A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

tidhíre , vrb: tudhire, tzudhire Definition nau de sèmenes, cumenciare a naschire, bogare sa tzeurra: si narat de matas puru in su sensu de ogrire, isparare, bogare linna noa; si narat fintzes in su sensu de si ndhe bocare, de foedhare, nàrrere / ger. tudhendhe, tudhindhe Synonyms e antonyms abbrabai, abbrossare, chimire, frunzire 1, inceurrare, ingrilliri, rampudhire, sannire, serire, serionire, tzirriotire, tzirulire, tzorulare / ocire Sentences su sèmene est totu tudhindhe ◊ su trigu no at tudhidu ◊ sa patata chi si tudhit cheret prantada ◊ sa semenaza tudhidu bi at? 2. sa méndhula est tudhendhe e fiorida ◊ sa chibudha est tudhida 3. a issa li fit piàghitu de non tidhire a pessamentu perunu ◊ est imbreacu e no tidhit e no sapit ◊ lis aiat natu chi nche aiat furatu erveches ma nessune tidhiat ◊ billassànnesi sa chistione, nessune aiat prus tidhitu Etymon srd. Translations French taller, germer English to germinate Spanish entallecer, brotar Italian tallire, germinare German keimen.

tidhiricàre , vrb Definition mòvere, trèmere, fàere calecuna móvia fintzes in crica de fàere una cosa / mih no ti tidhíriches!… = gai chi ti movas (a fàghere carchi cosa)! = no ses fendi nudha! Synonyms e antonyms fritire, sadhie, tidhidai, trinicare Sentences no si est mancu tidhiricatu! (G.M.Cabras) Etymon srd.

tidhiríre , vrb Definition mòvere unu pagu Synonyms e antonyms tidhiricare, tziricare Sentences no at arcadas mancu de si tidhirire (G.Brocca).

tidhitài tidhidài

tídhu , agt Definition cracu, tibbu, chi dhue ndh'at meda Synonyms e antonyms calcu Sentences est drummidu subra de unu letu d'erba tidha ◊ si bident is muvras in sa roca tidha (G.Floris).

tídhu 1 , nm Definition donniunu de is peis de su telàrgiu ue funt prantadas is antas; trunchedhu de linna ue si segat o pistat petza Sentences sa castedhaja tessiat in su trelaxu chi teniat is tidhus de òru Etymon ltn. tigillum.

tídhu 2 , nm Definition móvia a cropu, brínchidu / iscúdere unu t. = fàghere unu brincu Synonyms e antonyms bótiu, brínchidu, brínchili, sàltidu, tídhidu Etymon srd.

tidíbi tadíbi

tidignólu , nm: tidingiolu Definition ispétzia de greme piludu e niedhu chi creschet in sa petza salia e sicada, in su casu béciu Synonyms e antonyms tanzolu* Scientific Terminology crp, dermestes lardarius Translations French dermeste du lard English hairyworm Spanish larva del escarabajo del tocino Italian marméggia German Speckkäfer.

tidíle , nm Definition persona metzana de fortzas e de calidades Synonyms e antonyms casticau, terditza Sentences cussu grustu de tidiles l'apo muntesu in sa manu che musca ◊ tanti za est pessandhe a sa famíllia, cussu…: mi at lassau solu a triulare cun cussas tidiles de arbeghes!

tidíle 1, tidíli tadíbi

tidilía , nf, nm: atitillia, tidiria, titilia, titiliu, titillia, titiria, titirria Definition (sa t. = nr. "satidilía" e deasi cun totu is var.) istriori de assíchidu o de fritu, genia de trémia chi faet sa carena po assustru o fritu chi at pigau Synonyms e antonyms acrichidhada, arpilia, astriada, istriore, titifrius, tzutzunida / ispreu Sentences su bentu fora faghiat bènnere tidilias de morte (M.A.Seu Deiana)◊ mi ndhe so ischidada a titillias de fritu e arpilada ◊ leadu sempre prus dae tristuras e titirias ti atacas sempre prus a s'ispuntone (L.Castiglia)◊ po titirria sos àlvures restant frimmos e solu su riu murmutat ◊ titilios de fritu mi orpilant sa carena (D.Murru) 2. sa morte li est intrada muitza muitza che tidiria chi abbelenat in beranu sa carena Etymon srd. Translations French frisson de froid English thrill Spanish escalofrío Italian brìvido German Frösteln.

tidílighe tedílighe

tidíngia , nf, nm: tidíngiu, tidinzu Definition sa parte de apalas de sa conca, tra su tzugu e su cúcuru, fatu coment'e a fossu (nau fintzes pl.) Synonyms e antonyms assili, chelfija, cúcara, pistidhu, tubitzu Sentences at furriau is càbudus de su mucadori asuba de su tidíngiu lassendi is origas iscobertas ◊ si no naras sa beridade, oe innoghe che lassas sos tidinzos! Scientific Terminology crn Translations French occiput English occiput Spanish occipucio, cogote Italian occìpite German Hinterhaupt.

tidingiólu tidignólu

tidíngiu, tidínzu tidíngia

tidiría tidilía

tidòne , nm: tidoni, tidore, tidori, tidóriu Definition columbu areste; bàtile o pícula a giogare e orrugu de linna, puru Synonyms e antonyms caombu, dudone, palumba, tidu Sentences dhoi funt tidórius, trudus, lèpuris, bussus e nacarredhas ◊ bròcias de tidórius ◊ ci torras a sa bia de is Lioris, is arregordos prus bonos e caros si pesant coment'e is tidoris (B.Liori) Surnames and Proverbs smb: Tidore Scientific Terminology pzn, columba palumbus Etymon ltn. *titone(m) Translations French pigeon ramier English ring-dove Spanish paloma torcaz Italian colombàccio German Ringeltaube.

tidòngia , nf Definition mela t. o piròngia.

tidòni, tidòre, tidòri, tidóriu tidòne