Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

addízu , avb, nm: adizu, aditzi, adítziu, aditzu, aíciu, aígiu, aizu, arítziu Definition pagu pagu, un'apenas, un'iscuta innanti / sa die at arvéschidu aizu aizu = at fatu die comogomo Synonyms e antonyms acalaizu, apenas / abbizu 1, agigu, aizaredhu, bistentu 1 / agiummai, pagu Sentences a innòi no nc'est torrau e aditzu aditzu mi salludat ◊ si fint aizu abbistos, si tiant abbizare chi ant fatu errore ◊ cun is angionis seus arribbaus adítziu a coranta duus ◊ aizu aizu assebertaia s'irmina in sa caminera ◊ cussu est aizu: pònendhe àteru! ◊ sas fortzas mias sunt aizu, no sa volontade!◊ in cussu momentu podiat ingurti arítziu arítziu sa salia 2. carigno una foza de bide aizu isparta (G.Fiori)◊ ia adítziu tocau cun duus corpus e luegu iant abertu po mi fai intrai ◊ aizu murtu, su late s'isvagantat dai sa mughijola a su labiolu 3. at bidu a primu aizu de lughe e poi l'at intzegadu coment'e unu lampu ◊ ses sentza mancu un'aizu de rispetu! Etymon srd. Translations French à peine English hardly Spanish poco, apenas Italian appéna German kaum.

addolorídu, addolorítu, addoloríu , agt, nm Definition chi sentit, est sentindho dolore, dispraxere mannu; su parente de unu mortu Synonyms e antonyms addoliadu, addolidu, addolimalzadu, dolotiosu / cdh. adduluritu Sentences si ndh'est pesau addoloriu iscutulàndhesi su ludu ◊ sa pobidha est sufrindho addolorida s'atrite ◊ so passandhe sa vida addolorida ◊ sa famíllia fit pranghendhe su mortu e sa domo fit prena de zente addolorita ◊ sunt restadas addoloridas tantu de no àere ardúrios de ndhe asciare sa conca Etymon srd. Translations French affligé, peiné English grieved Spanish afligido Italian addolorato German betrübt.

annéulu , nm Definition su èssere o istare unu pagu tristos, oféndhios o àteru deasi Synonyms e antonyms anneu, annicu, triltura Etymon srd. Translations French peine, ennui, tristesse English sorrow, sadness, bother Spanish molestia, tristeza Italian péna, fastìdio, tristézza German Leid, Sorge, Traurigkeit.

apeléu , nm: peleu Definition totu su chi unu cricat de fàere, fintzes cun pelea, po arrennèscere in ccn. cosa pruschetotu difícile / pònnere a. = fai nàsciri crosidadi, disígiu de isciri, de biri Synonyms e antonyms afarru, bataria, impeleu, matana, pelea*, pelei, segamentu Sentences t'ispinghet a tantu s'apeleu de cherrer diventare unu portentu? ◊ a lu tenet s'apeleu cun cussa cosa, faghindhe e chentza bi poder resèssere! 2. s'iscusórgiu poniat apeleu a su pastoredhu e po pedire cossígios est andhau a babbai ◊ sa gente ispetàt cun apeleu is festas e sa gara de is cantadores Translations French souci, ennui, peine English trouble Spanish esfuerzo Italian affanno, briga German Sorge.

apènas , nm, avb, cng Definition unu tanti pitichedhu, pagu pagu; coment'e cng. inditat tempus, pagu pagu, luego apustis Synonyms e antonyms acalaizu, addizu, apenedha, impensus, pacu / imperis, impesci Sentences daemindhe un'apenas de su chi zughes! ◊ mi mànigo apenas de pane ◊ ndhe li apo dadu apenas, za li bastat 2. so apenas torradu ◊ su pane apenas cotu est budhidu ◊ fiat unu logu illuminau apenas de una candela a carburu ◊ babbai in iscola at apenas apenas imparau a lígere ◊ cussu no depiat nasci, o apenas nàsciu mortu! 3. apenas chi at bidu gai si ndh'est allegradu ◊ apenas dh'iant bia totus si ndi fuant ispantaus ◊ apenas arribbaus ant allutu su fogu in sa forredha Etymon spn. apenas Translations French à peine, un petit peu English just Spanish apenas Italian appéna German kaum.

atzànu , nm Synonyms e antonyms cària, matana, múngia, pista Sentences malu atzanu si ndh'est leanne! Translations French peine English pain Spanish ansiedad, pena Italian affanno, péna German Sorge.

caría, cària , nf Definition pelea manna, múngia, sa chi si podet pigare cariendhe (suighindho) ma fintzes in css. àteru manígiu Synonyms e antonyms cariada, cariadura / antua, atzanu, bataria, cadha, cumbata, demozu, impodha, inzotu, istripa 1, matana, mugna, pista, pistapone, podha, rebbatu, stragu 1 | ctr. discànciu, pasu Sentences za mi ndhe ant dadu de cària cussos animales, oe: no los podia agatare, mi ant fatu zirare totu su monte! ◊ pro fàghere una resolza bona bi cheret sa cària sua! Surnames and Proverbs smb: Caria Etymon srd. Translations French peine énorme English intense strain Spanish esfuerzo Italian fatica intènsa German schwere Mühe.

cóghinu , nm Definition dispraxere serrau chi faet andhandho e creschendho Etymon srd. Translations French grand chagrin, grosse peine English inexplicable increasing sorrow of the soul Spanish pesar Italian dispiacére inspiegàbile che va in crescendo German unerklärbarer wachsender Gram.

contrapàssu , nm Definition su currespòndhere giustu giustu de una pena a sa curpa Translations French peine du talion English retaliation Spanish pena de talión Italian contrappasso German Wiedervergeltung.

disigàre , vrb Definition bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agummai coment'e consumàresi de sa tisichéntzia Synonyms e antonyms indisicare, indisichire Etymon srd. Translations French se consumer de douleur, avoir de la peine English to grow sad, to pine away Spanish debilitarse por el dolor Italian intristire, consumarsi per dolóre German sich verzeheren.

dispiàchiu , pps, agt: dispiàghidu, dispiàghitu, dispràsiu Definition de dispiàchere; chi est provandho dispraxere Synonyms e antonyms abbrudhatu, amarguradu, annicadu, atassau, discuntentu | ctr. piàchiu / contentu, pregiau Sentences si fiaus postus a arrí, perou sa cosa si fut dispràxia etotu 2. su sardu austesu puru at comintzau a mòrrede e seus totu dispràsios ◊ festus morendi de su sidi, andaus a circai àcua ma no nd'eus agatau e si ndi seus torraus dispràxius Translations French qui a beaucoup de peine English disliked, annoyed, sorry Spanish disgustado Italian dispiaciuto, contrariato German betrübt, traurig.

impésci , cng, avb: impessi, impessu, impissu Definition luego apustis, un'iscuta como Synonyms e antonyms apenas, comogomo, tandho tandho Sentences sos pitzinnos ant traballau dae impessu ant caminau a sa sola ◊ su manzanu, impessu chi si nche pesabat, la mutiat ◊ s'anzone impessu nàschiu ponet fatu a sa mama ◊ impessu ghirau mi so indiosau ◊ sas labras tuas sunt friscas che frores impessu bodhios ◊ impissu ammaniaos sos papiros, sa pitzinna l'ant allezitimada ◊ impesci los at vistos est curtu a los topiare ◊ a manzanu tenes impesci impesci su tempus de ti sapunare! 2. candho pranghendhe impessu t'intendhia deretu ti picabo ◊ est intrighinandhe: galu impessu si biet ◊ fit impessu ghirandhe e no aiat galu leau oru de sas cosas Translations French à peine English only just, as soon as Spanish apenas Italian appéna German kaum.

incurài , vrb rfl: incurare 1 Definition giacurare, su si pigare incuru de una cosa o chistione, su si dha pònnere a coro, faendhondhe contu, pentzandhodhoe cun contivígiu Synonyms e antonyms apensamentai, apinnicare, contifizare | ctr. trascurai Sentences iat impromítiu ca si nd'iat a èssi incurau cussu po is campanas ◊ eris parias pro me e oe no ti ndhe incuras! ◊ ghetadí in bratzus mius, no t'incuris de nudha! ◊ immoi no si nd'incuraus prus de totus custus daoris ◊ bene chi deo pacu mi ndhe incuro ◊ de custu dolore no mi ndhe incuro: l'agguanto, za no est forte! Etymon srd. Translations French se donner la peine English to mind Spanish cuidarse Italian curarsi, darsi pensièro German sich kümmern.

làstima , nf, nm: làstimu Definition su lastimare, genia de sentidu chi si provat po s'àteru tenendhondhe cumpassione, agiummai coment'e provandho sa matessi pena de s'àteru Synonyms e antonyms cumpascione, dolu, piaidade / lamentu Idioms csn: fàghere làstima = fàghere proare dolu; làstima de… (+ nm.) = genti o cosa bona meda ma andada mali, pérdia; làstima a… (+ vrb.) = (nau in suspu) mellus aici; ghetare làstimas = fai làstima, chesciaisí, tzerriai po dolori Sentences isperu chi s'atítidu agatit làstimu assumancus in su celu! ◊ mi faiat una làstima, cussu, sempri tristu che sa noti! ◊ sas dólimas l'ant reduidu a nudha: faghet finas làstima a su cane ◊ si ischiaizis sa pista, faghet làstima a bois e a mie ◊ l'acumpanzamus a s'interru cun làstimas e dolu ◊ Gesús ndi at tentu làstima biendidhu prenu de sàngia e de guronis ◊ de làstima su coro mi at segadu su lu bídere gai in tristura ◊ sos funnos comente est colatu su focu si fint fortzicatos ghetanne làstimas chi pariant de criatura ◊ che apo pérdiu su tacone de custos botinos, ma mi paret làstimu de dhos arrimare! ◊ làstima ndhe apat Deus me in su chelu! 2. me is comunus intraus a làstima, nosu, a su timi timi, parit ca is àterus funt is meris 3. e andhe làstima de zòvanu andhadu male! ◊ ita làstima de capedhu, chi dh'emu tentu dèu! ◊ làstima de pira fuliada, cue! ◊ làstima de olia, frundhida in campu pro no tènnere chie ndhe la collire! ◊ ih, ita làstima de picioca sena de bratzus! ◊ ite làstima de pilos chi bos ndhe sezis seghendhe!…(G.Raga) 4. làstima a los pèrdere cussos cumpanzos chi ti che trazant a fàghere male!… Etymon spn. Translations French pitié, compassion, douleur, peine English pity, grief Spanish lástima Italian pietà, compassióne, compianto German Mitleid.

pelèa , nf: pellea Definition s'immarritzone, sa múngia, s'ifadu chi si pigat faendho cosa, trebballandho Synonyms e antonyms apeleu, bataria, fadia, impeleu, istrachidúdine, stragu 1 / cdh. pilea | ctr. discànciu, pasu Sentences su pischedhaju pacu cosa istratzat: si calicuna ndhe ispatzat est a fortza de gherra e de pelea ◊ a bogare preda bi at pelea manna ◊ una de sas peleas prus mannas, poninne e torranne a pònnere custu contu, est istada sa manera de iscríere 2. so semper in pelea, tziricandhe sos ammentos galanos chi una die mi ant allutu su coro (F.Satta)◊ su mundhu est cólumu de peleas ◊ prima de atzapare un'àteru travàgliu ne deves colare de peleas! Etymon spn. pelea Translations French fatigue, peine English breathlessness, trouble, labour Spanish tute, zurra Italian fatica, briga, affanno German Mühe.

peléu , nm: apeleu Definition totu su chi unu cricat de fàere, fintzes cun múngia, po arrennèscere in ccn. cosa / a p. = a pelea, a trabballu Synonyms e antonyms bataria, impeleu, matana, pelea*, secamentu Sentences nessi in bijone beni pro allebiare dogni peleu! ◊ sa giustíscia tua est in peleu, però no podes coglionare a Deu! ◊ vivo in apretu e in peleu ◊ in piús peleu de sa chi fist ti ses posta como ◊ tue in tribbunale chircas de ti ch'essire dae peleu ◊ pelea e peleu est totu su matessi! ◊ sias prontu a calisiollat peleu po su bèni de s'isposa e de sa famíglia tua! Translations French peine, souci English bother Spanish molestia, engorro Italian briga, affanno German Mühe.

pèna , nf Definition css. sufrimentu chi no siat pigau a bonugoro, po male chi ndhe benit chentza dhu bòllere, fintzes pentzamentu, dispraxere; su pl., is dolores de s'illieróngiu e fintzes dolores a bentre po maladia; su chi si betat a pagare o iscontare a cundenna po dannu o male chi unu at fatu Synonyms e antonyms dolorias, pispinidura / cundenna | ctr. conciolu, cuntentesa, gosa, prégiu Idioms csn: bènnere sas penas = comintzare sos dolores de s'illieronzu; èssiri in penas de fogu = sufrindhe meda, de no ndhe pòdere istare; pònnere sa p. = betare su de pagare, a cundenna; pagare, smarigai sa p. = iscontare sa cundenna, dare su chi ant betadu a pagare pro su dannu fatu; addulchire sas penas = allebiai su sunfrimentu, su disprexeri Sentences no ti lees pena pensendhe a mie! ◊ candho ti lasso, su coro intendho in pena ◊ bois chi bidides sos males nostros, abbrandhade sa pena! ◊ dia chèrrere su consolu chi apàsigat sa pena ◊ mi picant a dischíssiu sas penas de s'amore ◊ fui in penas de fogu: mairu miu s'intendiat mali e guidendi circhendi su dotori! 3. cun pena de sa vida, custu lu depes fàghere! ◊ pensa a sos innotzentes chi sufrint penas! ◊ santa Nostasia a manu sua s'at giau sa pena ◊ li at postu pena de sa vida si no ndhe batiat sa prus bella Etymon ltn. poena Translations French peine, chagrin English pain, punishment Spanish pena Italian péna German Leid, Sorge, Strafe.

pesàri , nm: pesàriu Synonyms e antonyms abbatimentu, acoradura, afrigimentu, pena, scoramentu, triltura Etymon spn. Translations French peine English sorrow Spanish pesar Italian péna German Leid.

sechérru , agt, nm: sicherru, sigherru Definition chi est (o tanti chi est) apenas giustu, o fintzes própriu giustu giustu, su tantighedhu chi bastat, su tanti giustu chi serbit a unu bisóngiu / a sigherru = secherre, zustu zustu Synonyms e antonyms necessàriu Sentences si nche fit andhau chin sos úrtimos secherros sodhos de sa paca ◊ as a campare sèmpere in predarjos e in sartos de tzimentu penàndhelu secherru, su bucone (G.Piga)◊ est arrejonanne in vitzichesu secherru 2. a bidha ghirabant a sas ocasiones de notu e abbarrabant su secherru, chin su contipizu de torrarent a su manizu ◊ su secherru in dommo bi est sèmpere istau 3. su tzapadore tirat e campat a sigherru, che cundennadu Etymon srdn. Translations French juste, à peine suffisant English enough Spanish lo suficiente Italian quanto basta German gerade ausreichend.