugúdula, mammaluca 1, pabantzolu, sirubabantzolu / pirisca Terminologia scientifica rba.
chimèdha 1 , nf Definizione tziringonedhu grogànciu chi si agatat asuta de terra, longu unos duos centímetros, e si papat su coro modhe de sa cosa prantada, in s'arraighina Sinonimi e contrari bremibintus, germedha Terminologia scientifica crp.
chimentadúra , nf Sinonimi e contrari
arrogadura,
solovru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
broyage
Inglese
shattering
Spagnolo
rotura
Italiano
frantumazióne
Tedesco
Zertrümmerung.
chimentàre , vrb: cimentai Definizione
fàere a orrugos; fàere chimentu, rumore coment'e de cosa segandho; malatratare / cimentai tropu un'animali = istracàrelu a tropu
Sinonimi e contrari
acacigai,
arrogai,
fraganare,
filchinare,
malatratai,
segai
Frasi
chimenta linna a su fogu! ◊ sos carabbineris l'ant trabentau focu e li ant chimentau su bratzu ◊ si no ti ndhe andhas t'iscràbigo su bàculu a costas e ti chimento onzi mermu! ◊ su porcu cheret totu chimentadu pro lu cufetare e collire
2.
chimentat in s'iscontza cabertura s'abba chi est proindhe a tragonaza ◊ totu custos corpos, ite sunt chimentendhe cue supra?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réduire qqch. en morceaux
Inglese
to shatter
Spagnolo
romper,
desmenuzar
Italiano
frantumare,
smozzicare
Tedesco
zertrümmern,
zerschneiden.
chimentàrzu , nm Definizione pane lassau cruo po aghedare e fàere su frammentu de un'àtera cota Sinonimi e contrari ammentarzu, fermentarzu, fermentu, madria Etimo srd.
chimentàu , pps Definizione de chimentare Sinonimi e contrari arrogau, strassinau Frasi in pagos minutos, sa fasche de sa linna fit chimentada.
chimentósu , agt Definizione chi faet chimentu, burdellu meda Etimo srd.
chiméntu , nm: cimentu 1 Definizione
moida coment'e de cosa chi funt segandho; boghes de unu chistionu airadu; maltratamentu de un'animale; su fàere calecuna prova atrivia / su chimentu de su tronu = s'istragada manna chi faghet su tronu, coment'e seghendhe cosa
Sinonimi e contrari
abbolotu,
atabazu,
carralzu,
chichígliu,
fracassu,
siliestu
/
cadha,
matratamentu,
podha
/
arriscu
| ctr.
assébiu
Frasi
pistichinzos, chimentos, birgonzas, dúbbios fint cosas coladas e irmenticadas ◊ fàghere chimentu e degógliu ◊ a boghes, a chimentu, giogaimus a pípiris de nughe
2.
pisedhos, finídemi su chimentu ca so a dolore de conca! ◊ s'intendhet chimentu de pes ◊ totu cussu chimentu chi s'intendhet est ca ant binsu sa partida ◊ su chimentu chi faghent cun cussa orchestra ti atontat puru!
Traduzioni
Francese
bruit,
tapage
Inglese
noise,
uproar
Spagnolo
alboroto,
confusión
Italiano
strèpito,
schiamazzo,
subbùglio
Tedesco
Lärm,
Aufruhr.