A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

tilchiatílchia , avb: atrichiatríchia, tilciatílcia, tirchiatírchia, trichiatríchia, tzerchiatzérchia Definitzione chi est totu a tílcias, tilciulone, isciustu meda, che betau a mare, po abba chi proet o fintzes de suore: èssere colagola, istidhigandho Sinònimos e contràrios atriciatrícia, batíssia, cobagoba, conacona, telcitelci, tiritiri / larilari Frases no bi aiat logu de mi apozare e s'abba mi at fatu trichiatríchia (G.Ruju)◊ tzapendhe mi so fatu tirchiatírchia de suore: no zughia unu pizu assutu ◊ gighet sa bestimenta tilciatílcia de suore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu trempé Ingresu drenched Ispagnolu empapado Italianu zuppo Tedescu durchnäßt.

tílcia , nf, nm: tírchiu Definitzione istídhigu mannu, cora de suore, de iciustura Sinònimos e contràrios tílciulu Frases su suore mi falat a tílcias ◊ so a tírchios de suore.

tilciatílcia tilchiatílchia

tilciulàre , vrb Definitzione istidhigare suore, abba Sinònimos e contràrios atriciare, tirchiare Frases li at bénnidu unu dolore chi si trofijaiat che telpe e finas si est ammustélchidu tilciulendhe suore ◊ fia tota tílciula tílciula de suore che ruta in d-unu poju Tradutziones Frantzesu couler, ruisseler Ingresu to drip Ispagnolu chorrear Italianu grondare Tedescu triefen.

tilciulòne , agt Definitzione chi est isciustu tirchiatírchia, colagola, istidhigandho Frases pioendhe a trechetu, s'abba falendhe a trainu in sas coras, fit arrividu a domo tilciulone.

tílciulu , nm Definitzione corighedha de suore, de abba Sinònimos e contràrios tílcia.

tilíbba , nf: silibba*, tilimba, tilipa, tzilimba Definitzione genia de mata manna chi faet coment'e frutu una tega longa; àtera genia de mata (ma abbarrat prus a tupa), sa silícua cràbina, púdida, chi faet una tega puru; tega de fae / tilimba furistera = silícua a frori arrúbiu o àrburi de Giudas Sinònimos e contràrios carrubba 1, silícua / fazorba, giolba / teca Terminologia iscientìfica mtm, Ceratonia siliqua, mt, Anagyris foetida Tradutziones Frantzesu caroubier Ingresu carob Ispagnolu algarrobo, hediondo Italianu carrubo Tedescu Johannisbrotbaum.

tilibbríu , nm: (su t. = nr. sutilibbríu) atalibbriu tilibricu, tilibriu, tzilibbriu Definitzione genia de pigione mannu, papadore de petza (papat sórighes, tzilighetas, bobbois) Sinònimos e contràrios arcidedhu, curreventu, futibbentu, serpedheri, spadheri, storílliu Frases pensamentos, pasu no mi dades un'iscuta, a rodeu che bolu de tilibbrios ◊ su tilibbriu est carrandhe tzilighertas a intro de unu carancolu Terminologia iscientìfica pzn, falco tinnunculus Tradutziones Frantzesu crécerelle Ingresu kestrel Ispagnolu cernícalo Italianu ghéppio Tedescu Turmfalke.

tilíbbu , nm Definitzione ispogiadedhu, genia de animaledhu che una tzilighetedha, ma cun is ogos prus matucos, sa pedhe picada totu a pintirighinos e puntighedhas: essit in istade mescamente a denote, istat in logos de imbaratzos, istrepos bècios, fintzes aintru de domo in is muros: paret un'animaledhu ischifosu, nanca iat a abbruxare sa pedhe tocandhodhu ma no faet própriu nudha Sinònimos e contràrios pistigioni, prantuledha Frases sas iscarpas las apico po non fàchere a brotzolu a tilibbos e praenostres a sóriches e sisajas Terminologia iscientìfica crp, hemidactylus turcicus.

tilibílche , nm: (su t. = nr. sutilibílche) ateribilche silipirche, tilibirche, tilibische, tilipilche, tilipirche, tilipircu, tiliprighe, tilipische, tiribricu, tzilibiche Definitzione genia de bobboi (upm) de tantas calidades, longhitu, a bortas mannu cantu unu pódhighe, cun duas cambas longas longas a serronedhu e cun is alas: si movet a brínchidos e a bolu puru, ponet sa cria in terra, est tímiu ca dhue at annadas chi ndhe naschit a meda e si che papat s'erba, is laores, tra s'acabbada de su beranu e s'istade Sinònimos e contràrios mammagràida, pibiciri, pibisiu, pirigòlgia, telaporca, tziabróssima, tzilibrínchidi, tzimpilighe Frases piús che in Roma cristianu, tilibilche in Sardigna mi cheria (S.Baldino)◊ sartiabant su muru coment'e tilipirches ◊ su tilipirche a totu dat aggheju, arroinat su póberu massaju: no si salvat nemmancu su mudeju! ◊ tilipirche maltzosu, totu distrues peus de su fogu! (P.Masia)◊ su tilibirche s’annu beniat a nues, in tempus de messonzu Terminologia iscientìfica crp, dociostaurus maroccanus, calliptamus italicus Tradutziones Frantzesu sauterelle Ingresu grasshopper Ispagnolu saltamontes Italianu cavallétta Tedescu Heuschrecke.

tilibircàre , vrb: tilibiscare Definitzione cassare, papare pibitziri, tilibirche Frases sa corríncia est corríncia, sissegnore: cun issa andhedas a tilibircare! Ètimu srd.

tilibírche tilibílche

tilibiscàda , nf Definitzione cassa de tilibirche (in tempos de pibitziri meda) Ètimu srd.

tilibiscàre tilibircàre

tilibísche tilibílche

tilibítzu , nm Definitzione aina, cosighedha de nudha, de pagu contu, ispediente Frases a feura no balet tilibitzu e ne a topine bàculu de canna.

tilibrícu, tilibríu tilibbríu

tilíca teríca

tilichèrta, tilichèta , nf: (sa t. = nr. satilichèrta) cilighelta tilighelta, tiligherta, tiligheta, tiligreta, tirigheta, tziligherta Definitzione genia de animaledhu, de diferentes colores e mannària, chi camminat illascinandho cun sa bentre, ma portat bàtoro farrancas puru, coa longa: che a s'àtera arresia, faet is oos chi lassat a frochire asuta de terra; assimbígiat de bisura a su lassinavenu Sinònimos e contràrios agilestru, alighelta, atalighelte, angiuleta, cabexeta, caixedha, cargileta, colovredha, coxueta, gilestra, lucesti, saligherta, satzagula, talaerta, tzorompis Frases tilicherta, tilicherta, mamma tua est in cherta, babbu tuo est morindhe, tilicherta baetindhe! ◊ de una muridina at essidu una tiligreta birde coi mutza Terminologia iscientìfica anar, podarcis sicula cettii, podarcis tiliguerta tiliguerta, p. t.ranzii, archaeolacerta bedriagae sardoa, a.b.paessleri, a.b.ferrerae, algyroides fitzingeri Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu lézard Ingresu lizard Ispagnolu lagartija, lagarto Italianu lucèrtola Tedescu Eidechse.

tilichíta , nf Sinònimos e contràrios ciucullita, súcuru 1, taculida*, tzaculitata, tzitzilicu.