tilipío , nm Definizione su pruinedhu fine fine chi si faet treulandho laore o cosas deasi Sinonimi e contrari ghilipiu, ghitipiu, pilipiu, tipidedhu, tipidipi, tipidiu.
tilipísche, tilipríghe tilibílche
tilítu , nm Definizione genia de pannu de pònnere in pitzu, ananti, po no s'imbrutare faendho cosa Sinonimi e contrari antaledha, fadreta, fantallicu, frandha, panneananti.
tílla tídha
tillàre , vrb Definizione fàere tillas, marchighedhos Etimo srd.
tillàu , pps, agt Definizione de tillare; chi est totu tillas.
tílle, tíllia tídha
tílliu , nm Sinonimi e contrari tija.
tiloría , nf: (sa t. e var.= satiloría) cirolia
tirolia,
tirulia,
toloria,
torulia,
turulia,
tzirolia Definizione
astore runchininu, genia de pigione mannu papadore de petza; a logos est un'àteru pigione, piticu / pàrrere una turulia = (nau de unu) chi si chèsciat sempri, chi abarrat a su prangi prangi
Sinonimi e contrari
astorolia,
ciciulia,
tziodhia,
tzurudhia
Frasi
eris sa turulia mi at abbutinadu sos pannos ◊ ancu che lu boghet sa tirulia! ◊ ancu lu bocat sa tirulia!
2.
su pisedhu meu no tancat mai buca: paret una turulia
Terminologia scientifica
pzn, milvus milvus
Traduzioni
Francese
milan royal
Inglese
kite
Spagnolo
milano
Italiano
nìbbio reale
Tedesco
Gabelweihe.
tilpiàdu , pps, agt Definizione
de tilpiare
Sinonimi e contrari
afissu
/
cdh. tzilpiatu
Traduzioni
Francese
pressé
Inglese
squeezed
Spagnolo
estrujado,
exprimido
Italiano
strizzato,
spremuto
Tedesco
ausgewrungen,
ausgepreßt.
tilpiàre , vrb: tirpiare,
tripiare,
tropiare,
trupiare Definizione
istrínghere cosa a istrecadura, a murghidura, a atrotigadura, po che dhi bogare su súciu, s'abba; fintzes isfrutuare s'àteru
Sinonimi e contrari
afíere,
isciuciai,
isprèmere,
profizare
/
acacigai,
atipriare,
irfrutuare
Frasi
su pastore trúpiat sas titas de sas arveghes murghíndhelas ◊ l'ant tilpiada che istratzu ◊ si trúpiant sos budrones in su lachedhu ◊ tropiendhe sa raba… faghent brou! ◊ l'at trupiadu a tenatzas ◊ su suore che l'azis tripiadu debbadas
2.
su coro oprimidu restat che limone tripiadu (S.Macis)◊ adiu vida de gherra chi tripiadu mi as pro chimbant'annos! (M.Dore)◊ a su pensionadu lu fúliant tripiadu che limone ◊ no ti fóscighes su coro e ne ti trúpies sos chervedhos! ◊ a sa pianta ti atacas a tilpiare ca sa vida cheres ◊ ant tripiadu sa famíglia de su secuestradu ◊ pro nos fàghere mannos as tirpiadu sas fortzas chi aias
3.
trípio pro su chi at fàmine e fritu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
presser,
essorer
Inglese
to squeeze
Spagnolo
estrujar,
exprimir
Italiano
strizzare,
sprèmere
Tedesco
auswringen,
auspressen.
tílviu , nm: dílviu,
tíviu Definizione
in sa carena de su cristianu, sa cannedha o serra de sa camba; su pische de sa camba, su músculu mannu de apalas in artu
Sinonimi e contrari
cambatzu,
cambedha,
cannedha,
tínchinu,
tzura
/
piscioni
Terminologia scientifica
crn
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
tibia
Inglese
shinbone
Spagnolo
tibia
Italiano
tìbia
Tedesco
Schienbein.
timàngia, timànza , nf: timòngia,
timonza,
tumanza Definizione
coment'e làmbria de cucumele chi bogant unas cantu matas e chi abbruxant mescamente in crésia (faet fumu fragosu meda) o ch'impreant a meighina; cosa chi betant a fàere sabone / fogu o pabedha de timòngia = zenia de maladia de sa pedhe (fintzas in buca)
Sinonimi e contrari
simòngia
/
cdh. timagna
Frasi
cun cheras e timonzas cunsagradas l'aerent afumadu sas armadas! (A.D.Migheli)
2.
no chircavant soda nen tumanza: a cussu tempus no ndhe connoschiant (T.Ziranu)
Etimo
ltn.
*thymania
Traduzioni
Francese
encens
Inglese
incense
Spagnolo
incienso
Italiano
incènso
Tedesco
Weihrauch.
timanzàle , nm Definizione
genia de maladia in sa pedhe
Sinonimi e contrari
asserra,
iscata
Terminologia scientifica
mld
Traduzioni
Francese
teigne
Inglese
tinea
Spagnolo
tiña
Italiano
tigna granulata
Tedesco
Grind.
timanzéri , nm: timongeri Definizione
braxeredhu cun su tapu totu a istampos, fatu de dhu pòdere pigare apicau cun tres cadenitas, ue si ponent pagas braxas cun s'incensu po fàere un'afumentu chi praghet, in is funtziones de crésia, coment'e singiale de adoramentu a Deus
Sinonimi e contrari
afumentadore,
andhaeni,
andhalutorro,
incenseri,
turredha
Terminologia scientifica
prdc
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
encensoir
Inglese
censer
Spagnolo
incensario
Italiano
incensière
Tedesco
Weihrauchfaß.
timarósu , agt: timerosu,
timoriosu,
timorosu Definizione
chi acostumat a tímere tropu, chi no tenet coràgiu
Sinonimi e contrari
cobardu,
pagurosu,
timicosu,
timigiolu,
timizosu
| ctr.
atreviu,
coragiosu
/
cdh. timurosu
Frasi
sa picioca istimàt s'isposu ma fiat timarosa a su puntu de no s'isciri rebbellai a is de domu chi fiant contràrius ◊ ogni tantu s'intendhet calchi tiru chi assuconat sa zente timerosa (G.Raga)
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
peureux
Inglese
fearful
Spagnolo
miedoso
Italiano
pàvido
Tedesco
furchtsam.
timbàda , nf Definizione
istrégiu de arràmene; genia de druche modhe coment'e cagiau (mescamente segundhu de ite est fatu)
Sinonimi e contrari
timbala*
Terminologia scientifica
drc
Traduzioni
Francese
crème renversée
Inglese
pudding
Spagnolo
flan
Italiano
budino
Tedesco
Pudding.
timbadèra , nf Definizione mógliu po betare sa timbada Sinonimi e contrari timballera Etimo srd.
timbàla, timbàli, timbàlia, timbàlla, timbàllu , nf, nm Definizione
genia de forma cupuda o mógliu, de làuna o de arràmene istangiau, lisa o coment’e a surcos in costaos, po turta, pulenta o cosas modhes de fàere a betadura a pigare sa forma; genia de papare fatu a bisura de cumossu tundhu, de ghimisone; genia de sedatzedhu cun trinitos apicaos in is oros po sonare acumpangiandho su sonetu in is ballos po fàere sa música prus froria
Sinonimi e contrari
timbadera,
timballera
/
timbada
2.
in sos furredhos funt budhendhe sos timballos
3.
chi mi torret su sonu de sas lapias ramenosas, campanas brundhas, timballas e concas e sartàghines grecanas (P.Mura)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
timbale
Inglese
timbal
Spagnolo
timbal
Italiano
timballo
Tedesco
Backform.
timballèra , nf Sinonimi e contrari timbadera Etimo srd.