chímula , nf Definizione in bestimentu, fròngia, trama chi si lassat apostadamente longa, iscapa, o chi si aciunghet in oros Sinonimi e contrari ginèfra, ímula Frasi sa fémina bighiat un'isciallu cun chímulas.
chimulía , nf Sinonimi e contrari chimuza.
chimúsa , nf Definizione fasca chi s'imbodhigat in chintzu a su pipiu de naschidórgiu Sinonimi e contrari cimbussa*, fasca.
chimúza , nf: chimuzia,
chimuzina,
cumuzia Definizione
chimmutzos, cambighedhos fines, linnighedha fine
Sinonimi e contrari
bruncuza,
chercuzu,
chimulia,
frascuza,
ghirghinisa,
imbiescimentu,
ischimuza,
mulixia,
musciuliga,
pampuzia,
pimpisa
Frasi
pro su fogu batiat chimuza e calchi rabatzone ◊ est essia a s’ortu a intrare chimuzina e duas naes de linna russa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ramille
Inglese
brushwood
Spagnolo
ramaje
Italiano
ramàglia,
stipa
Tedesco
Niederholz,
Reisig.
chimuzàre , vrb: chimuziare Definizione cricare e arregòllere chimuza a su fogu Sinonimi e contrari bruncuzare, frascuzare Etimo srd.
chimuzía chimúza
chimuziàre chimuzàre
chimuzína chimúza
chimuzòne , nm Definizione naighedha, cambu mannu.
chimúzu chimmútzu
chimúzu 1 , nm Sinonimi e contrari frascúgliu, ischidu 1, ischimuzu, istrepitzu Etimo srd.
chin , prep: cun Definizione
foedhu chi si ponet innantis de is númenes po bòllere inditare cumpangia, manera, aina e àteru (fintzes suma, s’idea de contras a…)/ cun deo, cun mei, cun megus, cun tegus, cun isse, cun a isse, cun custu, cun a tie
Sinonimi e contrari
paris
/
a
/
contra
| ctr.
chentza
Modi di dire
csn:
cun totu chi… = mancari; cun chi… = si; die cun die, annu cun annu, mese cun mese = donzi die/die die, donzi annu, donzi mese; pònnere una cosa (o a ccn.) cun àtera/u = pònniri impari, ma fintzes aparagonai
Frasi
semus andhados paris cun bois ◊ sas mamas crabarissas disizant un'àteru basu e nois cun a issas (G.Maieli)◊ abbarra cun megus, ca est note ◊ est beniu cun sa mulleri ◊ mamma fait fatuvatu su pani cun tamàtiga
2.
su preide cumènciat is gòcios cun boghe bene intonada, brindhandho a dhi arrespòndhere ◊ segamus su casu cun sa lepa ◊ sa cosa chi faghet si leat cun sa furcheta ◊ s'iscriet cun sa pinna ◊ cun su dinai no si podit comporai totu ◊ deo non bio prus, ma chi tue mi ascurtas bene apo a bíede cun is ogos tuos ◊ dhi at torrau sa scera chin d-unu piciochedhu
3.
fit a turunzu e a maledissiones chin su tempus ◊ la tenzo cun tegus pro su dannu chi mi as fatu ◊ seu inchietu cun issu ◊ ita tenis cun mei?! ◊ sa giustítzia ant domandau: "Cun chini suspetais?" e is fraris ant arrespostu: "Cun nisciunus!" ◊ no tenzo dépidos cun a tie! ◊ si est inchietau cun sa mulleri chi at guastau sa pingiara
4.
cun chi tue mi dias isperàntzia dae me sa tristura ch'est lontana (M.Murenu)◊ deo, cun totu chi apo mente abbiza, s'ànimu no mi bastat chi lu conte ◊ cun totu chi as s'istúdiu, cosas medas no las ischis
5.
como chi ant fatu su lagu amus s'abba annu cun annu ◊ istaiat die cun die cun su sonete a codhu ◊ issa l'iseteit die cun die, annu cun annu
6.
6.custu cun cussu faghet su tantu ◊ una cosa cun s'àtera faghet meda ◊ no mi as a pònniri a Franciscu cun Andria?!… Meda méglius Franciscu!
Etimo
ltn.
cum + in, cum
Traduzioni
Francese
avec
Inglese
with
Spagnolo
con
Italiano
con
Tedesco
mit.
chína , nf: achina Definizione genia de mata e de droga chi si faet de su corgiolu, impreau po meighina a curare sa malària, po passare sa callentura Sinonimi e contrari chenina Frasi sa sorte nostra est ca ant imbentadu sa china, sinono no bi ndhe diat restare unu dae sa malàghera Terminologia scientifica mtm, Cinchona officinalis Etimo itl. china.
chinàu , nm Sinonimi e contrari bichinau Frasi a su chinau nostu benis? ◊ est cricandhe in su chinau.
chincagliéri cancagliéri
chincallería , nf Definizione
cosighedhas piticas, mescamente a bèndhere
Sinonimi e contrari
minudàntzia
Traduzioni
Francese
bimbeloterie
Inglese
knick-knacks
Spagnolo
baratija
Italiano
chincaglierìa
Tedesco
Plunder.
chinchídha , nf: cicidha,
cincidha Definizione
orrughedhu de cosa alluta chi brínchidat de su fogu, mescamente segundhu sa linna, o de su ferru abbrigau a meda, sardandho a elétricu o fintzes de duos filos nuos cun sa currente candho si benint apare; in cobertantza, unu fàere coment'e bogandho fogu, àrridu, arrennegau
Sinonimi e contrari
chintidha,
cinciriga,
cispa,
flaria,
fraidha,
ichinchidha,
ischentidha,
ischinchiridha,
istenchidha,
làntica,
pispidha,
schinchidha,
tighinisa
Frasi
is cicidhas ndi calant apitzus apiodhendi s'arrobba ◊ su ferru cardau fait cincidhas
2.
ancu dhi essant cicidhas de buca, de nasu e de ogus! ◊ si bint is facis grogas che sa cera: ghetant is ogus cicidhas de fogu
Cognomi e Proverbi
smb:
Cincidda
Etimo
ltn.
scintilla
Traduzioni
Francese
étincelle
Inglese
spark
Spagnolo
chispa
Italiano
scintilla
Tedesco
Funke.
chinchidhàdu , agt Definizione
nau de gente, chi est coment'e chi boghet fogu de s'arrennegu, de su fele o tzacu: inchighiridhadu, infuteradu
Sinonimi e contrari
afutadu,
arrennegadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
furieux
Inglese
enraged
Spagnolo
enfurecido
Italiano
infuriato
Tedesco
wütend.
chinchinnàre , vrb Definizione
aprontare, cuncordare bene meda, pònnere is chinchinnos
Sinonimi e contrari
allaputzai,
cumpòniri,
cuncodrai,
mudai
Frasi
chinchinnare s'aradu pro arare
Etimo
ltn.
concinnare
Traduzioni
Francese
préparer soigneusement
Inglese
to prepare with ability and care
Spagnolo
preparar con cuidado
Italiano
preparare con abilità e con cura
Tedesco
geschickt und sorgfältig vorbereiten.
chinchínnu , nm Definizione cosighedha chi si ponet po bellesa Sinonimi e contrari arrepicu 1, lallanu.