àncu 1 ànchi
ancúa , nf Definizione
dhu narant po anca, camba; est puru sa parte de apalas de sa còscia de un'animale macellau, sa nàdiga, e sa petza chi portat / s'ossu de s'ancua = sa cannedha de s'anca
Sinonimi e contrari
anca,
anconi
Frasi
carnatzeri valenti segat petza de ancua ◊ sa bricicheta 'e fogu bogat fumu niedhu de sa part'e s'ancua…
Etimo
ctl.
ancuda
Traduzioni
Francese
gîte à la noix
Inglese
haunch channell,
hip
Spagnolo
parte posterior del muslo de animal
Italiano
scannèllo
Tedesco
Kugel.
ancúdu , agt Definizione chi portat cambas mannas Frasi fiat una fémina ancuda ◊ si est fatu a mannu e ancudu ◊ mannos e ancudos chi fimus, no ndhe semus bénnidos bintores! Terminologia scientifica zcrn Etimo srd.
ancujàdu , pps, agt Definizione de ancujare; chi est fatu a un'ancuju Sinonimi e contrari acancarronau, atortiau 2. sos suerzos sunt ancujados dae su bentu.
ancujàre , vrb Definizione
fàere a un'ancuju, a cancarrone
Sinonimi e contrari
aunchinare,
imbasciai,
incujare,
pinnicai,
tròdhiri
Frasi
li deviat ancujare s'ischina a unu gantzu, tales chi totu lu potant ischire ite ascamile che amus! ◊ a sa betzesa, cussa fémina est ancujada che unchinu ◊ ancuja sas ancas, chi no che at logu pro sos àteros!
2.
sa paghe ancujat sa suferéntzia
Traduzioni
Francese
courber
Inglese
to bend
Spagnolo
curvar
Italiano
curvare,
piegare ad uncino
Tedesco
krümmen,
biegen.
ancúju ancrúgiu
ancúngia , nf: incugna* Definizione sa cosa, mescamente laore, chi si arregollet a domo de su sartu a provista (ma si narat fintzes de css. intrada o badàngiu); su tempus de arregòllere sa cosa de su sartu Sinonimi e contrari arragota / incunzada.
àncura àncara
àncus , cng Sinonimi e contrari ancoraschí, macari Frasi istat mezus cue chi no in su bàntzigu, ancus chi assupridu de tremata de issurdorija e de manta de lana.
ancúsa acúsa 1
ancútza , nf Definizione min. de anca, camba pitichedha, de piciochedhu o de pegus piticu, de bobboi, camba fine, metzana Sinonimi e contrari ancheta 1, cambichedha, tzanchita Frasi zughet sas ancutzas bellas rassas, custa criadura ◊ zughet sas ancutzas filivili de cantu est romasu.
andaciàna , nf: andanciana Definizione
bobboitedhu chi curret lestru lestru a dónnia bandha in pitzu de s'abba firma: dhi narant fintzes spigadrixi o messadori e a logos dhi narant bandhidu soldadu, grori caninu
Sinonimi e contrari
culifúrriu,
dantzana,
giogantzinu,
gioguana,
guadambidha,
pischeri
Terminologia scientifica
crp, hydrometra stagnorum, velia currens, gerris lacustris, gyrinus natator
Traduzioni
Francese
hydromètre stagnant
Inglese
water measurer
Spagnolo
chinche acuática,
escribano del agua
Italiano
gèrride
Tedesco
Wasserläufer,
gemeiner Teichläufer.
andàda , nf: andhada,
annada 1 Definizione
su andai pentzau coment'e cosa fata, fintzes sa manera de andhare, de camminare
Sinonimi e contrari
tucada
| ctr.
benia,
recuia,
torrada
Modi di dire
csn:
fàghere s'a. de su fumu = no torrai mai prus; fàghere s'a. de su batiu (chi est andhadu in zerru e torradu in istiu) = istentaisí tropu; istare un'a. (in ccn. logu) = istentaisí meda (pentzau coment'e cosa chi no tenit torrada e intzaras tempus longu chentza de contu); durare un'a. = unu tempus longu meda
Frasi
e aundi est s'andada? ◊ una bella annada giuches! ◊ s'àcua no firmat s'andada in s'arriu ◊ gei dh'apu fata bella s'andada!…◊ cuss'andhada a campu ti at fatu bene
2.
mi dhi donat un'àtera pariga de andadas e bennidas a fusti
3.
li cherfesi ammitire cuss'andhada, pro li àere preguntadu a s'assentada si bi aiat connotu a calecunu
4.
est tucadu a Castedhu e a su essu b'istat una bona andhada (Ruju)
Cognomi e Proverbi
prb:
is cuadhus si bint a sa torrada, no a s'andada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aller
Inglese
going
Spagnolo
ida
Italiano
andata,
dipartita
Tedesco
Gehen,
Abreise.
andadòri , agt, nm: andhadore, annadore Definizione chi o chie istat sèmpere andhandho, fintzes chentza bisóngiu; chi o chie andhat ainnanti, coment'e una ghia Cognomi e Proverbi prb: a culu andhadore no mancat chistione Etimo srd.
andadúra , nf: andhadura,
annadura Definizione
su andhare, nau de sa manera
Sinonimi e contrari
andhanta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
démarche
Inglese
walk
Spagnolo
paso,
andadura
Italiano
andatura
Tedesco
Gang.
andài , vrb: andari,
andhae,
andhare,
annàere,
annare Definizione
mòvere, fàere tretu istesiandho de ue unu o una cosa est (a/c. sa de tres personas leat s'aus. àere cun sugetu partitivu); pràghere, fàere bene a sa salude; fintzes bènnere mancu, mancare / pps. andau, andhadu, annatu; ind. imp. 1ˆ p. pl. andhaemus; impr. bai, baie, baxi e/o baxei
Sinonimi e contrari
abiai,
achirrare,
assèndhere,
bandai,
bènnere,
caminai,
falare,
fuire,
imbonai,
irghelare,
ispitzigare,
tocai 1
/
mòrrere
/
piàghere,
rechèdere
| ctr.
bènnere,
torrae
Modi di dire
csn:
dare s'andha! = donai su permissu, lassai andai; andhare a unu = andai anch'e unu, aundi est unu; andhare in chirca de… (+ vrb.) = proare, irfortzàresi, comintzare a…, pònneresi a… (andhat in chirca de abbèrrere sos ogros ma no bi la faghet; andhat in chirca de faedhare ma no resessit a nàrrere una peràula); andai, fai andai trótula trótula = andhare, fàghere andhare a mala gana; andai a biri is trigus (in suspu)= mòrrere; andhare a s'iscollóchida = istare a ziru peri su logu chentza mancu ischire a ue; andai a bólidu = lestru meda, in boleos; andai a longu = tirare a longas; andai arrólia arrólia = istare de un'ala a s'àtera, andhendhe chentza mancu ischire a ue, gai chentza cabu; andai cerrixerri = a. innàiga innàiga, iscúlia iscúlia, sachedhendhe sas nàdigas; andai a s'apràpidu = chircare cosa cun sas manos, andhare chentza bídere inue si ponent sos pes; andai de su corpus = fàghere de bisonzu, cagare; èssere totu a o de un'andhare = fatus a sa própiu manera, totugantos su matessi de cumportamentu, totu guales, totue de su matessi colore o calidade (nadu de cosa); andhare fragu, sabore = essire fragu, sabore (a sa cosa); andhare in grefa = andai a cambarada, a còndoma; andai, andhare male = cambiare in peus, fintzas istare male, de sufrire, in manera pagu addata, àere dannu, fàghere revéntida mala (o fintzas èssere difítzile, pagu a cómudu a fàghere cosa); andharesiche che màniga de broca = sentza de nàrriri nudha, lassendi s'àteru in campu e in crachi; èssere andhendhe in… (tempus contadu in annos, séculos e gai) = èssere, agatàresi, durare de… (tempus); una cosa andhat = la chircant meda, la rechedent in medas
Frasi
faiat andhae su fuste cun cropos furiosos a cantu essit ◊ est annatu a osservare ◊ bae e no bae, bi est andhada issa puru ◊ a domo sua bi at andhadu zente ◊ li at annadu zente meda ifatu ◊ nosi ndhe seus andhaos ◊ fut andau a bivi in àtera bidha ◊ sa dí chi si fiant cojaus fiant andaus a crésia ◊ sa fiza andhesit a su babbu e li nesit una cosa ◊ in andaris a càntidu mudu tracas de fogu inghiendu m'incantas (F.I.Congiu)
2.
che l'acadho in su badhiju a cantu mi andhat su bratzu! ◊ bido totue cantu andhat sa cussorza ◊ ti lasso andhare iscantarzada cantu mi andhat sa manu!
3.
zuchet sa frebbe che cabadhu e timent chi si nche depat andhare ◊ sa cumpanza si nch'est andhada pro un'atacu de puntore ◊ su sardu si ch'est annanne e si morit s'isperdent sos Sardos ◊ si ch'est andhada s'abba, sa currente, sa línia de su cellulare ◊ mi ch'est annanne su coro de su pistighinzu ◊ zuto su coro andhendhemindhe ca no apo mancu irmurzadu
4.
sa corza sica de s'ucalitu che àndhat a tàpiles ◊ so frighendhe ma su brutore no che cheret andhare ◊ custa mància no ndi andat ◊ a sa broca che li est andhada s'asa
5.
a sa cane mia no che li andhat fera peruna ◊ lu zughia a su tene tene e andhadu etotu mi ch'est! ◊ si l'intrat in ungras su sórighe, a su batu nostru, no che li andhat prus, no!
6.
a custa cosa li andhat fragu ◊ a custu mànigu li andhat su sale, su píbere, su rànchidu, su durche, li andhat sabore malu, unu tastu
7.
assaza custu: a ti andhat? ◊ custu no mi andhat: donzi borta chi ndhe mànigo mi faghet male ◊ li andhaiat su trabàgliu che su fumu in ojos ◊ dhi andat che lardu in sali, bèni meda ◊ a sos pespereghes lis andhant sos labberintos, si bi aciapant bene
8.
sunt totu a un'andhare: babbos, mamas e fizos ◊ tue no fist sempre de un'andhare ◊ su muru cheret illatadu de totunu andhare, chi no essat a fatzadas
9.
lèadi sa cadrea, ca ritzu andhas male! ◊ sa cosidura fata goi andhat male, si che torrat a iscosire! ◊ inue as postu cussa cosa andhat male, ca impédumat de colare! ◊ sa crabita fit a la pesare ma est andhada male ◊◊ a passai ingunis immoi mi andat mali ca tengu pressi ◊ a leare cussu puru mi andhat male ca zuto sas manos impitzadas cun àteru ◊◊ custa festa est connota andhandhe in bàtero séculos ◊ de una dí andat, cussu contu!…
Cognomi e Proverbi
prb:
carru annanne caminu faghet ◊ chie cheret andhet, chie no cheret mandhet
Traduzioni
Francese
aller
Inglese
to go
Spagnolo
ir
Italiano
andare
Tedesco
gehen.
andàila , nf, nm: andali,
andàlia Definizione
genia de sàndula, cartzamentu bàsciu de píscamos o àteras personas deasi
Sinonimi e contrari
sandàila*
Terminologia scientifica
bst
Traduzioni
Francese
sandale
Inglese
sandal
Spagnolo
sandalia
Italiano
sàndalo
Tedesco
Sandale.
andàinu , agt Definizione chi istat meda in giru, a trevessu Sinonimi e contrari arroliadori, bandhuleri, rundhanu, tzincavesu, zirellu Etimo srd.
andàli, andàlia andàila
andàna , nf Definizione su costau de una nave; is cannones e s'isparu de is cannones de totu unu costau de sa nave Etimo spn. andana.