Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

codhài , vrb: codhare Definition intrare apare sa natura de s'ómine cun cussa de sa fémina Synonyms e antonyms cadhicare, fútere, futire, zúchere / ingannai Scientific Terminology ssl Etymon ltn. *collare Translations French faire l'amour, coucher English to make love Spanish follar, hacer el amor Italian far l'amóre, aver rappòrti sessuali German mit jdm. schlafen.

codiàre , vrb: acodiare, cuidare 1 Definition lassare agoa a ccn. o una cosa camminandho passandho prus ainnanti, lassare cosa chentza fàere, chentza ndhe dha leare, lassare e bastat coment'e candho unu s'imméntigat, lassare o fintzes acabbare de fàere cosa; andhare aifatu de s'arrastu / no codiare cosa = furai totu Synonyms e antonyms acadiare, acogiai, cambare, cogiai, coigiare, incoizare, lassai, scaresci / sensai | ctr. pigai, furai Sentences essit foras de su semenadu e totora l'intórticat s'aradu o códiat terrinu ancora intreu ◊ su maridu fit mortu e l'at codiada sola chin sos fizos ◊ su teracu si at codiau sa ghistrale ◊ mamma aprontaiat donzi cosa, chena cuidare sas lezes 2. no nche codiabat sa missa mancu pro sas cosas prus bellas de custu mundhu 3. fae e chibudha, basolu, patatu e azu… no codiaias nudha! ◊ de matzone aumentant sos delitos: - no códiat porchedhu e ne anzone (D.Mele) Etymon srd. Translations French laisser qqnqqch derrière soi, oublier qqch English to omit, to disregard Spanish colar, dejar Italian lasciare indiètro German unterlassen, jdn. zurücklassen.

codrimingiài , vrb: codromingiai Definition agiustare, aprontare po calecuna cosa Synonyms e antonyms cuncodrai, conziminare, ordimignare | ctr. isconsiminzare Sentences istau ca no m'iscabbullu de codrimingiai cussu pitzuedhu de arracatu! ◊ est unu giogu codromingiau po bendi cosa ◊ cumentzai a si codromingiai ca s'ora est incarrebendi! ◊ ita anca dhi as a codromingiai a cudhu letu, paris cuncodrendi su seprucu! Etymon srd. Translations French préparer, combiner English to prepare, to combine Spanish preparar Italian preparare, combinare German vorbereiten, vereinigen.

codulàre , vrb Definition andhare o pigare che unu códulu, a orrúmbulu, orrumbulandho Synonyms e antonyms arrembulai, arrodulare, cadhinare, istrodhulare, lorumare, lumburare, rodhulare, trodhulare Sentences che est coduladu che unu sacu intro de una tuda ◊ sa làgrima naschet in s'oju e códulat in terra ◊ su carrabbusu est codulendhe ledàmine Etymon srd. Translations French rouler English to roll Spanish rodar Italian rotolare German rollen.

coeciàre , vrb Definition cumbínchere, comporare a unu cun promissas, dinare o àteru Synonyms e antonyms improsae, ingolofiare, corrúmpere Etymon spn. cohechar Translations French suborner, corrompre English to corrupt Spanish sobornar Italian subornare, corrómpere German verleiten, bestechen.

cogiàre , vrb: cogiuare, cojai, cojare, cojari, cojuare, cosuare, couare, coxare, coxuare, cozare Definition pigare pobidha o pobidhu, o fintzes giare a pobidha, a pobidhu, nau siat in su sensu de s'impromítere e siat in su sensu de fàere sa cójua in crésia o in comuna / cojuare a unu, a una = cojàresi cun d-unu, cun d-una; èssere cojendhe = fidantzaos Synonyms e antonyms afidare, cojubare, isposai Sentences no timas de ti cojai cun Maria!◊ a Giuannedha l'amus a cojuare cun Larentu ◊ in chistiones de cojare no si óbbligat mai! ◊ no cògiat babbu e mama: chie cògio so deo! ◊ isse no si podet coxuare ◊ est su primu fuedhu ch’intendu ca cussa est cojada ◊ cussos fint cojendhe ma si sunt irbortados ◊ l'as fata s'aconcada a ti cozare cun d-una mandrona!… Surnames and Proverbs prb: a cojai est un'ora, a prangi totu sa vida! Scientific Terminology sntz Etymon ltn. coniugare Translations French épouser, marier English to marry Spanish casar Italian sposare German heiraten.

coglionài, coglionàre , vrb: cogliunai, colgiunai, collonare, collunai, cugliunai, cugliunare, culiunai, cullionare, cullonare, cullunai, culunnai Definition pigare a ingannu, a imbrógliu, giare a bíere o a crèdere una cosa po un'àtera, prus che àteru a brulla; prnl., befare de ccn. Synonyms e antonyms abbovai, colovrinare, imbaucare, imbelecare, imbusterai, improsae, ingannai, ingregai, istusciare, piocai, scafai, trampai, transare Sentences collonendhe mi ses o abberu mi ses nendhe?◊ cudhu lu mutiat, ma isse no bi rispondhiat ca ischiat chi fit a lu collonare ◊ de su disgratziau no ti ndi cugliunis! ◊ cantu cogliono a tie apa dannu! ◊ abarras cugliunau si creis a totu su chi ti narant!◊ oe mi at collonadu su sonnu: depia pesare a sas ses e mi ndhe so ischidadu a sas sete! Etymon itl. Translations French duper, tromper English to piss out of s.o Spanish mofar Italian coglionare German betrügen.

coglíre , vrb: acoglire, collire, colliri, cullire, goglire Definition aciapare o pigare cosa po dha pònnere, assentare o chistire totu a unu in istrégiu, o fintzes pigare o arrecire gente in calecunu apretu; foedhandho de cosas de imparare, tènnere o ischire a mente Synonyms e antonyms acabarrare, acabidae, acasagiai, ammuntonae, arragolli, aunire, balanzare, chistie, frànghere, imparai, incungiai, ingòllere, remonire, tòdhere | ctr. frundhire, fuliare, lassare, bocare Idioms csn: collire su tempus, s'ora, su logu, collire fritu, refriu, tússiu, una maladia; cullire a unu chi dimandhat fémina = chèrrere a unu a maridu; collire sas carrugas = frànghere sas ancas, sos pes; collire s'olia a mesapare, a tres una = a pratziri in duus (metadi a su meri de is matas e metadi a chini ndi dh'arregollit), o in tres (duas partis a su meri e una a chini dh'arregollit) Sentences bidet su frutu maduru vicinu però no giompet mai a lu coglire (L.Ilieschi)◊ tziu Zubanne depiat andhare a collire uliba ◊ uv'est cogliu su dinare? 2. est ammorandhe chin d-unu ma no l'ant galu culliu ◊ babbu s'ira la zuchet chin mecus, ca dia chèrrere cullire s'ammorau ◊ póveru fit, ma si l'ant collidu ◊ est preíderu iscontzu, ma nois nos lu coglimus, fiza mia! ◊ est fura a si collire sa cosa antzena! ◊ a issos lis aiant collitu sas istàntzias mentzus chi bi aiant ◊ a su ci apu cumpréndhiu, Doloreta est peri disposta a ti colliri 3. sa fémina ndhe at collidu sos trastes istérridos ◊ sa robba neta cheret collida a su guardarobba 4. si benit mancu su balanzu tuo, como collo fintzas deo in su cusinzu 5. de sas voches chi at ghetatu s'at cullitu su bichinatu ◊ sos mazores de sa bidha si fint collitos pro picare una detzisione 6. est de bona memória: si l'intendhet una borta ebbia, sa cantone, ndhe la collit totu Etymon itl. cògliere Translations French ramasser, recueillir English to receive, to collect Spanish recoger, acoger Italian raccògliere, accògliere German auflesen, aufnehmen.

coidàe, coidài , vrb: acoidai, coitai, coitare, cotiare, cuidai, cuidare, cuitare Definition fàere impresse, a sa lestra, pònnere pagu tempus a fàere una cosa; contivigiare sa cosa / impr. cotiae!, coitàtebbos!, coitaisia! = faghide impresse!; andhare, fàghere, nàrrere coitendhe = coitare andhendhe, faghindhe, nendhe Synonyms e antonyms apressare, incoire | ctr. adasiai, discodiare Sentences setzat in cogina ca seo annanno a logu, già coito! ◊ mancai coidit a dh'arrosci, si est pigau a bonas gei trabballat ◊ vae a iscola e cótia a ghirare! ◊ li apo iscritu e mi at rispostu cuitendhe ◊ a mengianu su mairu si nd'est coitau a pesai Etymon ctl., spn. cuytar, coytar Translations French se hâter English to hurry up Spanish apresurarse Italian affrettarsi, spicciarsi German sich beeilen.

coigiàre , vrb: acogiai, coigliai, coillai, coizari, coizare, cuillai, cuizare Definition lassare, lassare a s'assegus, a parte de apalas, a una parte, agoa; abbarrare o istare agoa de is àteros in d-unu andhare / coillai úrtimu = abbarrare úrtimu Synonyms e antonyms abarrai, acadiare, acojanare, apaltare, cambare, codiare, cogiai, incoizare, lassai | ctr. pigai, furai Sentences beta unu pagu lestru ca sinono s'isterzu coizat e ti che ruet su late a terra! ◊ est pentzendu a si fai cuillai su civraxu, ca tenit fàmini 2. de su prochedhu no ndhe ant coigiau mancu unu biculedhedhu ◊ no ses mortu ma ti coillant pagus minutus de vida ◊ portanci is cuatru marengus chi ti funt coillaus ◊ si est postu a curri cun totu is fortzas chi dhi coillànt ◊ s'arveghe chi si fut coizada est torrendhe a su cuile 3. mi che sunt furendhe totu in s'ortu: no bi coizant mancu foza, no de si che collire sa cosa! ◊ cussu no coígiat un'ispistoru de casu Etymon srd. Translations French laisser ou rester en arrière English to leave, to stay back Spanish dejar, quedar atrás Italian lasciare, accantonare, restare indiètro German lassen, beiseitelegen, zurückbleiben

coiletàre , vrb Definition fàere coiletas, andhare a egaseogas Etymon srd. Translations French zigzaguer English to turn Spanish piruetear Italian giravoltolare German sich drehen.

cojubàre , vrb: cojuvare, cozuare, cozubare Definition pigare a pobidhu o a pobidha, fintzes giare a pobidhu o a pobidha Synonyms e antonyms afidare, cogiare*, isposai Sentences a nos agatare candho si cózuat comente seus oe! ◊ si non poto cun tegus cozubare, si ti ndhe impudas, no so perdidore! (C.Buttu) Surnames and Proverbs prb: a si cozubare est comente a bíbere abba dae unu frascu Translations French épouser, marier English to marry Spanish casar Italian sposare German heiraten.

colcàre , vrb: corcai, corcare, crocai, crocare, crocari Definition foedhandho de gente, pònnere istérriu, in paris, po pasare o po dormire; foedhandho de cosas puru chi istant o podent istare fichias, furriare, bortulare, pònnere in paris, incrubare / betos de crocare de su cristianu: a mata a terra, a brente in susu, de costazu, a longu a longu, a unu túturu, istirados Synonyms e antonyms collare, giachire | ctr. pesai, stantarxai Idioms csn: avb. èssiri a pesa e croca = no pòdere abbarrare in su letu, istare a iscutas pesados e a iscutas corcados; crocai de codhus = abbassiare de codhos, sa conca, coment'e nendhe chi emmo, ponindhe mente Sentences ajó a letu ca est ora de corcare! ◊ candu mi crocu a meigama abarru totu sa noti fúrria fúrria, no mi porit cabai sonnu ◊ pro dare allozu a tie che aimis fintzas corcadu fora! ◊ ca fipo istracu mi so corcatu ◊ chie no at menzus cun sa muzere si corcat! ◊ is mamas boliant fai crocari is pipius ◊ de candu si funt isposaus, tzia Belledha at crocau sempri cun issus ◊ ajó, cheret corcadu ca manzanu est a pesare chito! 2. cussu bentu est passau crochendu cresuras e domus ◊ apo corcadu una canna de bide pro l'interrare ◊ s'ampulla de su binu cheret corcada abbellu pro no buluzare sa fundhana ◊ s'àcua forti e su bentu corcat su lori 3. una note fustis crocaos, sonandho mesunote, candho in camminu iaus inténdhiu un'istrògolo mannu Etymon ltn. *colcare Translations French coucher, marcotter English to lay down Spanish acostar Italian coricare German sich hinlegen.

colembrài , vrb: acolembrare, collembrari, colombrai Definition nau mescamente de su linnàmene segau a tàulas, essire trotu, allacau, atrotigau, colembru; fintzes pònnere o mantènnere una cosa betada a una parte, coment'e orruendho Synonyms e antonyms abbajonare, abbrovinare, acocovedhae, agionedhare, atrotiai, atzumborai, corcobare, imbartzonare, inconcobare, ingiolvinare / aliverrare Sentences is portas si colombrant ◊ custa fentana est totu colembrara: linnàmini mau! 2. dh'iscudit dus pinnigosus, dhi betat una manu a is gangas e nce dhu colombrat palas a su muru! Translations French gondoler, fléchir English to bend, to twist Spanish torcerse Italian incurvarsi, contòrcersi (détto del legname) German sich beugen, sich krümmen.

collaudàre , vrb Definition fàere su collàudu, averguare, provare un'òpera, una màchina, provare a bíere e certificare si unu trebballu est fatu a régula Translations French éprouver, réceptionner English to test Spanish prueba Italian collaudare German prüfen.

collegài , vrb: acollegai, colligai, colligare, cullegare Definition pònnere impare o unire duas cosas, una cosa cun s'àtera, andhare cun su pentzamentu de una cosa a s'àtera candho s'una podet significare calecuna cosa po s'àtera Synonyms e antonyms atacai, camedhare | ctr. iscrobai, iscullegare Translations French relier English to connect, to link (up) Spanish unir, enlazar, conexionar Italian collegare German verbinden.

colletài, colletàre , vrb Definition arregòllere is pagamentos, fàere sa godheta Synonyms e antonyms acabidae, coglire Etymon srd. Translations French accaparer English to collect Spanish colectar Italian raccògliere, incettare German sammeln.

colletzionàre , vrb Definition arregòllere, fàere a s'atenta s'arregorta de cosas de sa matessi genia a manera de dhas tènnere totugantas Synonyms e antonyms coglire Translations French collectionner English to collect Spanish coleccionar Italian collezionare German sammeln.

collobbiàre , vrb Definition pigare o giare collóbbia, arrennegu, tzacu Synonyms e antonyms acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchietae, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, intziminire, renignai Sentences no mi collóbbies! Etymon srd. Translations French s'indigner, se mettre en colère English to anger Spanish irritarse, enfadarse Italian sdegnarsi, adirare German sich entrüsten, sich erzürnen.

colloíre , vrb Definition unire, atobiare a su matessi logu / èssere, o esser colloitu, musca e malandra = comenti est sa musca cun sa liaga, sempri apitzus, sempri impari Synonyms e antonyms assortí, pinnicai Sentences ómines de campu e de vidha, colloitos in sa sede de su comitatu agràriu, detzidint de nche secare sa chestione ◊ tzente manna, pitzinnos e figliutina meta nch'essint e si colloint in sa pratza 2. bidetilos, colloitos musca e malandra! Translations French réunir English to gather Spanish reunir Italian radunare German versammeln.