tídu , nm: tiru 1, tzidu Definizione columbu areste Sinonimi e contrari dudone, palumba, tidone Frasi sos tidos sunt a bolu ispaltu totu in sos buscos ◊ si bidiant tidos mannos solamente saludendhe sas terras dae s'altu ◊ so che tidu alimutzadu innotzente Cognomi e Proverbi smb: Tidu Terminologia scientifica pzn, columba palumbus Etimo ltn. titus.
tíe tíbe
tiédhu , nm Definizione giriedhu, su primu giru, própriu su cuménciu de su fundhu de un'istrégiu de fenu.
tiellà , nm Definizione ti e la = custu e cudh'àteru, innoghe e in cue (nau po istare cricandho contos e arreghèscias) Frasi su sou est unu tiellà chen'e cabu.
tiérnu , agt Definizione
nau de sentidu, chi est carosu cun delicadesa
Sinonimi e contrari
afàbbile,
afetuosu,
amistantziosu,
fatitarzu,
mineri,
ternurosu
Frasi
est una cantada imbentada intra dotori e malàdiu, oferta cun tiernu amori a sa sintzilla genti mia
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
tendre
Inglese
soft
Spagnolo
tierno
Italiano
tènero
Tedesco
zärtlich.
tifàne , nm: tivani Definizione
genia de pigione mannu totu a pinnias niedhas, nau fintzes in su sensu de calecunu pigione chi no si agatat; nau de unu chi iat a bòllere totu po issu, pasteratzu
Sinonimi e contrari
colvu,
prinedhu
/
abbramidu
Frasi
- E chine ti dh'at narau? - Tifane mi dh'at narau! ◊ ancu ti ndhe let tivani!
Terminologia scientifica
pzn
Traduzioni
Francese
corbeau
Inglese
crow,
black bird
Spagnolo
cuervo,
pájaro negro
Italiano
còrvo,
uccèllo néro
Tedesco
Rabe.
tifinàre , vrb: cibinare, tziviai* Definizione pròere, fàere abbighedha fine Sinonimi e contrari arrosinai, istedhiare, modhinare, paspiare, proighinai.
tifitànu , nm Definizione
faghevaghe, fragassu, moida, genia de sonu a meda, a carraxu
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
abbolotu,
atabazu,
atutina,
mamudinu,
pilissu,
sciumbullu,
stragambullu,
trambullu,
tremutu
Frasi
a tantu tifitanu e abbolotu su mortu abberit s'oju, dat su túnciu ◊ est gustu meu bídere sos pitzinnos cúrrermi fatu a giogu e a pelea, a tifitanu dai chea in chea, pro sa bellesa mia cantendhe innos (P.Casu)◊ iscuadríglias de aeroplanos sunt a s'andhalitorra a tifitanu postu
Etimo
cdh.
tifitanu
Traduzioni
Francese
vacarme
Inglese
uproar
Spagnolo
estrépito,
jaleo
Italiano
strèpito,
tumulto
Tedesco
Lärm.
tifósu , agt, nm Definizione chie, a bortas cun esageratzione e no po calecunu motivu craru e sériu, faet s'ala a ccn. (mescamente a giogadores, iscuadras o àteru).
tífu , nm Definizione genia de infetu grave chi pigat a istentinas (a sa fine) e ponet callentura arta Terminologia scientifica mld Etimo itl. tifo.
tíghi , prn. Definizione prn. de 2ˆ pers. sing. impreau a cmpl. cun sa prep. a Sinonimi e contrari tene, tia 2, tibe*, tui Frasi cussos, siscuros, comente sunt tzurpos e istrupiaos non podent triballare comente a tighi! ◊ issu est acanta a tighi ◊ candho fui unu pitzinnu cant’e a tighi aia imparau a múrghere ◊ salude a tighi e a totu sos tuos!
tighinísa , nf Definizione
orrughedhu de cosa alluta chi brínchidat de su fogu, mescamente segundhu sa linna, o de su ferru abbrigau a meda e pistau a martedhu o fintzes de duos filos nuos cun sa currente candho si benint apare
Sinonimi e contrari
chinchidha,
cinciriga,
cispa,
flaria,
fraidha,
ichinchidha,
ischinchiridha,
istenchidha,
pispidha,
schinchidha,
tzighimisa
Traduzioni
Francese
étincelle
Inglese
spark
Spagnolo
chiribita
Italiano
favilla
Tedesco
Funke.
tígia , nf: tixa Definizione pígiu de cosa chi si ponet in mesu de su runcale; sa parte de ananti de un'iscarpa, sa chi ammontat su pei; genia de iscarpa arta, de fémina o de ómine Sinonimi e contrari atògia, bruncale, fruncale, impena, mascarina, runcale 2. is crapitas mias fiant papadas in sa tígia Etimo itl.p. tigia.
tígia 1 , nf Definizione calidade de àghina bianca a pibiones mannos.
tígnere , vrb: tínghere,
tingi,
tíngiri Definizione
pònnere o frigare tinta, fàere de àteru colore; nau de unos cantu frutuàrios, cumenciare a cambiare colore, coendho / pps. tintu
Sinonimi e contrari
imbarjare,
intínghere
| ctr.
iscolorire
Frasi
sa robba cheret tinta torra ca s'est irbiarida ◊ de lughe si est tinghendhe sa costera e un'istella chi paret de rúere che coa de fogu traessat s'aera ◊ cant'est niedha sa mura: tinghet finas su pannu!
2.
in austu sa ua est comintzendhe a tínghere ◊ est comintzendhe a bi tínghere carchi figu
Etimo
ltn.
tingere
Traduzioni
Francese
teindre,
teinter
Inglese
to paint,
to dye
Spagnolo
teñir
Italiano
tìngere,
colorare
Tedesco
färben.
tígre, tígri , nf: trighe Definizione animale mannu de s'Àfrica e de s'Àsia, papadore de petza / èssere a coro de trighe = de coro malu, disapiadau, bàlbaru, isferitzadu Sinonimi e contrari cdh. tígara Terminologia scientifica anar.
tigulíta taculída
tiíngiu tichínzu