A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

tilipío , nm Definitzione su pruinedhu fine fine chi si faet treulandho laore o cosas deasi Sinònimos e contràrios ghilipiu, ghitipiu, pilipiu, tipidedhu, tipidipi, tipidiu.

tilipísche, tilipríghe tilibílche

tilítu , nm Definitzione genia de pannu de pònnere in pitzu, ananti, po no s'imbrutare faendho cosa Sinònimos e contràrios antaledha, fadreta, fantallicu, frandha, panneananti.

tílla tídha

tillàre , vrb Definitzione fàere tillas, marchighedhos Ètimu srd.

tillàu , pps, agt Definitzione de tillare; chi est totu tillas.

tílle, tíllia tídha

tílliu , nm Sinònimos e contràrios tija.

tiloría , nf: (sa t. e var.= satiloría) cirolia tirolia, tirulia, toloria, torulia, turulia, tzirolia Definitzione astore runchininu, genia de pigione mannu papadore de petza; a logos est un'àteru pigione, piticu / pàrrere una turulia = (nau de unu) chi si chèsciat sempri, chi abarrat a su prangi prangi Sinònimos e contràrios astorolia, ciciulia, tziodhia, tzurudhia Frases eris sa turulia mi at abbutinadu sos pannos ◊ ancu che lu boghet sa tirulia! ◊ ancu lu bocat sa tirulia! 2. su pisedhu meu no tancat mai buca: paret una turulia Terminologia iscientìfica pzn, milvus milvus Tradutziones Frantzesu milan royal Ingresu kite Ispagnolu milano Italianu nìbbio reale Tedescu Gabelweihe.

tilpiàdu , pps, agt Definitzione de tilpiare Sinònimos e contràrios afissu / cdh. tzilpiatu Tradutziones Frantzesu pressé Ingresu squeezed Ispagnolu estrujado, exprimido Italianu strizzato, spremuto Tedescu ausgewrungen, ausgepreßt.

tilpiàre , vrb: tirpiare, tripiare, tropiare, trupiare Definitzione istrínghere cosa a istrecadura, a murghidura, a atrotigadura, po che dhi bogare su súciu, s'abba; fintzes isfrutuare s'àteru Sinònimos e contràrios afíere, isciuciai, isprèmere, profizare / acacigai, atipriare, irfrutuare Frases su pastore trúpiat sas titas de sas arveghes murghíndhelas ◊ l'ant tilpiada che istratzu ◊ si trúpiant sos budrones in su lachedhu ◊ tropiendhe sa raba… faghent brou! ◊ l'at trupiadu a tenatzas ◊ su suore che l'azis tripiadu debbadas 2. su coro oprimidu restat che limone tripiadu (S.Macis)◊ adiu vida de gherra chi tripiadu mi as pro chimbant'annos! (M.Dore)◊ a su pensionadu lu fúliant tripiadu che limone ◊ no ti fóscighes su coro e ne ti trúpies sos chervedhos! ◊ a sa pianta ti atacas a tilpiare ca sa vida cheres ◊ ant tripiadu sa famíglia de su secuestradu ◊ pro nos fàghere mannos as tirpiadu sas fortzas chi aias 3. trípio pro su chi at fàmine e fritu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu presser, essorer Ingresu to squeeze Ispagnolu estrujar, exprimir Italianu strizzare, sprèmere Tedescu auswringen, auspressen.

tílviu , nm: dílviu, tíviu Definitzione in sa carena de su cristianu, sa cannedha o serra de sa camba; su pische de sa camba, su músculu mannu de apalas in artu Sinònimos e contràrios cambatzu, cambedha, cannedha, tínchinu, tzura / piscioni Terminologia iscientìfica crn Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu tibia Ingresu shinbone Ispagnolu tibia Italianu tìbia Tedescu Schienbein.

timàngia, timànza , nf: timòngia, timonza, tumanza Definitzione coment'e làmbria de cucumele chi bogant unas cantu matas e chi abbruxant mescamente in crésia (faet fumu fragosu meda) o ch'impreant a meighina; cosa chi betant a fàere sabone / fogu o pabedha de timòngia = zenia de maladia de sa pedhe (fintzas in buca) Sinònimos e contràrios simòngia / cdh. timagna Frases cun cheras e timonzas cunsagradas l'aerent afumadu sas armadas! (A.D.Migheli) 2. no chircavant soda nen tumanza: a cussu tempus no ndhe connoschiant (T.Ziranu) Ètimu ltn. *thymania Tradutziones Frantzesu encens Ingresu incense Ispagnolu incienso Italianu incènso Tedescu Weihrauch.

timanzàle , nm Definitzione genia de maladia in sa pedhe Sinònimos e contràrios asserra, iscata Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu teigne Ingresu tinea Ispagnolu tiña Italianu tigna granulata Tedescu Grind.

timanzéri , nm: timongeri Definitzione braxeredhu cun su tapu totu a istampos, fatu de dhu pòdere pigare apicau cun tres cadenitas, ue si ponent pagas braxas cun s'incensu po fàere un'afumentu chi praghet, in is funtziones de crésia, coment'e singiale de adoramentu a Deus Sinònimos e contràrios afumentadore, andhaeni, andhalutorro, incenseri, turredha Terminologia iscientìfica prdc Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu encensoir Ingresu censer Ispagnolu incensario Italianu incensière Tedescu Weihrauchfaß.

timarósu , agt: timerosu, timoriosu, timorosu Definitzione chi acostumat a tímere tropu, chi no tenet coràgiu Sinònimos e contràrios cobardu, pagurosu, timicosu, timigiolu, timizosu | ctr. atreviu, coragiosu / cdh. timurosu Frases sa picioca istimàt s'isposu ma fiat timarosa a su puntu de no s'isciri rebbellai a is de domu chi fiant contràrius ◊ ogni tantu s'intendhet calchi tiru chi assuconat sa zente timerosa (G.Raga) Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu peureux Ingresu fearful Ispagnolu miedoso Italianu pàvido Tedescu furchtsam.

timbàda , nf Definitzione istrégiu de arràmene; genia de druche modhe coment'e cagiau (mescamente segundhu de ite est fatu) Sinònimos e contràrios timbala* Terminologia iscientìfica drc Tradutziones Frantzesu crème renversée Ingresu pudding Ispagnolu flan Italianu budino Tedescu Pudding.

timbadèra , nf Definitzione mógliu po betare sa timbada Sinònimos e contràrios timballera Ètimu srd.

timbàla, timbàli, timbàlia, timbàlla, timbàllu , nf, nm Definitzione genia de forma cupuda o mógliu, de làuna o de arràmene istangiau, lisa o coment’e a surcos in costaos, po turta, pulenta o cosas modhes de fàere a betadura a pigare sa forma; genia de papare fatu a bisura de cumossu tundhu, de ghimisone; genia de sedatzedhu cun trinitos apicaos in is oros po sonare acumpangiandho su sonetu in is ballos po fàere sa música prus froria Sinònimos e contràrios timbadera, timballera / timbada 2. in sos furredhos funt budhendhe sos timballos 3. chi mi torret su sonu de sas lapias ramenosas, campanas brundhas, timballas e concas e sartàghines grecanas (P.Mura) Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu timbale Ingresu timbal Ispagnolu timbal Italianu timballo Tedescu Backform.

timballèra , nf Sinònimos e contràrios timbadera Ètimu srd.