Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

pigiàre 1 , vrb: apigiare*, pijare 1, pixare 1, pricare, prigare Definition fàere totu a pígias, a pinnigas, a tzirbisas; pinnigare s'orrobba chistindhodha posta bene; incrubare a una bandha, nau fintzes in su sensu de fàere adduire a unu a su chi bolet s'àteru Synonyms e antonyms afrangillonai, aggraminzonare, atavellai, atribuntzire, frongire, prighizonare / pinnicai / dòrchere, indugi | ctr. istirai Sentences pígiami sas mànigas e sérvimi! ◊ leat sa caldada de su fizu, la pixat e bi la dat ◊ carchi borta si pixaiat in duos pro su dolore chi si li frimmaiat in sa buca de s'istògomo 2. fatendhe sa cosa fit a bratzos pixados e a pannellu 3. che s'ómine bos iscolorides, gai che issu sa conca pijades, e a pianu a pianu allizades, bos isfozades e iscolorides (P.Sulis) Translations French plier English to fold Spanish doblar Italian piegare German falten, zusammenlegen, biegen, beugen.

piglionài , vrb: pillonai, apillonai, pixonai, puzonare Definition fàere àteru pigione; bogare sa tzeurra, àteros tudhos o pigionatzos, àteros cambos, nau de s'erba, de su laore, de is matas; aciapare, cassare pigiones; in cobertantza, cricare pillona, cricare ómine / pudha pillonada = chi zughet sos pudhighinedhos, is pigionedhos aifatu Synonyms e antonyms schissurai / acambare, afroghedhare, apuzonare, brionire, brotai, brundhire, pigionaciare, puzonire, rampudhire, tidhire / turdare Sentences cussos mògios bi ant pagu a puzonare ◊ candho si acúrtziat sa die de puzonare, sa reina faghet unu cíulu fine fine e sas àteras abes si ponent in movimentu pro si tucare 2. s'erva est puzonendhe ◊ su trigu at puzonadu in sete e oto cambas ◊ segundu s'erba chi est, mancai ndi dha tiris torrat a pillonai ◊ sa craba distruit sa mata apena pillonendi ◊ a sos frutales sa temporada los danníficat candho sas àrvures sunt fioridas o puzonadas ◊ totus is sèminis pillonant 3. custa est una pudha piglionada 4. chi cuss'amori torrit a pillonai! Etymon srd. Translations French bourgeonner English to sprout Spanish germinar, brotar Italian germogliare German sprießen, sprossen, treiben.

piliàre , vrb Definition istare a pílios, comente faent is pigiones, o fintzes nau de gente chi istat a tzúnchios Synonyms e antonyms cirolitare, ciulai, ciurulare, piulai, spibisai Sentences fintzas sa cardeglina, addaghi no ti aciaras tue, píulat delusa ◊ custos pitzinnedhos píliant che puzones Etymon srd. Translations French pépier, piailler English to twitter Spanish piar Italian pigolare German piepen, wimmern, jammern.

pilisàe, pilisàre , vrb: pilissai, pilissare, pilisciare, pilixai, pilusare Definition murigare a pilisu, murigare de mala manera, pònnere a tréulu, in avolotu, istare a su crica crica murigandho e betandho apare totu; nau de persona, pònnere pilisu, in pentzamentu, fàere pèrdere sa trancullidade / pilisàresi a unu = pigare a boghes male arrennegaos Synonyms e antonyms chiriolare, istriulare, moricare, trogomingiai, trumbugliai | ctr. assebiai Sentences at preparau sos pilisos pro pilisare su late cracau de fàchere a casu ◊ su mare est totu pilisau dae su bentu ◊ a iscutinare s'olia a mazadorza pilisat sas àrbures a tropu ◊ a s'istribitu sa robba si pilisat e si fachet a unu bubburustu ◊ ite nachi li pilisas a cussu minestrone: est bonu totu su chi bi est! ◊ si pilisat su re assirianu contr'a sos fizos de Gerusalè ◊ su bentu forte at pilisadu sas àrbures e ndhe lis at betadu foza e frutu ◊ sos carabbineris ant pilusadu totue a fine a fine, ponindhe totu a bórtulu 2. fit pilisada dae su nannicadorju de su cabadhu ◊ po su chi mi abarrat de campai no ndi balit sa pena de mi pilisai meda meda! ◊ fia cuntenta fintzas chi no ses ghirau tue a mi pilisare sa conca! ◊ bi at àteras gherras chi pilisant s'esisténtzia Etymon srd. Translations French mélanger, bouleverser, troubler English to mix, to upset Spanish mezclar, remover, revolver Italian mescolare, sconvòlgere, turbare German vermengen, durcheinanderbringen, durcheinanderwerfen, verwirren.

pilotài , vrb Definition prantare o cravare pilotos, fàere unu pilotàgiu Etymon srd. Translations French soutenir avec des pilotis English to pile Spanish reforzar con pilotes Italian palafittare German Pfahlbauten errichten auf.

pimpirinàre , vrb Definition fàere totu a pintirighinos, fàere bellu: nau de gente, bestire bene Synonyms e antonyms anniai 1, pintirinai 2. fit unu bete chelu totu pimpirinau de lumeras ◊ zuchet sa cara pimpirinada de tudhas Etymon srd. Translations French pointiller English to dot Spanish puntear Italian punteggiare German punktieren.

pinnicài , vrb: pinnicare, pinnigai, pinnigare, prinnigai Definition foedhandho de orrobba o àteru deasi a pígiu largu meda o cosa longa, pònnere o fàere a dópiu (o de prus puru) po dha chistire bene (o trantzire po àteru); foedhandho de gente (o fintzes de bestiàmene), bènnere apare, arregòllere, atobiare totu a unu matessi logu po si agatare impare; foedhandho de cosa, arregòllere impresse a unu muntone o totu impare po dha chistire, po ndhe dha pigare (o fintzes furare) Synonyms e antonyms ancujare, collire, dòrchere, furai, imboligare, leai / pigiare 1 / ammuntonare, aunire, remonire | ctr. istirai Idioms csn: pinnicau che susuja = fatu a unu gantzu; pinnicai a dua pilla, a tres, a cuatru pilla = a pizos; pinnicaisí a crutzu = ritiràresi, istaresindhe in domo asseliadu; pinnigai bàchilis e bachilitus = pinnigare sos cosinzos, pinnigare totu (e andharesindhe) Sentences innòi tocat a si pinnicai a fundu de còscia po no s'isciundi ◊ custu ferru cheret pinnigadu in duos ◊ mi pínnigo che una colora ◊ at pinnicau sas funes in corros a sos boes ◊ is undas currendusí apari si pinnicànt a cuadhus mannus ◊ sos letolos netos cherent pinnigados e remonidos 2. cun d-unu bandu iat pinnigau totu is sardistas ◊ si funt pinnigaus a tres a tres ◊ in sa pratza si dhui pinnigat genti po arrexonai de dónnia cosa ◊ su bentu pinnicat sa folla ◊ est tempus chi is sannoricus pinnighint a tundu! ◊ pínniga totu dae sa mesa! ◊ sa zente fit pronta a si pinnicare ◊ iant pinnigau perda po dha tirai a issu ◊ s'arrennegu si dhi fut pinnigau in su coru 3. mi che ant pinnigadu totu su chi tenia ◊ su diàulu ti nche pínnichet! ◊ ue colat cussu, àpida sa cosa e pinnigada, faghet! 4. at a èssiri a bí a chini bincit: crei ca cuncunu de cussus si pinnicat a crutzu! Translations French plier, réunir English to fold, to gather Spanish doblar, reunir, juntar Italian ripiegare, radunare German falten, versammeln, zusammentragen.

pintài , vrb: pintare, pintari, pitai, pitare 1 Definition fàere figuras o mustras a pinzellu ponendho tintas o colores adatos (foedhandho de frutos, tínghere, cambiare colore coendho); trebballare fintzes a lepa, a serros (es. su pane), a intessidura (es. sa pramma) Synonyms e antonyms pínghere, pinturare Idioms csn: comenti dhu bis dhu pintas = (nadu de unu) no cuat nudha, est su chi paret; pintare s'ae a bolu = èssere de manos bonas, àbbile meda in sas fainas Sentences babbu fait e Perdu pintat ◊ s'ae pintes a bolu! ◊ ti pintent in s'altare pro sa bellesa tua! ◊ fizu meu mi at pitau sa zenna de s'aposentu (F.Casula) 2. ariseu seu andada a s'ortu e apu biu ca s'aràngiu e su mandarinu funt cumentzendu a pintai 3. no teneus prus nudha, immoi: comenti si bint si pintant! Etymon ltn. *pinctare Translations French peindre English to paint Spanish pintar Italian dipìngere German malen, bemalen.

pintillài , vrb Definition fàere a pintillas, a marchighedhos de diferente colore Translations French tacheter English to spot Spanish macular Italian maculare German beflecken.

pintirinài , vrb: pintirinare Definition fàere a pintirinos Synonyms e antonyms anniai 1, iscacare, pibirinare, pimpirinare Etymon srd. Translations French pointiller English to dot Spanish motear Italian punteggiare German punktieren.

pinzellài, pinzellàre , vrb Definition passare su pinzellu, tínghere a pinzellu Synonyms e antonyms impinzellai Etymon srd. Translations French passer le pinceau English to paint Spanish pincelar Italian pennellare German pinseln.

piòere , vrb: piòghere, plòere, pròere, pròghere, proi 1, pròiri, prori Definition fàere o lassare andhare abba a istídhigos, nau de is nues (si podet nàrrere de àteru chi calat che a s'abba, mescamente a meda e de artu, o chi no s'ischit mancu de ue benit): bolet s'aus. èssere po inditare chi s'atzione est o fut in su fàere, faendho, a sa sighia, ma s'aus. àere si ch'est passada (foras candho est cun significau metafóricu)/ pps. piópidu, piotu, plópiu, próghiu, próidu, própiu, prótziu, protu; ger. pioghendhe, proindhe Synonyms e antonyms ciòere Idioms csn: avb. proebroe = in su matessi tempus chi fit o chi est proindhe; èssere o istare proebroe = pròiri fatuvatu, pròiri tantis bortas in pagu tempus; pròiri a màrigas = pròere a tracónias, a tocu a tocu, betare abba a mojos, pròere meda, a istracia; pròiri a refrigadas, a iscutuladas = bènnere s'abba a nues Sentences Deus meu, pioghie, ghetae s'abba! ◊ est proindhe de custu manzanu ◊ at piópidu tantu totu sa die (A.Casula)◊ custa cida no at própiu nudha ◊ precae chi progat ca sa terra est assuta ◊ is cucus si arrespundint e parit chi marchint a proi ◊ s'est bortau a bíere si fit proghendhe ◊ ite paret s'aera: proet o no proet? ◊ cras at a pròere ◊ candho proet sériu s'abba a sa terra l'intrat menzus ◊ est proendi meda coment'e prima 2. pariat unu ciafu piópidu dae sos chelos ◊ su sole sighiat a piòere lughe subra de sa terra ◊ custa cosa dae ue est próida? ◊ custu bèni a issu dhi est própiu de su celu!… Scientific Terminology tpm Etymon ltn. plovere Translations French pleuvoir English to rain Spanish llover Italian piòvere German regen.

pipài , vrb: apipai, pipare Definition fumare (trinciau) cun sa pipa o fintzes a sigareta, a zigarru / p. a fogu a intro = cun sa parte alluta (de su zigarru) posta aintru, in buca Synonyms e antonyms fumai, tipare Sentences de pipare no ti les su víssiu! ◊ a focu a intro mi dormo pipanne ◊ isse pipabat a zigarru Etymon itl. pipare Translations French fumer English to smoke Spanish fumar Italian fumare German rauchen.

pipioníre , vrb Definition nau de is linnas, infarratzare, essire totu istuviolada de comente si dha papat su greme Synonyms e antonyms abbrumai, afarruciare, afarrixedhai, arnai, impupughinare, infarraciai, pertuntare, pubujonare Sentences sa linna si no est segada in muta bona si pipionit Etymon srd. Translations French se vermouler English to be worm-eaten Spanish carcomer Italian tarlare German wurmstichig machen (vom Holzwurm).

piredhàre , vrb Definition iscoviare totu, nàrrere totu a sa gente, in giru, nàrrere su male de s'àteru Synonyms e antonyms isprubbicare Etymon srd. Translations French claironner aux quatre vents English to trumpet Spanish publicar, airear Italian strombazzare German austrompeten, ausposaunen.

pirmàre , vrb: aprimmare, primai, primare, primmai, primmare Definition essire a primma, su pigare coment'e un'ofesa grave una diferéntzia o iscórriu, ma fintzes fàere ofèndhere e pigare dispraxere; nau de sa die, de is àrias, intrullare, ammontare s'aera de nues Synonyms e antonyms abbrodhiare, abruncudhiri, acasidhare, annicare, annozare, atrafudhai, ingromorare, pudhare 1, ufredhare Sentences proite ti ses pirmatu chin isse? ◊ proite l'as primmadu? ◊ is duas sorres si furint primadas e no dh’iant giau mancu una manu de agiudu 2. sa die si est primmendhe, so bidindhe nues carrarzendhe s'aera Etymon srd. Translations French faire la moue, bouder English to sulk Spanish enfurruñarse Italian imbronciare German schmollen.

piscàe , vrb: piscai, piscare Definition cassare e bogare de s’abba su pische o fintzes àteru, bogare css. de s'abba (o àteru deasi); umprire abba de logu fundhudu, pigare cosa a umpridura intrandho s'istrégiu a mesu, o fintzes pigare cosa coment'e faendho a piscadura, bogandho de un'istrégiu (es. billetes, cartas); nau in cobertantza, cassare o agatare a unu faendho dannu; fintzes furare / p. a cumpudu, a forrogu = a manuda; p. a fraca = farcai Synonyms e antonyms cassai / umpire / furai, leai Sentences partis su sero cun sa barca isperendhe bundhàntzia in su piscare ◊ si piscat bèni cun mari calmu e luna prena ◊ si piscat su pisci, su coradhu 2. seu pischendi àcua de funtana a cracira ◊ piscant s'abba chi servit in domo dae su putu ◊ su soru rúpidu si ndhe piscat a sas frussellas ◊ pisca sos macarrones ca sunt cotos! ◊ sa cosa cota si ndhe piscat dae su brou 3. dh'ant piscau comment'e unu traitori ◊ falat unu corvu e che li piscat sa berrita Surnames and Proverbs prb: chini timit s'àcua no bandit a piscai ◊ chini arriscat piscat Etymon ltn. piscare Translations French pêcher English to fish, to catch Spanish pescar Italian pescare German fischen, angeln, ertappen.

pisciài , vrb: pisciare, pissai, pissare, pissiare Definition fàere abba, bogare o fuliare s'orina chi is errigos ndhe sèberant de su sàmbene Synonyms e antonyms lussai, meare, orinai Idioms csn: p. de su risu = arriri meda; pissiare a boinu = a tírulu lenu lenu, comente faghent sos antzianos (e sos boes) 2. bi aiat de si ndhe pissiare de su risu ◊ bentres de risu pro nos ndhe pissiare! ◊ apo fertu a su rajosu, azummai mi ndhe píssio! Etymon itl. pisciare Translations French uriner English to urinate Spanish mear, orinar Italian orinare German urinieren, harnen.

pisciarèdha , nf Definition su istare a su píscia píscia a tropu, coment'e neghe Scientific Terminology mld Etymon srd. Translations French pollakiurie English need to piss frequently Spanish polaquiuria Italian pollachïùria German Pollakurie.

piscinargiài , vrb Definition istare foedhandho de s'unu e de s'àteru deasi chentza cabu, tanti po foedhare de ccn. Synonyms e antonyms allicuterai, contularjare, crastulai, lorodhare, pidanciulai, pisigulare, pistizonare, spisciulari, trobedhare 1 Etymon srd. Translations French cancaner, bavarder English to gossip Spanish chismorrear Italian pettegolare German klatschen.