Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

preulíre, preulíri , vrb: priuliri Definition buscare, arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade, in tempos longos; a logos dhu narant in su sensu de ndhe bogare s'agriore a s'ogiuermanu faendhodhoe fríere unu bículu de pane; fintzes cumprèndhere su chi s'ischit de s'àteru in manera ibballiada, in su sensu de ndhe pentzare male Synonyms e antonyms acabidae, acabigiulare, acabulare, arreguai, coberai, pelcutzare, regutzulare, sciscillonae Sentences semus triballendhe che àinos ma no resessimus a preulire unu sodhu ◊ de un'arzoledha de prantaza de càule petzi bi ndh'apo preulidu pagos puntos ca mi che l'at manigada sa ruga ◊ si podint priuliri cuatru litrus de ollu dónnia coranta chilus de ollestincu Translations French ramasser, écornifler English to scrape up Spanish juntar, reunir Italian racimolare, raggranellare, procacciare German zusammenbringen, zusammensparen, ansammeln.

preutíre , vrb Definition istidhigare su lardu allutu a sa petza orrostindho po dha fàere prus saboria Synonyms e antonyms allardare, ispinghinare, istedhiare, untinare Sentences iferchit s'anzone, comintzat a l'arrustire e a lu preutire chin lardu Translations French arroser un rôti English to baste Spanish enlardar Italian pillottare German spicken.

prevalèssiri , vrb Definition èssere de prus, prus forte a paragone de un'àtera cosa Synonyms e antonyms bíncere, prevàlere, superai Etymon spn. Translations French l'emporter English to prevail Spanish prevalecer Italian prevalére German überwiegen.

prexài , vrb, rfl: bresare Definition provare cuntentesa Synonyms e antonyms aggajare 1, allegrare, frogare, gavisare | ctr. dispiàchere Sentences mi ndi prexu meda de su chi as fatu tui ◊ gei si ndi prexat, filla tua, chi dhi arrogas cussu fólliu!…◊ gei si ndi prexat, sa pobidha, si dh'agatat imbriagu, candu torrat!… 2. cuntentu issu, prexaus totus! Translations French être ravi English to rejoice Spanish alegrarse, regocijarse Italian rallegrarsi German sich freuen.

privàre 1 , vrb Definition su si pigare cunfidàntzia cun is mannos, pigare is angenos coment'e gente de domo Etymon spn. privar Translations French traiter familièrement English to treat informally Spanish tratar con familiaridad Italian trattare familiarménte German jdn. mit Vertrautheit behandeln.

proài , vrb: proare, probare, progare, provai, provare Definition fàere calecuna cosa po bíere comente essit, si andhat bene o àteru, po iscumbatare e averguare calecuna cosa, po àere sa cunfirma de una duda; sentire calecuna cosa in sa carena o in s'ànimu; fortzare, pònnere cosa a isfortzu Idioms csn: provai a + vrb. = fàghere una cosa a meda, a mal'istropiadura, a tropu; proare sas fortzas = fàghere irfortzu mannu a cantu si podet, fagher fàghere irfortzu Sentences aite no ti proas a fàghere cussu, ca bides sa música?!…◊ totu sa genti provàt a bocí su mostru ma nudha! ◊ ajó, prova tui, immui, a fai sa firma bèni! ◊ ant fintzas provau a tocai is bòis de istrumbu, ma no boliant prus andai ◊ a su proa proa, amus fatu, fatu, fintzas a candho bi semus revéntidos ◊ bonu za paret: proadu ebbia cheret! ◊ chie no lu progat no bi credet 2. bos ant proadu s'imbrollu: ite bregunza in cudhos logos chi l'ant a ischire! ◊ sa die chi mi provas un'ingannu tènemi pro malignu e traitore ◊ pro isperiéntzia tenimus proadu chi si morit de dogni atzidente ◊ chie creet - at nadu Cristos - mi lu proat faghindhe su chi deo li apo nadu ◊ nara si unu símile difetu in custu modu proadu mi as mai! 4. no ti dha provis meda, sa conca, no ti noxat!… 5. ant provau a ndi ghetai, de sali!…◊ ant provau a ndi papai: agiummai no ndi lassant! Etymon ltn. probare Translations French prouver, démontrer English to prove Spanish probar, comprobar Italian provare, testare, comprovare German probieren, ausprobieren, prüfen, fühlen, empfinden, beweisen.

probassài, probassàre , vrb: propassai, propassare Definition andhare prus ainnanti de un'àteru (gente, logu, cosa, tempus o àteru) Synonyms e antonyms acabulare, cobai, isazerare, isigolare | ctr. ammoderai Sentences su tallu passat in bidha, propassat su ponti e sighit andai a innantis Etymon ctl., spn. propasar Translations French dépasser English to go beyond Spanish superar, pasar Italian oltrepassare, sorpassare, superare German übersteigen, überschreiten, überholen.

produíre , vrb Definition fàere o bogare ccn. cosa coment'e arresurtau de unu trebballu, o fintzes coment'e arresurtau de sa vida naturale de matas, erbas e animales Synonyms e antonyms fàchere, frutai, prodúsiri Sentences non fit su sèmene in bundhàntzia de pòdere produire s'unu deghe! ◊ a logus si produit in s'indústria de is mineralis chi si agatant in cantidadi ◊ una terra ifusta dae sa próghida chi a s’ispissu rughet produit erba ◊ trebballa e non murrunges, produi trigu, late, petza e binu! Etymon ctl. produ(h)ir Translations French produire English to produce Spanish producir Italian produrre German produzieren, herstellen, erzeugen.

profizàre , vrb Definition atrotigare, girare de longu una cosa, pruschetotu orrobba, fune o cosas deasi, de no èssere prus a línias deretas, deasi comente si faet filandho lana o àteru Synonyms e antonyms acordiolai, arretroci, atrotixai, folfigiare, forrighitare, furrighedhare, fortzicare, tontirgiai, trofigare, trochigiare, trofizare | ctr. isprofizare Sentences duos cabos de filu si los profizant a diferente betu s'imbóligant apare ◊ li at profizadu su bratzu chi azummai si ndhe píssiat de su dolore ◊ segundhu sa linna chi est si profizat, totu, fintzas si est tènnera 2. su professore si frimmaiat in donzi bancu e abbaidaiat su cómpitu: daghi bi aiat carchi isbàgliu de pagu contu profizaiat su murru Translations French tortiller, tordre English to twist Spanish retorcer Italian ritòrcere, contòrcere German drehen, verdrehen, auswringen, zusammendrehen.

progetài , vrb: prozetare Definition istudiare, cuncordare e fàere progetos Synonyms e antonyms sestare Translations French projeter English to plan Spanish proyectar, planear Italian progettare German planen.

proighinài , vrb: proiginai, proiginare, proischinare, proixinai, proxinai Definition pròere pagu, abbighedha lena Synonyms e antonyms aciaviai, arrosinai, cibinare, istedhiare, lentinare, modhinare, pioinare, plopighinare, proiginedhare Sentences a marrai trigu andastus mancai proxinendi ◊ totu su mesi est abarrau próxina próxina Scientific Terminology tpm Etymon srd. Translations French pleuviner English to drizzle Spanish lloviznar Italian piovigginare German nieseln.

promíntere , vrb: promítere, promítiri, prommíntere, prommítere, prummíntere Definition giare su foedhu, assegurare cun antibitzu de fàere o de giare ccn. cosa / pps.: prointu, promintu, promissu, promítidu, promítiu, promitu Synonyms e antonyms aparagulare, impromíntere, promitire Sentences iat promítiu a sa picioca sua su pannu de brocau po su costúmene de sa cójua ◊ ti apo basadu e promintu caros donos ◊ issu dhus at imprenus promitendidhis maris e montis! ◊ sos tres ómines andhant dae un'amigu a s’àteru pedindhe un'inditu e promitindhe a càmbiu dinari e pegos ◊ iant imprommintu a isposa sa primu fígia insoro a don Antioglu Surnames and Proverbs prb: a ricu no depas, a pòberu no promitas! Etymon ltn. promittere Translations French promettre English to promise Spanish prometer Italian prométtere German versprechen.

propòniri, propònnere , vrb Definition nàrrere calecuna cosa cun s'idea de dha bòllere fàere, po dha fàere, mescamente candho dipendhet in parte o deunudotu de àtere chi depet èssere cuncordu Translations French proposer English to propose Spanish proponer Italian propórre German vorschlagen.

prubbicàre , vrb: pubblicai, pubbricare Definition pònnere in púbblicu, giare a ischire o pònnere a su púbblicu, a chie totu ndhe bolet bíere, ischire, comporare o àteru: si narat prus che àteru de iscrituras chi s'imprentant po dhas giare a connòschere Synonyms e antonyms isprubbicare Translations French publier English to publish Spanish publicar Italian pubblicare German veröffentlichen, publizieren.

prugàe, prugài, prugàre , vrb: pulgare, purgai, purgare Definition illimpiare, isceberare e bogare a manu s'àliga, sa malesa de mesu de su laore o de css. àtera incúngia (es. s’olia) o cosa; pigare o giare sa purga; illimpiare de is pecaos; foedhandho de is matas de frutu, lassare orrúere su frutu guastu, difetosu / prugae a pilu piticu = bene meda, a fine a fine, a puntinu Synonyms e antonyms musinare 1 Sentences prugai a manu, in mesa, in su ciriu ◊ dae s'Onnipoténtzia divina no si fuit, donzunu est chiliradu: a un'ala su lozu, sa genina, a s'àter'ala su trigu purgadu (Monzitta)◊ si purgat su trigu, s'orzu, sa fae, s'olia ◊ is féminas, piciochedhas e piciochedhus puru,trabballànt a prugai su minerali 2. po ti prugai comporadí s'olleurrícinu 3. ti dao su cunfortu de sa cunfescione a manera chi, purgadu dae sos pecados, potas intrare in sos chelos 4. sa nughe est prugandho: abbàida canta che ndh'at in terra! Etymon ltn. purgare Translations French émonder, purger English to clean, to weed, tu to give a laxative Spanish mondar, purgar Italian mondare, purgare German reinigen, säubern, läutern.

pubujonàre , vrb: apupughinare, pupughinare, pupujonare Definition papare e fàere a farra o pruine sa linna comente dha faet su greme Synonyms e antonyms abbrumai, afarrixedhai, arnai, impupughinare, papuinare, pipionire 2. in sa pupujonada càscia manna iscurcuzono che in cosa istranza… toh, sa murroculedha de castanza chi che aia furadu a Pepe Sanna! ◊ su portale che fit rughendhe pupughinau ◊ fit unu portale azannarau e pupughinau Etymon srd. Translations French se vermouler English to get wormeaten Spanish carcomer Italian tarlare German wurmstichig machen.

pudài , vrb: pudare, putare Definition segare is cambos de su matedu a manera de dhu fàere crèschere comente si bolet, e mescamente a manera de dhi fàere bogare prus frutu, de dhi fàere bogare linna noa; nau in cobertantza, segare / a./c. Su ger. pudendhe est oguale a su ger. de pudire (in cantu custu, a prus de pudindhe, tenet pudendhe comente benit de ltn. putere) Synonyms e antonyms pullai Idioms csn: pudai in béciu = in sa linna russa, in sas cambas begras; pudai a longu su sermentu = lassare puda longa, a frutu Sentences puda a fitzionu, chi sas piantas produant unu frutu saboridu ◊ custa mata bollit pudada in béciu ◊ si putates vene vinnennates! Etymon ltn. putare Translations French émonder English to prune Spanish podar Italian potare German beschneiden, stutzen.

pudèscere, pudèschere , vrb: pudesci, pudèsciri, pudèssere pudrèschere, puresci, putèschere Definition nau de petza, pische, de erbas, guastare e pigare o bogare sabore o fragu malu, púdidu Synonyms e antonyms impudèssere, impudire, insuriri, pudinare, pudire Sentences su pisci candu est purescendi si bit de sa ganga ◊ su piriciolu si pudescit ca portat pagus gradus e àcua meda ◊ cust'abba est pudeschennosi! Surnames and Proverbs prb: abba ci curret no pudescet Etymon ltn. putescere Translations French pourrir, puer English to stink, to putrefy Spanish pudrir, heder, apestar Italian imputridire, puzzare German verwesen, verfaulen, stinken.

pudíre , vrb: putire Definition essire púdidu o fàere fragu malu, de cosa guasta; pònnere fragu malu, pudidore a sa cosa, a su logu / ger. pudendhe (bíere s'etm.) Synonyms e antonyms impudire, pudèschere, putzinai Sentences pudit che contza ◊ su fiadu chi ant mortu l'ant lassadu cun sa mata intro e a candho sunt torrados l'ant àpidu pudendhe ◊ cussos tzigarros putinne ti sont toscanne 2. est abba mala chi fràzigat e pudit s'istentina ◊ cussu fiadu mortu est pudendhe sete terras! Etymon ltn. putere Translations French puer English to reek Spanish heder, apestar Italian puzzare, impuzzolentire German stinken.

púgnere , vrb: púngere, púnghede, púnghere, punghi, púngiri Definition intrare o fàere intrare cosa punciuda (e in custu sensu si narat po iscannare puru); fintzes fàere a iscrafíngiu, coment'e de cosa arrasposa chi tocat sa carre in tretu prus delicau; prnl. nau de linna, de orrobba, su si fàere totu istampos coment'e papau de su greme Synonyms e antonyms ifertzire, infrissai, istocazare, punciai / istocagiare / spurtiri / arnai, pipionire Idioms csn: púnghere su porcu (o àteru fiadu de bochire) = irgannare su porcu; púnghere una cosa a unu = arregordaisidha po chi dha fatzat; Maria Pungibungi = zenia de fémina mala, fata a pessamentu, chi tiat púnghere a bentre sos pisedhos chi ant manigadu tropu… Sentences comente l'ant puntu s'acu, sa crapa si est pesada a bebbéchinos ◊ pungit is bòis cun s'istrúmbulu ◊ si no mi lassas in pasu ti pungo s'agu! ◊ compà, colade bois a púnghere custas berbeghes ca sezis pràtigu! 2. segadiche s'arba ca mi punghes! ◊ sa lana grussa pungit, posta sentza de nudha asuta 3. si no est segada in sa muta zusta, sa linna si punghet ◊ su tzinníbiri durat séculus e mai si pungit 4. comente at intesu s'allega est abbarradu sicu: si lu aiant puntu no li aiant àpidu butiu de sàmbene! 5. sos àinos, si no bos lu punghet s'àteru, de cosa no ndhe faghides!… Etymon ltn. pungere Translations French piquer English to sting Spanish pinchar, punzar Italian pùngere, punzecchiare German stechen, reizen, sticheln.