Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

colloviàre , vrb: colobiare, coloviae, coloviare, colovriare, colubriare Definition provare o fàere provare una gana coment'e de caciare, de arrefudare cosas chi no praghent o no praghent prus: coloviae si narat in su sensu de prènnere, ocupare, pigare logu; a logos, fintzes fàere a titias de fritu, intrulliare, pònnere prenetu o pentzamentu Synonyms e antonyms aconare, afastiai, agrungiai, ascamare, calaviare, colochiare, contomiare, ilvilire, isbolotiare, iserare, istomacare, tolocare Sentences beni a giogare cun megus: proite ti cheres coloviare istudiendhe? ◊ fint coloviados de su recatu malu a digilire ◊ fit istracu de su istare solu, coloviadu de su mundhu ◊ tue ses colubriau de su chi nche as ghetau a corpus! Translations French dégoûter English to nauseate Spanish repugnar, marear Italian nauseare German ekeln.

colorài , vrb: colorare Definition intínghere, giare un'àteru colore a sa cosa Synonyms e antonyms colorire, tígnere Etymon srd. Translations French colorer English to colour Spanish colorar Italian colorare German färben.

colovrinàre , vrb Definition giare a bíere o a cumprèndhere una cosa po un'àtera, a ingannia Synonyms e antonyms abbovai, abbuvonare, coglionai, coluvronare, corogliare, furcare 1, imbusterai, imbuvonare, ingannai, ingrangugliare, ingregai, istusciare, mariolare, mariotare, piocai, scafai, trampai Sentences si firmat finghindhe assustu tantu chi su maresciallu faghet a cumprèndhere chi est persuasu chi s'ómine no colovrinat pro nudha Translations French tromper, duper English to cheat Spanish engañar Italian ingannare German betrügen.

colpàre , vrb: acorpai, corfare, corpare, crofare, cropare 1 Definition giare o calare cropos apitzu de ccn. o ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de guastare, de lassare unu marcu coment'e de cropu; andhare, lòmpere a unu logu (avb. che + prn. la + corpare in) coment'e cosa fata impresse, currendho Synonyms e antonyms addobbai, arropai, cardare, còrfere, ildobbare, irbatulare, isciúdere / colpire / afèrrere, imbàtere, lòmpere Sentences lis at corpadu a fuste ◊ sa puntza cheret corpada a martedhu ◊ su pisedhu no at fatu a bonu e candho sa mama no ndhe at pótidu prus l'at corpadu 2. zente de cussa zenia no los corpat ne sole e ne bidhia ◊ custa pira est totu corpada: no bi ndhe at una sínchera, ocannu 3. cussu pischedhu de casu chi mi at dadu fut colpadu a giagu 4. su maresciallu che li colpat in domo a note manna ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca inue teniat sa robba ◊ brincat e che lampu che cropat in domo de su prídiru ◊ in tres oras che l'at corpada in Núoro ◊ unu ndh'est colpadu in Bosa e cogiadu s'est Etymon srd. Translations French frapper English to strike Spanish golpear Italian bàttere, percuòtere German schlagen.

coltoíre , vrb: costodire, custodiri, costoire, custodire, custoire Definition pònnere a parte, chistire sa cosa a manera de dha tènnere e agatare torra, de no si guastare o àteru; partare, pònnere in logu de no si pòdere bíere si no cricandho / giogare a su costoi costoi = a cuare Synonyms e antonyms acastiai, aggolostire, aggordai, allogae, arremai 1, arremonire, asserbare, chistie, cultodiare, golloire, incungiai / cuai | ctr. foliare, frundhire Sentences contat sa zente antiga de sidhados in terra anzena custoidos ◊ sos durches si faghent e costoint a sas festas ◊ sa càriga si costoit dae istiu a zerru ◊ apipiedhare si narat candho si tenet una cosa custodia, istuzada ◊ is piciochedhus custodiant is béstias ◊ est custodia e bèni tenta 2. issa fit costoida apalas e no si bidiat ◊ sos inimicos nostros fint prontos a lu costodire pro s'issàssinu chi nos aviat fatu ◊ pessighit su cumpanzu, li pítzigat banzu e fuit a si costoire Etymon ltn. custodire Translations French conserver English to preserve Spanish guardar, conservar Italian conservare, serbare, riservare German aufbewahren.

coluvronàre , vrb: culuvronare Definition istare a inghírios che unu culuvrone; pigare cun ingannu, a trampa Synonyms e antonyms abbovai, coglionai, colovrinare, imbusterai, imbuvonare, improsae, ingannai, istusciare, mariotare, piocai, trampai Etymon srd. Translations French embobiner English to swindle Spanish embaucar, trampear Italian raggirare German betrügen.

combidàre , vrb: cumbidai, cumbidare, cumbidari, cumbirai, cumbitare, cummidare Definition su presiare gente, su dha tzerriare po dhi giare cosa a papare o a bufare, a una festa, o fintzes a fàere calecuna cosa / cumbidai a pràndiri, a ballai; pàrriri paras cumbidaus a prandi = papai a sa citia, pentzendi isceti a papai; cumbidari, combidare a… (binu, licore, durches) = dare pro cómbidu binu, licore, durches Synonyms e antonyms imbidai Sentences apo cumbidadu cudhu giòvanu a su tzilleri ◊ sa mere at mutiu sos pipios pro los cumbidare ◊ est timendu chi dha cumbideus a prandi? ◊ depu cumbidai po sa promotzioni de custu nebodi ◊ priorissa e massajas furint bogandho druches po cumbidare a totus ◊ papae custu: si dhu cumbido geo! ◊ no che ais a tènnere de cudhu licore chi mi ais cumbidau s'àtera die? ◊ s'istranzu no si che lassat andhare chentza combidadu! ◊ apu fatu imbucari is istràngius po dhus cumbidari a binu ◊ a cómbidas, Zusepí? 2. sa visione de is momentos prus durces mi ni benit che tentacione a cummidare sa mente mia Translations French inviter English to invite Spanish convidar Italian invitare, offrire German einladen, anbieten.

combutàre , vrb: compidai, compidare, compudai, compudare, cumbitare 1, cumbutare, cumpidare, cumpudai, cumpudare, cumpudari, cumpurai Definition andhare a bíere comente unu, o una cosa o unu logu est o istat; cricare o tocare a bíere ite unu portat, ite dhue at in d-unu logu o istrégiu o móbbile serrau Synonyms e antonyms bubusare, corrovai, farrogai, fodichinare / imbisitare / isprorare Idioms csn: compidare su malàidu, sos betzos, su bestiàmine = andhare a bídere comente istant, comente sunt; compidare a s'ortu, a binza, a su cunzadu = andhare a bídere comente sunt, ite bi at, comente est sa cosa; compidare sas pudhas si criant = proare a bídere (tocare!) si zughent ou apunt'a fàghere; èssere, o istare, a cómpida e dassa = a s'abbàida abbàida, castiendi fatuvatu; cumbutare a minutu = compidare totu, apuntinu, donzi cosighedha, chirchendhe Sentences cheret compidadu a campu a bídere si su laore est bonu ◊ su babbu la picaiat sèmpere a cumbutare in campagna (A.Pau)◊ cómpida si apo serradu totu in domo! ◊ Bustianu si at fatu unu ziru pro compudare su locu, si podiat aberguare carchi cosa ◊ so torrandhe de cumbitare s'ortu ◊ andho a cumpidare sa busciaca de su mamutzone… sa meurra dhue iat fatu su niu! 2. dhoi est tres oras su maresciallu cumpurendi in sa domu! ◊ eris sero bi fit totu sa zustíssia compudàndhelis su locu ◊ at intrau genti a furai a domu e mi ant cumpudau totu su logu ◊ s'èssere umanu est che un'abbissu: nisciunu in se matessi si est permissu de cumpudare finamenta a fundhu ◊ su dutore ti cómpidat totu inue ti dolet 3. cómpidadi in busaca, in su portafollu, a bídere si zughes dinari! ◊ mi so totu compidadu ma no zuto nudha ◊ si est compidadu in dossu ca li pariat de zúghere cosa andhendhe ◊ onzunu si cúmbutat sas butzacas e collint su tantu de li prenare su serbatoju de sa binzina 4. americanus e russus cun bellas navis ispatzialis cumpudendi funt is pianetas 5. in sa robba no bi apo ne teracu e ne pastore: fato a cómpida e dassa deo etotu Etymon ltn. *compitare Translations French fouiller, visiter, explorer English to explore, to search (in) Spanish fisgar, registrar, revisar Italian frugare, perquisire, visitare, ispezionare, esplorare, controllare German kramen, durchsuchen, untersuchen, kontrollieren.

comentzàri , vrb: comintzare, cumantzai, cumenciae, cumenciai, cumenciare, cumentzai, cumetzai, cumintzare, cummentzai Definition fàere is primas cosas de una faina, passare is primos momentos, is primas dies de unu tempus, fàere su primu tretu de unu camminu: nau a sa sola, cricare arreghèscias, bogare iscóticos, iscusas / cumentzai una carrada, un'ampudha (o àteru istrégiu)= tocare, comintzare a pigare de una cuba, de un'ampulla su binu (o su chi est, de un'isterzu prenu) Synonyms e antonyms acirrai, atelare, incomintzae, inghitzai, isprimitziai, primitziai | ctr. acabbae, sensai Sentences geo de annos ndhe cumèncio otanta duos ◊ totu est a comintzare: a sighire za benit prus fàtzile ◊ no isciu de cali parti comentzari ◊ mi la leo in do e comintzo sas rimas a cantare ◊ oi cumetzat de chitzi su sudori, fendi su cumossu de su pani! 2. e lah, immoi cummentza, lah!…◊ no comintzes, no, ca tantu mancu t'iscurto! 3. babbu at cumentzau sa mellus carrada ◊ no los comintzes totu cussos pischedhos de casu: sega totu de unu! Translations French commencer English to begin Spanish empezar, comenzar Italian incominciare, cominciare, principiare German anfangen.

cominigàre , vrb: comunigai, comunigare, cuminigai, cuminicare, cummunigae Definition pigare o giare sa comunione, s'óstia cunsagrada (si manígiat meda in forma prnl.); coment'e nm., sa comunione / cominigare a unu apustis mortu = fàghere sa cosa a distempus Sentences nessi a Pasca za si comínigat ◊ sos pisedhos su preíderu los at cufessados e cominigados ◊ est morta in d-unu patrefíliu, mancu su tempus de dha comunigai! ◊ fut andau a missa e si fut comunigau ◊ cominigadu ti ses, oe? 2. est passau su cummunigae ma nemus si est imbannugau Surnames and Proverbs prb: apustis mortu cuminighedhu… Etymon itl. Translations French communier English to administer holy communion (receive) Spanish comulgar Italian dare la comunióne, comunicarsi German die Kommunion spenden empfangen.

comparài , vrb: comporai, comporare, comporari, cumporai, comprai Definition pigare cosa a càmbiu apare cun dinare / a./c. cun custu vrb. is pronúmenes personales mi, ti, dhi/li, nos/nosi/si, bos/bosi/si, dhis/lis postos a cmpl. de vantàgiu podent fàere unu dópiu manígiu e diferente significau: comporare cosa a ccn. = comporare de su chi ccn. tenet e portat bendhendho, o fintzes comporare cosa po ccn. Synonyms e antonyms acherire, achiltare | ctr. bèndhere Idioms csn: c. bene = a bonu prétziu, a baratu; c. male = a prétziu artu, caru; comporare unu tantu de dinari in cosa = comporai cosa cun cussu dinai Sentences a logos si còmporat bene, a logos si còmporat male ◊ fut trabballandu po pagai su televisori chi s'iat comporau a ratas, s'iscura! ◊ no ti bollu biri in domu bestiu a fascista e no mi pèdasta dinai po ti comporai divisa! ◊ lea custu dinari e comporamilu in casu! 2. bendho cosa barata ma neune mi ndhe còmporat!◊ bonómine, e chie bos ndhe còmporat de cosa gai cara che fogu? Abbassiade su prétziu! ◊ – Mi ndi comporais de custas perdixis? – Toca, bai a un'àturu logu a bèndiri is perdixis! ◊ tziu Gravellu andhat a domo de Antonica po dhi comporare sa magiola, ma issa no si dh'at béndhia Etymon ltn. comparare Translations French acheter English to buy Spanish comprar, adquirir Italian comprare, acquistare German kaufen.

còmprere , vrb: ciòmpere*, cròmpere, lòmpere Definition nau de cosas chi si movent (e fintzes de tempus), arribbare a ue tocat, a su logu chi si depet andhare; nau de cosas chi creschent, agabbare s’isvilupu, arribbare a puntu de èssere bonas a papare, a còere, de pòdere serbire; giare a pitzu a unu o a calecuna cosa a iscúdere, a furare, a papare e àteru Synonyms e antonyms assuprire / abbasolare, abberare, achiare, ammadurae, crompire, ingranire / acometare, assacheare, assachitzare, atacai Sentences apustis de tantas dies crompet a Castedhu ◊ su mere crompiat a s’ispessada a compudare su messonzu ◊ so andhadu a l'abbisitare, ma paris chi so crómpidu a inie apo agatau sas portas serradas 3. est ca ses tue, ma si mi lu aiat nau un'anzenu li fia crómpiu a lu bocare fora! ◊ lestros e prestos li suprint e li crompent a corfos de ramu! ◊ no lis crompas a pitzu e no lis punciurres gherra! Translations French arriver, mûrir, attaquer English to arrive, to ripe, to assail Spanish llegar, madurar, asaltar Italian arrivare, maturare, assalire German ankommen, reifen, angreifen.

computài, computàre , vrb Definition fàere contos, càrculos, contare Synonyms e antonyms calculai, contare Sentences una mente distinta at computadu cantu bi at in s'inferru fogu e fàmene (M.Murenu) Translations French calculer English to compute Spanish computar Italian computare German berechnen.

comunicài, comunicàre , vrb Definition giare o fàere a ischire, mandhare a nàrrere, giare o mandhare informatzione Translations French communiquer English to communicate Spanish comunicar Italian comunicare German bekanntgeben.

concevàre , vrb: concivare Definition cuncordare filedhos, filare trobedhas po ingannare a unu Synonyms e antonyms contzebire Translations French dresser une embûche, tendre un piège English to plot Spanish hacer trampas Italian ordire insìdie German Ränke schmieden.

conchinàre , vrb: corchinare Definition lassare andhare a cropu sa conca fache a denanti, comente faet chie est dormindhosi chentza istare crocau, ciciu; cricare de furriare o de cumbínchere a unu a fàere calecuna cosa, mescamente su chi no bolet; bènnere a conca Synonyms e antonyms isconchinare, tzurumbecare / conchizare / abbuvonare, acucai, indúere, indugi, tentoxare | ctr. ibbortare, storrai 2. a fúria de tantu tzarrare che l'at conchinadu a partire ◊ at fatu at fatu fintzas chi mi che at conchinadu: su nàrrere chi fia contràriu!…◊ candho un’ómine che córchinat una fémina a fàghere su chi no cheret est malu! ◊ istade a s’acontu chi su coro vostru non si che lasset corchinare! (Bb) 3. si li cónchinat no abbàidat a nudha ◊ oe no li cónchinat de andhare a piata Etymon srd. Translations French convaincre persuader English to persuade Spanish inducir, persuadir Italian indurre, persuadére German veranlassen, überzeugen.

conchistài, conchistàre , vrb Definition impreare sa cosa o su tempus a manera de ndhe bogare unu arresurtau bonu / conchistare su tempus, sa cosa = impreare su tempus, sa cosa, cun cabu, cun lúcuru, chentza ndhe pèrdere in debbadas Synonyms e antonyms acanciare, lucurare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Sentences est prus su tempus chi perdet in inghírios chi no su chi conchistat triballendhe ◊ a fàghere gai est a la frundhire, sa cosa, no a la conchistare! ◊ bi est chie su tempus lu perdet e chie lu cunchistat: su primu si ndhe agatat male, su de duos bene Etymon spn. conquistar Translations French fructifier English to put to good use Spanish prosperar Italian méttere a frutto German nützen.

conchizàre , vrb Definition cricare de furriare o cumbínchere a unu a fàere calecuna cosa, mescamente su chi no bolet Synonyms e antonyms conchinare Sentences si fit posta a mi cumbínchere a istare umpare a sa famíllia sua, ma no mi so fatu conchizare (I.Flore) Etymon srd. Translations French convaincre English to convince Spanish inducir, persuadir Italian indurre, convìncere German veranlassen, überzeugen.

conciài , vrb: contzare Definition trebballare is pedhes, is còrgios po ndhe serbire a fàere a trastos / contzare a unu che pedhe de batu = pilisare, cariare bene, trummentai Sentences e si li resessiat de la tènnere sa piluchedha lu contzàt che nènnere ◊ cussos ti bóltulant dae fundhu a susu e ti contzant che pedhe de batu! Etymon itl. Translations French tanner English to tan Spanish curtir Italian conciare German gerben.

conciolàre , vrb: consolai, consolare, contzolai, cossolai, cossolare, cunsolai, cuntzolai, cussolare Definition giare contzolu, cunfortu, bogare o alleviare una pena, acantzare unu disígiu, giare su cuntentu; nau a ammeletzu (e in cobertantza), iscúdere, atripare / contzolai a unu de una cosa = darendheli meda de li catzare su disizu Synonyms e antonyms aconnoltare, aliviai, cufortare, saltifàghere | ctr. afligire, disconsolai Sentences cantas boltas, sididu a tota gana, mi so de abba frisca consoladu in dies sufocantes de caldana! ◊ no ti ndhe cossolas mai, de cussa cosa, de cantu est bona ◊ fiat una famíllia pòbora, ma unu sinniori s'innamorat de una de is fillas e dhus at contzolaus de dinai ◊ mi apo fatu una manigada de ua… mi ndhe so cossoladu!◊ de abbas ocannu za nos ndhe at cossoladu: sempre proindhe est! 2. si ti ponzo manu a fuste ti cossolo!… Translations French consoler, soulager English to comfort, to satisfy Spanish consolar, satisfacer Italian consolare, soddisfare German trösten, befriedigen.