Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

pertzetàre , vrb: apretzetai, precetai, precetare, pretzetai, pretzetare Definitzione giare avertimentos, giare órdines siat po fàere e siat po no fàere calecuna cosa / dis pretzetadas = festas de pretzetu Sinònimos e contràrios abbèrtere, ammonestai, apremiai, atibbai, impreigare, prenusciare Frases ti pertzeto, neta istimada, contadhu a is fígios tuos! ◊ dh'at pretzetau de no nai nudha a nemus ◊ lassai chi is pipius bèngiant acanta de mei e no si dhu pretzeteis! (Ev)◊ si precetàt de no tocai su chi fiat po bendi ◊ Deus at pretzetadu a Adamu e a Eva de no tocare su frutu de un'àrbure ◊ prima de issire los aiat pretzetaos a no ballare a sa tzivile (S.Spiggia)◊ ti pretzeto de nàrrere chie ses! Ètimu itl. precettare Tradutziones Frantzesu ordonner Ingresu to order Ispagnolu mandar, ordenar Italianu ordinare, comandare Tedescu befehlen, anordnen.

pertzisàre , vrb: precisai, pretzisare Definitzione nàrrere cun precisione Sinònimos e contràrios ispeltzificare Tradutziones Frantzesu préciser Ingresu to specify Ispagnolu precisar Italianu precisare Tedescu genau angeben.

pesài , vrb: pesare, pessare 1 Definitzione pònnere ritzu, prantau, istrantagiau, artzare in artu, a cara a in artu, o fintzes solu unu pagu de no arresurtare in terra; pigare e trantzire a una bandha, pònnere a una parte, chistire; nau de sa pasta e de su pane cun su frammentu, segare de su cumossu e giare sa forma a su pane, ufrare aghedandho (ufrandho si supesat), èssere a puntu giustu po dhu còere; nau de sa fera, fàere essire, giagarare a manera de dha pòdere bíere e cassare Sinònimos e contràrios arritzare, ficare, fichire, istantargiai / allogae, coltoire, frànghere, pigai 1, transiri 1 / atrafudhai / seguzare | ctr. crocai, imbasciai, incruai, sèdere Maneras de nàrrere csn: pesare unu muru, pesai una domu = fai unu muru, fraigare una domo; pesare una domo in muros = fai is murus de sa domu; pesàrendhe sos pes dae terra = isbodhiaisí, fai debressi; pesare dae maladia = sanai, cummentzai a si ndi pesai de su letu una borta passau su mali; pesàresi su bentu = cummentzai a fai bentu, andai bentu; pesai is ogus = artziare sa crista, sos ogros, arritzare sa conca pro abbaidare prus in artu; pesai su pani ciuetu = sestare, segare a cantos, onzi cantu unu pane (civraxu, cocòi, àteru); pesare abbolotu, burdellu = pònniri certu, fai certai, certai; pesare arta (una chistione) a unu = certaidhu po ccn. cosa, pigaidhu a tzérrius, nàrriri cosa; pesàresi a cantare, pesare una boghe, una batorina, un'otada = cummentzai o ponnirisí a cantai, cantai una batorina, una curba; pesàresi a boghes = ghetai tzérrius; pesàresi fogu = allúiri fogu, cumentzai a s'istèrriri fogu fuiu; pesare a bolare = bolai, andai a bólidu, fai bolai, isperditziai; pesare sa néula, su nie, su fritu = fai passai sa nébida, sa ní, su frius; pesare de renes = istrantaxai, pruscatotu assusai, andai mellus bèni, istai mellus; pesàrendhe sa domo = tènniri contu sa domu, fai su torracontu de sa famíglia; pesare su ballu = fai su ballu Frases no as s'ardire pro ti ne pessare dae su letu ◊ po pesai a susu tocat a fai un'iscala a gradinus de telutzas niedhas ◊ a s'albéschida pesat a s'altura su crapalzu (P.Lavra)◊ su pitzinnu est rutu: pesandhelu! ◊ su muru bene pesadu faghet bellesa e onore ◊ su bentu pesat su pruini a remolinadura ◊ ti apu donau dinai po ti ndi pesai sa domu ◊ pesa a ballare, Muschitedha mia! ◊ chi arruit gei si ndi torrat a pesai! ◊ iat bófidu a ndhe dhi torrare a pesare cussa crésia orruta torrada a unu mògoro de pedra 2. comente agabbas de manigare pèsache totu! ◊ da, pesadechela custa cosa, ca amus fatu! ◊ a sa pipia candu est matuchedha nde dhi pesant is orichinus de prata e dhi ponent is de oro ◊ pesadindhe de inoghe, istrizi ca istrobbas! 3. su pane in zerru istentat a pesare ◊ sas córbulas prenas de símula fint ammadricadas dae su sero prima e como fint pesadas ◊ sa pasta no at pesau bene 4. su cani at pesau unu lèpuri, una perdixi ◊ sos canes ant pesadu unu sirvone 5. si essit su sole che pesat sa néula ◊ si andhat bentighedhu tébiu che pesat su nie ◊ si aiat próidu che aiat pesadu custu frizidore ◊ in bidha si pesat unu grandu avolotu contras a Perdixedhu malas trassas ◊ candho pesaiat una boghe isse intumbiat in sas badhes de acurtzu ◊ su tilibirche comente caentaiat sole si pesaiat a bolare ◊ za coitamus a pesare a bolare cussos duos sodhos!…◊ cussu fogu fuidu si est pesadu comogomo ◊ no mi la peses tantu arta ca sinono mi che so andhendhe! ◊ babbu cun Luiginu nci funt torraus a pesai a medau ◊ s'iat pesau unu bentu chi che crocàt fintzes is ogiastos ◊ s'at pesadu nues mannas Sambenados e Provèrbios prb: chie pesat chito faghet zoronada ◊ s'abbisóngiu pesat su béciu a curri Tradutziones Frantzesu se lever, soulever, mêler du levain Ingresu to get up, to leaven, to raise Ispagnolu levantarse, alzar, fermentar Italianu alzarsi, sollevare, innalzare, lievitare Tedescu aufstehen, sich erheben, heben, aufheben, aufgehen.

pesài 1 , vrb: pesare 1, pesari 1 Definitzione fàere totu su chi serbit po contivigiare is pipios fintzes a ch'èssere mannos, fatos a ómines, a féminas; parare e contivigiare bestiàmene, contivigiare prantones, matighedhas po crèschere méngius Sinònimos e contràrios allevai, aparai Maneras de nàrrere csn: pesai famíglia, pipius, criaduras; pesare su babbu, sa mama, a ccn. = ndi torrai a su babbu, a sa mama, pònniri a su pipiu su própiu nòmini de s'ajaju, de s'ajaja, de ccn.; pesare a impróveru = nàrriri unu díciu, un'àteru nòmini a unu, fintzas a candu dhi abarrat coment'e annomíngiu Frases dèu apu pesau seti fillus ◊ cussa fut sa bidhixedha innui si fut pesau issu ◊ beneico sas pretas chi at secatu babbu pro pesare a mie ◊ lu peseint a dulches e a pistocos ◊ sas monzas ant batiu pitzinnas òrfanas pro las pesare ◊ tue ses male pesau e male chischiu ◊ su pitzinnu fit pesadu a pibinos, visciadu ◊ como no est che candho bos sezis pesados vois ◊ in cuss'iscola pesant is ragionieris 2. innoxi, ca tengu logu, pesu pudhas, cunillus e àterus animalis ◊ si lassant bibos solu sos crapitos de pesare pro crèschere su tazu ◊ amus innetiadu e pesadu sos ozastros pro los iferchire a olia ◊ nosu pesamus su procu e mammai fiat su sartitzu 3. Fulanu at pesadu su frade mannu mortu de dirgràssia triballendhe, candho at tentu su primu fizu ◊ fit bragheri ca su ghéneru lu aiat pesau 4. a minore li naraiant goi e goi, e gai bi che lu ant pesadu, a impróveru Tradutziones Frantzesu élever Ingresu to bring up, to breed Ispagnolu criar Italianu allevare Tedescu aufziehen, erziehen, züchten.

pesài 2 , vrb: pesare 2 Definitzione fàere pesu e, in cobertantza, agatare o èssere dificurtosa una cosa, mala a padire; pònnere cosa in sa pesa e iscumbatare su pesu chi faet in grammos o múltiplu; cunsiderare, provare a bíere o cumprèndhere méngius a unu o una cosa, una chistione po dha connòschere bene Sinònimos e contràrios tantare / cunfígiri Maneras de nàrrere csn: pesai a grussu = furai in su pesu; pesàresi (nau de duus po comenti faint s'unu cun s'àteru) = andai de acórdiu Frases sa linna frisca pesat de prus ◊ pesat prus su prumu chi no su ferru ◊ sa ní pesat asuba de is àrburis e dhas iscòsciat ◊ balla ca a mandhare fizos a istudiare a su póveru li pesat! ◊ onzunu depet istare in càncaros suos, ca no depet pesare a sos àteros 2. pesamí su pani ca tengu pressi! 3. sa pessone cheret bene pesada pro ischire it'est! ◊ pesa sa peràula innanti de faedhare! ◊ isciu cantu pesas 4. sogra e nura no si pesant Ètimu ltn. pe(n)sare Tradutziones Frantzesu charger, peser, pondérer, réfléchir Ingresu to weigh, to consider, to lie Ispagnolu cargar, pesar, pesar, ponderar Italianu gravare, pesare, ponderare Tedescu lasten, belasten, wiegen, abwiegen, abwägen.

petíre 1 , vrb Definitzione andhare o tirare a…, cricare de… : pruschetotu bolet nàrrere a tènnere sa volontade, sa gana de ndhe pigare ccn. cosa chi praghet, de dhue lòmpere po si ndhe impobidhare, po dha tènnere, po dha fàere; fintzes tènnere calecunu difetu (es. a sa vista, a s'oidu) Sinònimos e contràrios apititai, impugnare, punnai, puxae Frases male niedhu contràriu, cantu petint a su Comunu: a Badu ’e Carros nessunu bi andhat volontàriu! ◊ bi at chie bi petit finas si est topu a fàghere s'amministradore! (Tz.Muredda)◊ su bestiàmine petit a su brusiadu ◊ deo a sos durches no bi peto 2. cussu petit a sa vista e fintzas a surdu Tradutziones Frantzesu tendre, viser, aspirer Ingresu to tend, to yearn, to aspire Ispagnolu anhelar, ansiar, tender Italianu tèndere, anelare, aspirare, propèndere Tedescu streben, neigen.

piàchere , vrb: piàghere, plagere, plàxiri, pràchere, pràgere, pràghere, pràgiri, pràjere, pràxere, praxi, pràxiri Definitzione giare o fàere praxere, cuntentesa, alligria, gustu, abbarrare cuntentu, pigare gustu, èssere de aggradu / pps. piàchiu, pràciu, pràgiu, pràtziu, pràxiu; fai su praxi praxi (nau de una cosa) = tantare, fai su tziritziri Sinònimos e contràrios acaressire, ingajare, aggradae, aggradèscere, aggradèssere, aggradire | ctr. dispiàchere Frases inoghe no mi che piago ◊ fut pràciu a Deus ◊ no mi praxit a calai a ingunis ◊ dhi praxit a cantai ◊ nara, no ti piat pràghere su fizu de su putecàriu? ◊ si no si ponet cuidau, cascat su binighedhu durche, mancari dhi pragat a dhu bufare! ◊ in sartu a Predu li piachiat e de iscola no ndh'at chérfiu prus s'intesa ◊ dhue at a giru un'ómine malu chi dhi praxent is pipios…◊ m’iat a pràgiri a iscriri su sardu bellu Ètimu ltn. placere Tradutziones Frantzesu plaisir Ingresu to like Ispagnolu placer Italianu piacére Tedescu gefallen, mögen, freuen.

piànghere , vrb: plàngere, plàngiri, pràgnere, pràngere, prànghede, prànghere, prànghiri, prangi, pràngiri Definitzione lambrigare a meda po dispraxere o dannu mannu, dolore forte, fintzes su si dispràxere, su si chesciare de ccn. cosa; dhu narant fintzes de sa bide pudada chi bogat abba, giai in tira Sinònimos e contràrios ciànghere, lacrimare | ctr. arríere Maneras de nàrrere csn: pònneresi, imbucare, iscapare, istucare a prànghere = cummentzai a pràngiri, nau de chini no aguantat disprexeri o bollit a dhu lastimai; prànghere a curriolu, pràngiri a corrinus, pràgnere a torou = a boghes, a órrios; pràngiri a paracu obertu, che funtana, comenti e unu vitelledhu = prànghere a meda; prànghere a pilu isortu (nau de féminas)= a pilus calaus, iscapiaus, atitendi; pràngiri a disimàniu = meda de si che abbadherigare, de si che ammustèrchere; su bistiri dhi prangit apitzus = li falat male, no li deghet; pràngheresi de ccn. cosa = pràngiri po ccn. cosa; est a bi prànghere = su dannu, su mali in cussu logu est aici meda chi fait a pràngiri Frases si mi faghes cussu la pranghes! ◊ tanno pragno che pòberu ispíritu ci circat in su monte su perdonu ◊ una frusua… dànghiri, e m'iscapat a prànghiri! ◊ si dhu bient pragnenno, nemos faet s'atrivida de dhi dare atentzione, a su mischinu! ◊ non prangazas! ◊ it'est un'ómine chi pranghet? unu corru est! 2. custu logu cheret prantu de comente est male contzu! ◊ faghes su male e apustis ti ndhe pranghes: pessabbei innantis! ◊ candho at ischidu sa chistione si ndh'est totu prantu 3. sa bíngia no tocat a dha pudai a trigadiu, ca prangit tropu e dhi fait mali Ètimu ltn. plangere Tradutziones Frantzesu pleurer, plaindre Ingresu to weep Ispagnolu llorar Italianu piàngere, compiàngere Tedescu weinen, beweinen.

piantàre , vrb: plantai, prantai, prantare, prantari Definitzione nau de prantones, matighedhas o fintzes de prantàgia, pònnere in sa terra trebballada in fossighedhu, in fossu, cun is arraighinas in fundhu bene ammontadas de terra a manera de sighire a crèschere; fintzes semenare, betare su sèmene; pònnere cosa a bisura de mata o palu, fichia in terra de abbarrare firma; rfl. pònnere istrantagiaos, a bisura de mata, in posidura verticale Sinònimos e contràrios semenai / ficare, fichire Maneras de nàrrere csn: prantare (bide) a fundhu betadu = a pértia furada, sentza ndi dha segai de su fundu; torràresi a prantare (nadu de ccn.)= faisí torra su tallu cun sa ponidura, torrare a comintzare un'impreu apustis de su dannu, de una fura Frases no s'istodhit un'àrvure annosa pro la piantare in àteru logu! ◊ issu torrat a prantai is matas aundi segat ◊ nonnu aiat prantadu cussa nughe candho fit nàschidu babbu ◊ in cussa terra si podiat prantai fintzes linu ◊ in s'ortu bi prantamus latuca, càule, sèllere 2. pentzat issu a prantai is palus po cuncordai un'arcu 3. medas ant giau una manu de agiudu a Giuanni po si torrare a prantare, ca ndhe dh'iant furau su bestiàmene 4. is piciocos si prantaiant aposta in sa gennighedha de crésia po biere is piciocas deghi essiant ◊ is piciocos cicios in sa muredha si funt prantaos po saludare su preide Ètimu ltn. plantare Tradutziones Frantzesu planter Ingresu to plant Ispagnolu plantar Italianu piantare Tedescu pflanzen.

pibiàre , vrb: apibiare, pibinai, pipinare, pipiare Definitzione pigare a unu a pibios, coment'e tenendhondhe làstima o fintzes po delicadesa, pigandho coment'e a losinga: rfl. si narat de chie, cómodu, si chèsciat chentza motivu e si faet a bíere sèmpere discuntentu de sa sorte sua; nau de pigiones, istare a pibios, a píulos Sinònimos e contràrios achigulare, apibiare, cascaviare, fiacare, lastimai, memulare, palpare, pibincai, spibiai Maneras de nàrrere csn: pibinai un'animali = lassàrelu a meda chentza triballare; pibiare sa carena = parpàresi, risparmiàresi, no fàghere perunu irfortzu; pibinai sali a sa petza (o àteru)= paspiare salipa a sa peta Frases a ti àere innotzente cundennadu za cheres pibiadu, poberitu! (M.Murenu)◊ a su mantessi tempus chi lu pibiaiant si ndhe riaiant ◊ si li ponet manu cussa at a chèrrere pibiadu! ◊ est mortu iscatzadu e frundhidu e como totugantos lu pibiant! ◊ no si est pipiau meda in sa cuntentesa: si est dau deretu a traballare ◊ tziu Còsome murghiat sas crapas pipiàndhelas che pitzinnos 2. ite bella chi ses candho t'intendho pipiandhe! ◊ teniat bisonzu, ma no pediat mai nudha e ne pibiaiat ◊ intendhiat sa voche arta de su pride chi precavat e medas àteras chi pipinavant coment'e rispondhendhe a sas litanias 3. depiant èssiri obertus is ous de is cardaneras, poita iat inténdiu is pillonedhus pibinendi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plaindre Ingresu to mourn, to pity Ispagnolu compadecer, lamentar Italianu lamentare, commiserare Tedescu beklagen, bedauern.

pibincài, pibincàre , vrb Definitzione nàrrere sèmpere calecuna cosighedha coment'e a briga, a lamentu, a refatzu, a pedidura ifadosa e fintzes po precisare prus a fine su chi si narat, giare ifadu foedhandho, istare a su pedi pedi Sinònimos e contràrios achigulare, agenare, annischissai, apibiare, apurrire, arrosci, cascaviare, innaentare, memulare Frases maridu miu mi naràt ca dèu fui imbecendi ca dhu pibincamu tropu ◊ cussu est sempri pibinchendi sentza de tènniri bisóngiu! ◊ no mi praxit a pibincai nudha a nemus: bollu su chi mi tocat! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ennuyer, déranger Ingresu to annoy Ispagnolu aburrir, fastidiar Italianu annoiare, seccare, importunare Tedescu lästig sein, belästigen, stören.

picài 1 , vrb: picare 1 Definitzione trebballare sa pedra a iscrapedhu; trebballare su pane grussu totu a pitzicorros, a bicos e a figuras, pintare a picus o a puntus, fintzes trebballare su casu cun sa punta de is pódhighes, faendhodhu in s'aiscu Sinònimos e contràrios abburinai, arrepicai 1, pichirinare, pimpirinare / laurai Maneras de nàrrere csn: p. sa petza = pistare o amminudare sa peta; picare su corredhu = pintai, fai figuras a iscarrafiadura in su corredhu; picare sa saltitza = púnghere s'istentina prena pro ndh'essire s'aera chi est intrada iferchindhe Frases candu fiat iscutza, sa mola dha picaiant 2. li ant fatu unu bellu monumentu totu de màrmaru picadu ◊ ant fatu su pane picadu ◊ is domus tengas de perda picada! 3. infelchindhe sa saltitza, s'istentina si picat cun s'agu pro chi ndh'essat s'aera Ètimu spn. picar Tradutziones Frantzesu tailler Ingresu to chip Ispagnolu cincelar Italianu scalpellare Tedescu meißeln, behauen.

picài 3 , vrb rfl Definitzione cunsiderare o sentire calecuna cosa coment'e un'ofesa Sinònimos e contràrios alloroscare, chischisari, pirmare Ètimu spn. picar Tradutziones Frantzesu se vexer, se piquer Ingresu to feel hurt (by sthg) Ispagnolu picarse Italianu offèndersi, impermalirsi Tedescu sich beleidigt fühlen.

picàre , vrb: pigae, pigai, pigare 1, pigari, pigiare, pijare, pixare Definitzione betare sa manu a ccn. cosa po dh'aferrare; ingòllere e portare cosa a un'àteru logu (fintzes a furadura, a iscrufidura, a béndhua), fintzas in su sensu de menguare, bogare, fàere o lassare bènnere impare a ccn. a unu logu; foedhandho de cójuas, bòllere e fàere a pobidhu, a pobidha; foedhandho de matas chi si prantant o chi s'innestant, andhare in bonu de sighire a crèschere bogandho cambu nou de sa linna de s'iferta, betare arraighinas; foedhandho pruschetotu de su papare, digirire e suspire s'alimentu e fàere s'efetu de fàere crèschere sa carena (ma dhu narant fintzes de is foedhos e de àteru candho in chie ascurtat faent s'efetu chi depent coment'e cambiamentu de su cumportamentu); nau de istrégiu po sa mannària chi tenet, càbere, agguantare unu tanti de cosa chi si ponet; cunsiderare sa cosa de calecuna manera, mescamente cun su significau de dha fàere o carculare che un'àtera / cong. 2ˆ p. pl pighetzas Sinònimos e contràrios acafai, aferrai, agganciai, aggantinare, aggarrai, agguantai, furai, leai / imbucare / aggrighidhí, tènnere | ctr. donai, lassai, pònnere Maneras de nàrrere csn: pigaisí apari = betàresi sas manos a subra a si mazare s'unu cun s'àteru; pigat e… (+ vrb.) = tocat e…, leat e…, comintzat a…; pigare a…(+ vrb.) = leare su métidu, pònnere s'abbitúdine; no mi nci pigat = no mi andhat, no mi piaghet; pigai su sonnu, su fàmine, a scimingiadura = bènnere bene su sonnu, su fàmine, s'irbadhinamentu; pigai mexina = bufare, ingullire meighina; pigai fragu = abbizare fragu; pigai a dónnia logu, a s'ànima = segare sa passiéntzia, coloviare a fortza de istrobbu; pigaisidha in Nàpoli, in cudhu logu = manera de nàrrere candho no si cheret adduire a su fàghere de s'àteru; pigai a unu po un'àteru, pigai allu po cibudha = fadhire sa pessone, pessare chi est unu candho est un'àteru (fintzas apostadamente), cufúndhere una cosa cun àtera; pigai pampa = abbruxai, tènnere; pigai sa mira = abbaidare e puntare pro isparare, pro fèrrere iscudindhe e gai; pigai is nodas de ccn. = chircare de assemizare a ccn.; pigai àrviu de ccn. cosa = leare oru, chircare de ndhe ischire; pigai gelosia = essire zelosu; pigaisidha cun ccn. = atacare a brigare, leàresi arrennegu contra a ccn.; pigai scófia = innamoràresi de ccn. Frases pica su libbru e istúdia! ◊ at bólliu ammarolla a mi pigai cust'arregalu! ◊ pigat sa scifedha e isbuidat su sacu ◊ chi dhu pigu dh'arrogu! ◊ sa prima mela chi ruet, tue pixadila! 2. cudh'ómini ndi at pigau su piciochedhu ◊ ndi dh'ant pigau su fusili ◊ ndi dhis ant pigau sa terra ◊ bandant a funtana a pigai àcua ◊ su dimóniu si ndi at pigau a Treichinedhu ◊ su carru che lis depet zúchere s'isterzu e at prointu de che picare peri a issos ◊ candho pioet, ti cres riu e cantu ògias ti pígias (V.Sanna)◊ custu bentu che pijat sas portas de s'inferru ◊ de centu ndi pigu otanta e ndi abarrat binti ◊ pigasindedha cussa cosa a su pipiu, ca s'ingollit! 3. a nai sa beridadi, cussu piciocu no fiat cosa de pigai! 4. custus froris, chi dhus prantas, pigant a fragu ca est tempus, immoi 5. candu est fatu bèni, su binu no pigat a conca ◊ de su mànigu a isse no ndhe li pigat nudha mancari mànighet meda ◊ de sas cosas chi li naras no ndhe li pigat: est totu nudha! ◊ custas abbas faghent bene a s'erba e ndhe pigat a sas àrbures puru ◊ si l'arrodas cun sa preda, sa lepa, li pigat de prus ◊ de su mare bos ndhe pigat pagu pro bi andhare pag'ora ◊ no as a assortie candho ti at a pigae fàmene? ◊ a sètzi ingunis no mi nci pigat: stau mellus innòi ◊ gei nci pigat in su dinai…: dhi praxit a pinnigai! ◊ candu pigat a proi, dèu perdu totu is sentidus! ◊ mi depis arrangiai cust'interrutori ca s'atra dí mi est pigada sa currenti ◊ candu no fumu mi nci pigat su sonnu ◊ anchi dhu pighit sa pibida! ◊ cussa est mexina de pigai a istídhius ◊ ge no si dh'eis a bolli pigai cun nosu?! 6. custa carrada pigat trexentus litrus ◊ su bastimentu mannu pigat meda 7. pigat issa e ndi essit de asuta de su letu! ◊ pigat s'orcu e si bufat totu s'àcua 8. aiat pigadu a falare a bidha candho no candho (Z.F.Pintore) 9. ma po iscimpru mi pigas, chi mi naras custas cosas?! ◊ cussu acostumat a pigai dexi mesis po un'annu! ◊ bosatrus pigais sa dí po su noti ◊ ma po chini mi at pigau?!… Ètimu ltn. picare Tradutziones Frantzesu prendre, soustraire Ingresu to take, to subtract Ispagnolu coger, substraer, robar Italianu prèndere, pigliare, prelevare, sottrarre Tedescu nehmen, ergreifen, fassen, stehlen.

pichetài, pichetàri , vrb Definitzione fàere sa pichetada, prus che àteru papare a meda, genia de festa, in cumpangia Sinònimos e contràrios arrebbotare, sbirrendai, sciaballabatai Frases tristu chi no podit pichetai, càstiat su pratu e lingit sa frochita ◊ andai a pichetai cun is amigus fut sinnu de libbertadi po is giòvunus Ètimu spn. picotear Tradutziones Frantzesu banqueter Ingresu to banquet Ispagnolu banquetear Italianu banchettare Tedescu an einem Bankett teilnehmen, schmausen.

piciài , vrb: (pi-ci-a-i) pissiai pitziai, pitziari Definitzione prus che àteru s'efetu chi faet cosa chi punghet o chi abbruxat in sa carre; fintzes pigare cosa (esca) a buca coment'e bicandho; in cobertantza, nàrrere cosa, foedhos chi dispraxent, ofendhent Sinònimos e contràrios pistidhire, púnghere, ispiciulare, spurtiri / piticare / anniscai / dispiàchere Frases su soli budhiu de s'istadi pítziat ◊ mi pítziat sa ferida 2. su piscadori a lentza est abetendi chi su pisci pitzit ◊ su casu papadhu pítzia pítzia, ca no proit de su celu! 3. is fuedhus avrincosus ferint e pítziant, ma a bortas faint prangi a chini dhus ghetat! Ètimu ltn. *pits Tradutziones Frantzesu brûler Ingresu to burn, to hurt Ispagnolu quemar Italianu scottare Tedescu brennen.

pidàe, pidài , vrb rfl: pidare, pirai Definitzione istare a pidus, betare tródhias Sinònimos e contràrios istrodhiatzai, trodhiai Frases mabagràbiu, si fiat pidada! Ètimu ltn. *peditare Tradutziones Frantzesu péter Ingresu to fart Ispagnolu pederse Italianu scoreggiare Tedescu furzen.

pidanciulài , vrb: piranciulai Definitzione istare sèmpere naendho dónnia cosa a s'unu e a s'àteru, fintzes cosas chi iant a istare méngius chentza dhas ischire, fintzes istare in giru chentza cabu Sinònimos e contràrios contularjare, crastulai, lendhare, lorodhare, piscinargiai, pistizonare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rapporter, moucharder Ingresu to gossip Ispagnolu charlar, cotillear Italianu svesciare, gironzolare Tedescu ausplaudern.

pienàre , vrb: prenare Definitzione betare o pònnere calecuna cosa in istrégiu o in calecunu logu fintzes a candho no dhue ndhe cabet àtera: fintzes pònnere cosa o betare apitzu coment'e imbrutandho meda o totu, ocupandho logu; foedhandho de terrenos, betare su sèmene in sa terra arada; foedhandho de fémina, impringiare; in cobertantza, fintzes cumbínchere a ccn. a calecuna idea, su si crèdere meda, ocupare fintzes cun prexu sa mente, s'ànima, su coro / cong. pres. 1ˆp. sing. prenga, prene; pps. prenadu, prenu / prenare s'ogru a unu = (nau de calincuna cosa) pàrriri bella meda, bona, pràxiri Sinònimos e contràrios acolumare, cènnere, impreni, imprignare, improssimare, plèniri, semenai, umpire | ctr. abbuidai, ilgavantare, illichidare Frases so prenendhe su binu ◊ mi prenaia sas busacas de càriga ◊ comente at betadu cussa cosa mi at prenu de brúere! ◊ prena s'ozu a sas ampullas! ◊ at prenu fiascos de abba ◊ cussu traste s'est prenanne de rughintzu ◊ bodhindhe morisca mi so prenu de ispina ◊ sos istradones si torrant a prenare de fossos e de lutu ◊ is bangus si preniant de genti, montàrgius e bidhajus 2. mancari cun s'aradu de linna pienao su nalvone ◊ bos sezis irfassaos prenandhe sa terra a marrone ◊ ocannu prenamus s'ortu a basolu ◊ cust'arricu medas terras dhas preniat a trigu e a fà e poniat fintzas trinta giorronaderis a trabballai 3. custu contu consolat e ndhe pienat su coro ◊ iscummitu ca sa conca gei ti dh'at prena oi puru, cun is chistionis suas?! (A.Melas)◊ aici gei si dh'at prenu s'ogu!…◊ de cussa malesa ndhe as prenu su logu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu remplir jusqu'au bord Ingresu to fill Ispagnolu llenar Italianu riempire, colmare Tedescu füllen, auffüllen.

pigài 1 , vrb: pigare Definitzione andhare a in artu, apitzu: si narat fintzes de s'erba chi naschit, essit e creschet; ingòllere o portare a in artu, apitzu / aus. èssere, àere Sinònimos e contràrios acadhai, alciare, ampiai, apicai, apilicare, apugiai | ctr. calai, falare Frases isse deviat pigare a bidha ue lu fint aisetendhe ◊ su zàganu est pighendhe a campanile a sonare sas campanas ◊ so falendhe a zosso a pigare linna a su fogu ◊ no pighes a su muru, no che ruas! ◊ su late, su brou, s'abba in sa padedha si che pigat si lu faghes budhire a fogu càdriu ◊ su gafè est pigadu ◊ cras pigamus a Montes de Artu 2. erba ocannu ndh'at pigadu meda ◊ apo fatu s'arzoledha ma depiat èssere sèmene malu ca no bi ndh'at pigadu ◊ betabbila acurtzu, cuss'abba, a s'arburedha, ca sinono no ndhe li pigat! 3. candho teniat tréighi annos babbu mi che at pigadu a montes ◊ pígache custa cosa a subra! Ètimu ltn. picare Tradutziones Frantzesu monter Ingresu to rise Ispagnolu subir Italianu salire Tedescu hinaufgehen, hinaufsteigen, heraufkommen, heraufsteigen, steigen.

«« Torra a chircare