Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

pigiàre 1 , vrb: apigiare*, pijare 1, pixare 1, pricare, prigare Definitzione fàere totu a pígias, a pinnigas, a tzirbisas; pinnigare s'orrobba chistindhodha posta bene; incrubare a una bandha, nau fintzes in su sensu de fàere adduire a unu a su chi bolet s'àteru Sinònimos e contràrios afrangillonai, aggraminzonare, atavellai, atribuntzire, frongire, prighizonare / pinnicai / dòrchere, indugi | ctr. istirai Frases pígiami sas mànigas e sérvimi! ◊ leat sa caldada de su fizu, la pixat e bi la dat ◊ carchi borta si pixaiat in duos pro su dolore chi si li frimmaiat in sa buca de s'istògomo 2. fatendhe sa cosa fit a bratzos pixados e a pannellu 3. che s'ómine bos iscolorides, gai che issu sa conca pijades, e a pianu a pianu allizades, bos isfozades e iscolorides (P.Sulis) Tradutziones Frantzesu plier Ingresu to fold Ispagnolu doblar Italianu piegare Tedescu falten, zusammenlegen, biegen, beugen.

piglionài , vrb: pillonai, apillonai, pixonai, puzonare Definitzione fàere àteru pigione; bogare sa tzeurra, àteros tudhos o pigionatzos, àteros cambos, nau de s'erba, de su laore, de is matas; aciapare, cassare pigiones; in cobertantza, cricare pillona, cricare ómine / pudha pillonada = chi zughet sos pudhighinedhos, is pigionedhos aifatu Sinònimos e contràrios schissurai / acambare, afroghedhare, apuzonare, brionire, brotai, brundhire, pigionaciare, puzonire, rampudhire, tidhire / turdare Frases cussos mògios bi ant pagu a puzonare ◊ candho si acúrtziat sa die de puzonare, sa reina faghet unu cíulu fine fine e sas àteras abes si ponent in movimentu pro si tucare 2. s'erva est puzonendhe ◊ su trigu at puzonadu in sete e oto cambas ◊ segundu s'erba chi est, mancai ndi dha tiris torrat a pillonai ◊ sa craba distruit sa mata apena pillonendi ◊ a sos frutales sa temporada los danníficat candho sas àrvures sunt fioridas o puzonadas ◊ totus is sèminis pillonant 3. custa est una pudha piglionada 4. chi cuss'amori torrit a pillonai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeonner Ingresu to sprout Ispagnolu germinar, brotar Italianu germogliare Tedescu sprießen, sprossen, treiben.

piliàre , vrb Definitzione istare a pílios, comente faent is pigiones, o fintzes nau de gente chi istat a tzúnchios Sinònimos e contràrios cirolitare, ciulai, ciurulare, piulai, spibisai Frases fintzas sa cardeglina, addaghi no ti aciaras tue, píulat delusa ◊ custos pitzinnedhos píliant che puzones Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pépier, piailler Ingresu to twitter Ispagnolu piar Italianu pigolare Tedescu piepen, wimmern, jammern.

pilisàe, pilisàre , vrb: pilissai, pilissare, pilisciare, pilixai, pilusare Definitzione murigare a pilisu, murigare de mala manera, pònnere a tréulu, in avolotu, istare a su crica crica murigandho e betandho apare totu; nau de persona, pònnere pilisu, in pentzamentu, fàere pèrdere sa trancullidade / pilisàresi a unu = pigare a boghes male arrennegaos Sinònimos e contràrios chiriolare, istriulare, moricare, trogomingiai, trumbugliai | ctr. assebiai Frases at preparau sos pilisos pro pilisare su late cracau de fàchere a casu ◊ su mare est totu pilisau dae su bentu ◊ a iscutinare s'olia a mazadorza pilisat sas àrbures a tropu ◊ a s'istribitu sa robba si pilisat e si fachet a unu bubburustu ◊ ite nachi li pilisas a cussu minestrone: est bonu totu su chi bi est! ◊ si pilisat su re assirianu contr'a sos fizos de Gerusalè ◊ su bentu forte at pilisadu sas àrbures e ndhe lis at betadu foza e frutu ◊ sos carabbineris ant pilusadu totue a fine a fine, ponindhe totu a bórtulu 2. fit pilisada dae su nannicadorju de su cabadhu ◊ po su chi mi abarrat de campai no ndi balit sa pena de mi pilisai meda meda! ◊ fia cuntenta fintzas chi no ses ghirau tue a mi pilisare sa conca! ◊ bi at àteras gherras chi pilisant s'esisténtzia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mélanger, bouleverser, troubler Ingresu to mix, to upset Ispagnolu mezclar, remover, revolver Italianu mescolare, sconvòlgere, turbare Tedescu vermengen, durcheinanderbringen, durcheinanderwerfen, verwirren.

pilotài , vrb Definitzione prantare o cravare pilotos, fàere unu pilotàgiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu soutenir avec des pilotis Ingresu to pile Ispagnolu reforzar con pilotes Italianu palafittare Tedescu Pfahlbauten errichten auf.

pimpirinàre , vrb Definitzione fàere totu a pintirighinos, fàere bellu: nau de gente, bestire bene Sinònimos e contràrios anniai 1, pintirinai 2. fit unu bete chelu totu pimpirinau de lumeras ◊ zuchet sa cara pimpirinada de tudhas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pointiller Ingresu to dot Ispagnolu puntear Italianu punteggiare Tedescu punktieren.

pinnicài , vrb: pinnicare, pinnigai, pinnigare, prinnigai Definitzione foedhandho de orrobba o àteru deasi a pígiu largu meda o cosa longa, pònnere o fàere a dópiu (o de prus puru) po dha chistire bene (o trantzire po àteru); foedhandho de gente (o fintzes de bestiàmene), bènnere apare, arregòllere, atobiare totu a unu matessi logu po si agatare impare; foedhandho de cosa, arregòllere impresse a unu muntone o totu impare po dha chistire, po ndhe dha pigare (o fintzes furare) Sinònimos e contràrios ancujare, collire, dòrchere, furai, imboligare, leai / pigiare 1 / ammuntonare, aunire, remonire | ctr. istirai Maneras de nàrrere csn: pinnicau che susuja = fatu a unu gantzu; pinnicai a dua pilla, a tres, a cuatru pilla = a pizos; pinnicaisí a crutzu = ritiràresi, istaresindhe in domo asseliadu; pinnigai bàchilis e bachilitus = pinnigare sos cosinzos, pinnigare totu (e andharesindhe) Frases innòi tocat a si pinnicai a fundu de còscia po no s'isciundi ◊ custu ferru cheret pinnigadu in duos ◊ mi pínnigo che una colora ◊ at pinnicau sas funes in corros a sos boes ◊ is undas currendusí apari si pinnicànt a cuadhus mannus ◊ sos letolos netos cherent pinnigados e remonidos 2. cun d-unu bandu iat pinnigau totu is sardistas ◊ si funt pinnigaus a tres a tres ◊ in sa pratza si dhui pinnigat genti po arrexonai de dónnia cosa ◊ su bentu pinnicat sa folla ◊ est tempus chi is sannoricus pinnighint a tundu! ◊ pínniga totu dae sa mesa! ◊ sa zente fit pronta a si pinnicare ◊ iant pinnigau perda po dha tirai a issu ◊ s'arrennegu si dhi fut pinnigau in su coru 3. mi che ant pinnigadu totu su chi tenia ◊ su diàulu ti nche pínnichet! ◊ ue colat cussu, àpida sa cosa e pinnigada, faghet! 4. at a èssiri a bí a chini bincit: crei ca cuncunu de cussus si pinnicat a crutzu! Tradutziones Frantzesu plier, réunir Ingresu to fold, to gather Ispagnolu doblar, reunir, juntar Italianu ripiegare, radunare Tedescu falten, versammeln, zusammentragen.

pintài , vrb: pintare, pintari, pitai, pitare 1 Definitzione fàere figuras o mustras a pinzellu ponendho tintas o colores adatos (foedhandho de frutos, tínghere, cambiare colore coendho); trebballare fintzes a lepa, a serros (es. su pane), a intessidura (es. sa pramma) Sinònimos e contràrios pínghere, pinturare Maneras de nàrrere csn: comenti dhu bis dhu pintas = (nadu de unu) no cuat nudha, est su chi paret; pintare s'ae a bolu = èssere de manos bonas, àbbile meda in sas fainas Frases babbu fait e Perdu pintat ◊ s'ae pintes a bolu! ◊ ti pintent in s'altare pro sa bellesa tua! ◊ fizu meu mi at pitau sa zenna de s'aposentu (F.Casula) 2. ariseu seu andada a s'ortu e apu biu ca s'aràngiu e su mandarinu funt cumentzendu a pintai 3. no teneus prus nudha, immoi: comenti si bint si pintant! Ètimu ltn. *pinctare Tradutziones Frantzesu peindre Ingresu to paint Ispagnolu pintar Italianu dipìngere Tedescu malen, bemalen.

pintillài , vrb Definitzione fàere a pintillas, a marchighedhos de diferente colore Tradutziones Frantzesu tacheter Ingresu to spot Ispagnolu macular Italianu maculare Tedescu beflecken.

pintirinài , vrb: pintirinare Definitzione fàere a pintirinos Sinònimos e contràrios anniai 1, iscacare, pibirinare, pimpirinare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pointiller Ingresu to dot Ispagnolu motear Italianu punteggiare Tedescu punktieren.

pinzellài, pinzellàre , vrb Definitzione passare su pinzellu, tínghere a pinzellu Sinònimos e contràrios impinzellai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu passer le pinceau Ingresu to paint Ispagnolu pincelar Italianu pennellare Tedescu pinseln.

piòere , vrb: piòghere, plòere, pròere, pròghere, proi 1, pròiri, prori Definitzione fàere o lassare andhare abba a istídhigos, nau de is nues (si podet nàrrere de àteru chi calat che a s'abba, mescamente a meda e de artu, o chi no s'ischit mancu de ue benit): bolet s'aus. èssere po inditare chi s'atzione est o fut in su fàere, faendho, a sa sighia, ma s'aus. àere si ch'est passada (foras candho est cun significau metafóricu)/ pps. piópidu, piotu, plópiu, próghiu, próidu, própiu, prótziu, protu; ger. pioghendhe, proindhe Sinònimos e contràrios ciòere Maneras de nàrrere csn: avb. proebroe = in su matessi tempus chi fit o chi est proindhe; èssere o istare proebroe = pròiri fatuvatu, pròiri tantis bortas in pagu tempus; pròiri a màrigas = pròere a tracónias, a tocu a tocu, betare abba a mojos, pròere meda, a istracia; pròiri a refrigadas, a iscutuladas = bènnere s'abba a nues Frases Deus meu, pioghie, ghetae s'abba! ◊ est proindhe de custu manzanu ◊ at piópidu tantu totu sa die (A.Casula)◊ custa cida no at própiu nudha ◊ precae chi progat ca sa terra est assuta ◊ is cucus si arrespundint e parit chi marchint a proi ◊ s'est bortau a bíere si fit proghendhe ◊ ite paret s'aera: proet o no proet? ◊ cras at a pròere ◊ candho proet sériu s'abba a sa terra l'intrat menzus ◊ est proendi meda coment'e prima 2. pariat unu ciafu piópidu dae sos chelos ◊ su sole sighiat a piòere lughe subra de sa terra ◊ custa cosa dae ue est próida? ◊ custu bèni a issu dhi est própiu de su celu!… Terminologia iscientìfica tpm Ètimu ltn. plovere Tradutziones Frantzesu pleuvoir Ingresu to rain Ispagnolu llover Italianu piòvere Tedescu regen.

pipài , vrb: apipai, pipare Definitzione fumare (trinciau) cun sa pipa o fintzes a sigareta, a zigarru / p. a fogu a intro = cun sa parte alluta (de su zigarru) posta aintru, in buca Sinònimos e contràrios fumai, tipare Frases de pipare no ti les su víssiu! ◊ a focu a intro mi dormo pipanne ◊ isse pipabat a zigarru Ètimu itl. pipare Tradutziones Frantzesu fumer Ingresu to smoke Ispagnolu fumar Italianu fumare Tedescu rauchen.

pipioníre , vrb Definitzione nau de is linnas, infarratzare, essire totu istuviolada de comente si dha papat su greme Sinònimos e contràrios abbrumai, afarruciare, afarrixedhai, arnai, impupughinare, infarraciai, pertuntare, pubujonare Frases sa linna si no est segada in muta bona si pipionit Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se vermouler Ingresu to be worm-eaten Ispagnolu carcomer Italianu tarlare Tedescu wurmstichig machen (vom Holzwurm).

piredhàre , vrb Definitzione iscoviare totu, nàrrere totu a sa gente, in giru, nàrrere su male de s'àteru Sinònimos e contràrios isprubbicare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu claironner aux quatre vents Ingresu to trumpet Ispagnolu publicar, airear Italianu strombazzare Tedescu austrompeten, ausposaunen.

pirmàre , vrb: aprimmare, primai, primare, primmai, primmare Definitzione essire a primma, su pigare coment'e un'ofesa grave una diferéntzia o iscórriu, ma fintzes fàere ofèndhere e pigare dispraxere; nau de sa die, de is àrias, intrullare, ammontare s'aera de nues Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abruncudhiri, acasidhare, annicare, annozare, atrafudhai, ingromorare, pudhare 1, ufredhare Frases proite ti ses pirmatu chin isse? ◊ proite l'as primmadu? ◊ is duas sorres si furint primadas e no dh’iant giau mancu una manu de agiudu 2. sa die si est primmendhe, so bidindhe nues carrarzendhe s'aera Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire la moue, bouder Ingresu to sulk Ispagnolu enfurruñarse Italianu imbronciare Tedescu schmollen.

piscàe , vrb: piscai, piscare Definitzione cassare e bogare de s’abba su pische o fintzes àteru, bogare css. de s'abba (o àteru deasi); umprire abba de logu fundhudu, pigare cosa a umpridura intrandho s'istrégiu a mesu, o fintzes pigare cosa coment'e faendho a piscadura, bogandho de un'istrégiu (es. billetes, cartas); nau in cobertantza, cassare o agatare a unu faendho dannu; fintzes furare / p. a cumpudu, a forrogu = a manuda; p. a fraca = farcai Sinònimos e contràrios cassai / umpire / furai, leai Frases partis su sero cun sa barca isperendhe bundhàntzia in su piscare ◊ si piscat bèni cun mari calmu e luna prena ◊ si piscat su pisci, su coradhu 2. seu pischendi àcua de funtana a cracira ◊ piscant s'abba chi servit in domo dae su putu ◊ su soru rúpidu si ndhe piscat a sas frussellas ◊ pisca sos macarrones ca sunt cotos! ◊ sa cosa cota si ndhe piscat dae su brou 3. dh'ant piscau comment'e unu traitori ◊ falat unu corvu e che li piscat sa berrita Sambenados e Provèrbios prb: chini timit s'àcua no bandit a piscai ◊ chini arriscat piscat Ètimu ltn. piscare Tradutziones Frantzesu pêcher Ingresu to fish, to catch Ispagnolu pescar Italianu pescare Tedescu fischen, angeln, ertappen.

pisciài , vrb: pisciare, pissai, pissare, pissiare Definitzione fàere abba, bogare o fuliare s'orina chi is errigos ndhe sèberant de su sàmbene Sinònimos e contràrios lussai, meare, orinai Maneras de nàrrere csn: p. de su risu = arriri meda; pissiare a boinu = a tírulu lenu lenu, comente faghent sos antzianos (e sos boes) 2. bi aiat de si ndhe pissiare de su risu ◊ bentres de risu pro nos ndhe pissiare! ◊ apo fertu a su rajosu, azummai mi ndhe píssio! Ètimu itl. pisciare Tradutziones Frantzesu uriner Ingresu to urinate Ispagnolu mear, orinar Italianu orinare Tedescu urinieren, harnen.

pisciarèdha , nf Definitzione su istare a su píscia píscia a tropu, coment'e neghe Terminologia iscientìfica mld Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pollakiurie Ingresu need to piss frequently Ispagnolu polaquiuria Italianu pollachïùria Tedescu Pollakurie.

piscinargiài , vrb Definitzione istare foedhandho de s'unu e de s'àteru deasi chentza cabu, tanti po foedhare de ccn. Sinònimos e contràrios allicuterai, contularjare, crastulai, lorodhare, pidanciulai, pisigulare, pistizonare, spisciulari, trobedhare 1 Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cancaner, bavarder Ingresu to gossip Ispagnolu chismorrear Italianu pettegolare Tedescu klatschen.

«« Torra a chircare