addolumenàdu , agt Sinonimi e contrari addolimadu, addoloridu / cdh. addulumitu Frasi mancari a ohis e addolumenadu fit sarvu (E.Pes).
addoluméu! , iscl Definizione
s'iscuru a mie!, cun dannu mannu meu!, mischinu de mimi!
Sinonimi e contrari
addolumannu!,
mischinu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hélas,
que je suis malheureux!
Inglese
dear me!
Spagnolo
¡ay de mí!
Italiano
ahimè!
Tedesco
weh mir!
addominadòre , nm Definizione majàrgiu, unu chi iat a tènnere su podere, sa fortza de dominare e sanare unu male, isconciare fatúgios.
addominàu , agt Definizione chi abbitat in su dominàriu, chi istat in campu, in su sartu Frasi mi at contau su contu de unu trustullu addominau in cussu saltu Etimo srd.
addomitziliàtu , agt Definizione chi si at fatu sa domo; chi faet abbitu a una domo.
addonàre , vrb Definizione betare istima manna a ccn., pònnere amore, portare a ccn. in su coro Frasi sa chi at addonadu issu fuit cussa!
addongàre , vrb Definizione
tènnere ódiu, malatratare is àteros
Sinonimi e contrari
acacigai,
acarcangiai,
apatigai,
batacollare,
malatratai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
oppresser
Inglese
to oppress
Spagnolo
oprimir
Italiano
opprìmere
Tedesco
erdrücken.
addonguài , vrb Definizione fàere tzàcurru, acropare a calecuna cosa es. gennas, muros) prus che àteru po si fàere intèndhere, pedire agiudu, fintzes iscúdere po dòlere, fàere male Sinonimi e contrari colpare, sonai, tochedhare, tzocare / addobbai, isciúdere Frasi a is piciochedhus chi andant addonguendi de geca in geca sa genti dhis fait istrinas de su chi podit ◊ andàt a ghetai grida addonguendi una liàuna arruinada per'is bixinaus ◊ unu sordau passendi iat addonguau s'eca atochidendi po dh'intendi calincunu 2. calincunu dh'iat biu addonguendi s'arresi e dh'iat iscípiu totu sa bidha.
addonnàre , vrb Definizione
fàere a unu, o una cosa, de si ndhe pòdere serbire, fàere cambiare su cumportamentu a manera chi pòngiat mente, chi si lessat pigare comente bolet s'àteru
Sinonimi e contrari
ammarchidare,
ammasedae,
ammodhiae,
domai
Frasi
si ti giompo già ti fato addonnare!…◊ già mi est costadu a l'addonnare, cussu cristianu!…
2.
custa bértula est tètera ca est noa: su tempus sempremmai l'at a addonnare!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
apprivoiser,
domestiquer
Inglese
to domesticate,
to soften
Spagnolo
domesticar,
ablandar
Italiano
addomesticare,
ammorbidire
Tedesco
zähmen,
mildern.
addopàda , nf: topiada Definizione
su addopare, su atobiare, fàere s'atóbiu
Sinonimi e contrari
addobiada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rencontre
Inglese
encounter
Spagnolo
encuentro
Italiano
incóntro
Tedesco
Begegnung.
addopàre , vrb: atopai,
atopare,
atopari,
atopiare,
topare Definizione
fàere atopas, atopos, atóbiu, bènnere apare de gente, animales o cosas chi andhant s'unu abbia a s'àteru, bènnere a si agatare in su matessi logu
Sinonimi e contrari
abbogiare,
adobiai,
assortí,
azobiare,
coviare,
intopai,
obiai
Frasi
commo mi atopat e no mi favedhat ◊ su pensamentu curret a sa gianna pro atopare sa persone cara ◊ atòpali a caminu ca no ischit su logu! ◊ mi est atopadu Antoni Cubeddu ◊ no aiat mai atopiadu cristianu che custu ◊ totu sa fegliutina de Istelai aiat atopatu a su ponte ◊ a s'atopu dèu no atopu!
Traduzioni
Francese
rencontrer
Inglese
to encounter
Spagnolo
encontrar,
topar
Italiano
incontrare
Tedesco
treffen.
addopiadúra , nf Definizione
su addopiare, addopiamentu
Sinonimi e contrari
cdh. addupiatura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
doublement
Inglese
doubling (re)
Spagnolo
duplicación
Italiano
raddóppio
Tedesco
Verdopplung (e).
addopiàe, addopiài, addopiàre , vrb Definizione
pònnere, essire o fàere a dópiu, a duos tantos, pinnigare una cosa a dópiu, a duos pígios; sonare is campanas (prus che àteru po gente morta) faendho, dónnia borta, duos tocos diferentes
Sinonimi e contrari
arraddopiai
/
arrempicai
| ctr.
sdopiai
Frasi
su tantu de sos abbonaos a su telèfono est addopiau
2.
cussa tiaza cheret addopiada ca no bi cabet in su calàssiu
3.
intendho addopiendhe sas campanas ◊ sa tzonca est intzunchiendi notesta, trista che campana addopiendi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
doubler
Inglese
to double
Spagnolo
doblar
Italiano
raddoppiare
Tedesco
verdoppeln.
addópiu , nm Definizione
sonu de campanas a mortu, ma fintzes cosa chi si arrepitit / fàghere un'addópiu = sonai un'addópiu, sonare a mortu
Sinonimi e contrari
asséchiu,
lassa 1,
tocu
Frasi
non tocant addópiu e mancu angonia ca ndi sunt arrutas is campanas!
2.
a s'iscúsiu at narau sos berbos e àteros addópios fint sighios ma no s'intendhiat su chi naràt
Terminologia scientifica
sntz
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
glas
Inglese
knell
Spagnolo
doble
Italiano
rintócco fùnebre
Tedesco
Klang der Totenglocken.
addópu , nm, nf: atopa,
atópiu,
atopu Definizione
su si atobiare de gente, su si agatare impare / fai atopas = abbojare, fàghere un'azóviu
Sinonimi e contrari
abboju,
abbucu,
addóbiu,
atóbiu,
atopamentu,
azóviu,
intopu
Frasi
aggràssias chi lu podies fàchere, acasazàebbos meda: l'at a chèrrere Deus cust'addopu! ◊ as a tènnere de annare a sos atopos! ◊ a ue tenides s'atopu? ◊ li at dadu s'atopu a créxia ◊ in domo de Maria Rosa Puntzirudu si daiant s'atopu sonadores de chiterra e cantadores
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rencontre,
congrès,
réunion
Inglese
meeting
Spagnolo
encuentro
Italiano
incóntro,
convégno
Tedesco
Begegnung,
Zusammenkunft.
addorài, addoràre , vrb: adorai,
adorare Definizione
pregare, fàere funtziones e atziones de alabàntzia a Deus, fàere contu de Isse coment'e Bene e Podere soberanu; ammiru mannu po ccn. o calecuna cosa chi s'istimat forte, tentu/a in contu mannu; rfl. imbenugare, pònnere imbenugau / adoràresi su letu = abarrai crocaus in letu sentza de abbisóngiu
Sinonimi e contrari
Frasi
a mama deo rispeto e adoro chei su Sacramentu intrendhe a Missa (Nínniri)
2.
vida, che mama t'istimo e ti addoro ca sa piae in s'ànima mi cujas (P.Secchi)◊ pro bider sa chi addoro solamente dia totu su mundhu atraessare ◊ ite ndhe as de ischire sa chi addoro? (P.Mossa)
3.
si ponet ananti de s'artare, si addorat e pedit pedronu ◊ is féminas unu tempus dhas agataias addoradas in su frigadórgiu, in frúmene ◊ in crésia si addorat a pregare ◊ faci a Cristus mi adoru ◊ in iscola poniant punitziones coment'e abbarrare totu su mengianu addoraos a benugos nuos in terra
Traduzioni
Francese
vénérer
Inglese
to venerate
Spagnolo
venerar,
adorar
Italiano
venerare
Tedesco
verehren.
addordigàda , nf Definizione su atrotigare Sinonimi e contrari allacada Etimo srd.
addordigàre , vrb: addortigare,
atorticare,
atortigare Definizione
bínchere sa fortza de ccn. cosa atrotigandhodha, incrubandho o acostindho apare is duos càbudos; imbodhigare cosa a tantas bortas; nau in cobertantza, ammasedare a unu, aderetzare in su cumportamentu, giare curretzione / a. sa bica = abbrandhare s'atrivimentu, sa barrosia de ccn.
Sinonimi e contrari
atortiae,
atrotixai,
indortigare
/
trogai
/
annestrare
2.
cussu est malu chei su pudidinosu, ma si benit in petus de su tiu za lu addórdigat bene!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tortiller,
corriger
Inglese
to twist,
to correct
Spagnolo
torcer,
corregir,
reprender
Italiano
attortigliare,
corrèggere il comportaménto
Tedesco
verbiegen,
zurechtbiegen.
addormentadúra , nf Definizione su dormire, su addrommentare Sinonimi e contrari abborticadura, addrommigadura, informigamentu Etimo srd.
addormentóriu , nm: dormitóriu Sinonimi e contrari addromitiolu, anestéticu, indrommitóriu Frasi li ant datu s'addormentóriu prima de s'operatzione Etimo srd.