tidhíre , vrb: tudhire,
tzudhire Definizione
nau de sèmenes, cumenciare a naschire, bogare sa tzeurra: si narat de matas puru in su sensu de ogrire, isparare, bogare linna noa; si narat fintzes in su sensu de si ndhe bocare, de foedhare, nàrrere / ger. tudhendhe, tudhindhe
Sinonimi e contrari
abbrabai,
abbrossare,
chimire,
frunzire 1,
inceurrare,
ingrilliri,
rampudhire,
sannire,
serire,
serionire,
tzirriotire,
tzirulire,
tzorulare
/
ocire
Frasi
su sèmene est totu tudhindhe ◊ su trigu no at tudhidu ◊ sa patata chi si tudhit cheret prantada ◊ sa semenaza tudhidu bi at?
2.
sa méndhula est tudhendhe e fiorida ◊ sa chibudha est tudhida
3.
a issa li fit piàghitu de non tidhire a pessamentu perunu ◊ est imbreacu e no tidhit e no sapit ◊ lis aiat natu chi nche aiat furatu erveches ma nessune tidhiat ◊ billassànnesi sa chistione, nessune aiat prus tidhitu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
taller,
germer
Inglese
to germinate
Spagnolo
entallecer,
brotar
Italiano
tallire,
germinare
Tedesco
keimen.
tidhiricàre , vrb Definizione mòvere, trèmere, fàere calecuna móvia fintzes in crica de fàere una cosa / mih no ti tidhíriches!… = gai chi ti movas (a fàghere carchi cosa)! = no ses fendi nudha! Sinonimi e contrari fritire, sadhie, tidhidai, trinicare Frasi no si est mancu tidhiricatu! (G.M.Cabras) Etimo srd.
tidhiríre , vrb Definizione mòvere unu pagu Sinonimi e contrari tidhiricare, tziricare Frasi no at arcadas mancu de si tidhirire (G.Brocca).
tidhitài tidhidài
tídhu , agt Definizione cracu, tibbu, chi dhue ndh'at meda Sinonimi e contrari calcu Frasi est drummidu subra de unu letu d'erba tidha ◊ si bident is muvras in sa roca tidha (G.Floris).
tídhu 1 , nm Definizione donniunu de is peis de su telàrgiu ue funt prantadas is antas; trunchedhu de linna ue si segat o pistat petza Frasi sa castedhaja tessiat in su trelaxu chi teniat is tidhus de òru Etimo ltn. tigillum.
tídhu 2 , nm Definizione móvia a cropu, brínchidu / iscúdere unu t. = fàghere unu brincu Sinonimi e contrari bótiu, brínchidu, brínchili, sàltidu, tídhidu Etimo srd.
tidíbi tadíbi
tidignólu , nm: tidingiolu Definizione
ispétzia de greme piludu e niedhu chi creschet in sa petza salia e sicada, in su casu béciu
Sinonimi e contrari
tanzolu*
Terminologia scientifica
crp, dermestes lardarius
Traduzioni
Francese
dermeste du lard
Inglese
hairyworm
Spagnolo
larva del escarabajo del tocino
Italiano
marméggia
Tedesco
Speckkäfer.
tidíle , nm Definizione persona metzana de fortzas e de calidades Sinonimi e contrari casticau, terditza Frasi cussu grustu de tidiles l'apo muntesu in sa manu che musca ◊ tanti za est pessandhe a sa famíllia, cussu…: mi at lassau solu a triulare cun cussas tidiles de arbeghes!
tidíle 1, tidíli tadíbi
tidilía , nf, nm: atitillia,
tidiria,
titilia,
titiliu,
titillia,
titiria,
titirria Definizione
(sa t. = nr. "satidilía" e deasi cun totu is var.) istriori de assíchidu o de fritu, genia de trémia chi faet sa carena po assustru o fritu chi at pigau
Sinonimi e contrari
acrichidhada,
arpilia,
astriada,
istriore,
titifrius,
tzutzunida
/
ispreu
Frasi
su bentu fora faghiat bènnere tidilias de morte (M.A.Seu Deiana)◊ mi ndhe so ischidada a titillias de fritu e arpilada ◊ leadu sempre prus dae tristuras e titirias ti atacas sempre prus a s'ispuntone (L.Castiglia)◊ po titirria sos àlvures restant frimmos e solu su riu murmutat ◊ titilios de fritu mi orpilant sa carena (D.Murru)
2.
sa morte li est intrada muitza muitza che tidiria chi abbelenat in beranu sa carena
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frisson de froid
Inglese
thrill
Spagnolo
escalofrío
Italiano
brìvido
Tedesco
Frösteln.
tidílighe tedílighe
tidíngia , nf, nm: tidíngiu,
tidinzu Definizione
sa parte de apalas de sa conca, tra su tzugu e su cúcuru, fatu coment'e a fossu (nau fintzes pl.)
Sinonimi e contrari
assili,
chelfija,
cúcara,
pistidhu,
tubitzu
Frasi
at furriau is càbudus de su mucadori asuba de su tidíngiu lassendi is origas iscobertas ◊ si no naras sa beridade, oe innoghe che lassas sos tidinzos!
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
occiput
Inglese
occiput
Spagnolo
occipucio,
cogote
Italiano
occìpite
Tedesco
Hinterhaupt.
tidingiólu tidignólu
tidíngiu, tidínzu tidíngia
tidiría tidilía
tidòne , nm: tidoni,
tidore,
tidori,
tidóriu Definizione
columbu areste; bàtile o pícula a giogare e orrugu de linna, puru
Sinonimi e contrari
caombu,
dudone,
palumba,
tidu
Frasi
dhoi funt tidórius, trudus, lèpuris, bussus e nacarredhas ◊ bròcias de tidórius ◊ ci torras a sa bia de is Lioris, is arregordos prus bonos e caros si pesant coment'e is tidoris (B.Liori)
Cognomi e Proverbi
smb:
Tidore
Terminologia scientifica
pzn, columba palumbus
Etimo
ltn.
*titone(m)
Traduzioni
Francese
pigeon ramier
Inglese
ring-dove
Spagnolo
paloma torcaz
Italiano
colombàccio
Tedesco
Ringeltaube.
tidòngia , nf Definizione mela t. o piròngia.
tidòni, tidòre, tidòri, tidóriu tidòne