A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

àncu 1 ànchi

ancúa , nf Definitzione dhu narant po anca, camba; est puru sa parte de apalas de sa còscia de un'animale macellau, sa nàdiga, e sa petza chi portat / s'ossu de s'ancua = sa cannedha de s'anca Sinònimos e contràrios anca, anconi Frases carnatzeri valenti segat petza de ancua ◊ sa bricicheta 'e fogu bogat fumu niedhu de sa part'e s'ancua… Ètimu ctl. ancuda Tradutziones Frantzesu gîte à la noix Ingresu haunch channell, hip Ispagnolu parte posterior del muslo de animal Italianu scannèllo Tedescu Kugel.

ancúdu , agt Definitzione chi portat cambas mannas Frases fiat una fémina ancuda ◊ si est fatu a mannu e ancudu ◊ mannos e ancudos chi fimus, no ndhe semus bénnidos bintores! Terminologia iscientìfica zcrn Ètimu srd.

ancujàdu , pps, agt Definitzione de ancujare; chi est fatu a un'ancuju Sinònimos e contràrios acancarronau, atortiau 2. sos suerzos sunt ancujados dae su bentu.

ancujàre , vrb Definitzione fàere a un'ancuju, a cancarrone Sinònimos e contràrios aunchinare, imbasciai, incujare, pinnicai, tròdhiri Frases li deviat ancujare s'ischina a unu gantzu, tales chi totu lu potant ischire ite ascamile che amus! ◊ a sa betzesa, cussa fémina est ancujada che unchinu ◊ ancuja sas ancas, chi no che at logu pro sos àteros! 2. sa paghe ancujat sa suferéntzia Tradutziones Frantzesu courber Ingresu to bend Ispagnolu curvar Italianu curvare, piegare ad uncino Tedescu krümmen, biegen.

ancúju ancrúgiu

ancúngia , nf: incugna* Definitzione sa cosa, mescamente laore, chi si arregollet a domo de su sartu a provista (ma si narat fintzes de css. intrada o badàngiu); su tempus de arregòllere sa cosa de su sartu Sinònimos e contràrios arragota / incunzada.

àncura àncara

àncus , cng Sinònimos e contràrios ancoraschí, macari Frases istat mezus cue chi no in su bàntzigu, ancus chi assupridu de tremata de issurdorija e de manta de lana.

ancúsa acúsa 1

ancútza , nf Definitzione min. de anca, camba pitichedha, de piciochedhu o de pegus piticu, de bobboi, camba fine, metzana Sinònimos e contràrios ancheta 1, cambichedha, tzanchita Frases zughet sas ancutzas bellas rassas, custa criadura ◊ zughet sas ancutzas filivili de cantu est romasu.

andaciàna , nf: andanciana Definitzione bobboitedhu chi curret lestru lestru a dónnia bandha in pitzu de s'abba firma: dhi narant fintzes spigadrixi o messadori e a logos dhi narant bandhidu soldadu, grori caninu Sinònimos e contràrios culifúrriu, dantzana, giogantzinu, gioguana, guadambidha, pischeri Terminologia iscientìfica crp, hydrometra stagnorum, velia currens, gerris lacustris, gyrinus natator Tradutziones Frantzesu hydromètre stagnant Ingresu water measurer Ispagnolu chinche acuática, escribano del agua Italianu gèrride Tedescu Wasserläufer, gemeiner Teichläufer.

andàda , nf: andhada, annada 1 Definitzione su andai pentzau coment'e cosa fata, fintzes sa manera de andhare, de camminare Sinònimos e contràrios tucada | ctr. benia, recuia, torrada Maneras de nàrrere csn: fàghere s'a. de su fumu = no torrai mai prus; fàghere s'a. de su batiu (chi est andhadu in zerru e torradu in istiu) = istentaisí tropu; istare un'a. (in ccn. logu) = istentaisí meda (pentzau coment'e cosa chi no tenit torrada e intzaras tempus longu chentza de contu); durare un'a. = unu tempus longu meda Frases e aundi est s'andada? ◊ una bella annada giuches! ◊ s'àcua no firmat s'andada in s'arriu ◊ gei dh'apu fata bella s'andada!…◊ cuss'andhada a campu ti at fatu bene 2. mi dhi donat un'àtera pariga de andadas e bennidas a fusti 3. li cherfesi ammitire cuss'andhada, pro li àere preguntadu a s'assentada si bi aiat connotu a calecunu 4. est tucadu a Castedhu e a su essu b'istat una bona andhada (Ruju) Sambenados e Provèrbios prb: is cuadhus si bint a sa torrada, no a s'andada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aller Ingresu going Ispagnolu ida Italianu andata, dipartita Tedescu Gehen, Abreise.

andadòri , agt, nm: andhadore, annadore Definitzione chi o chie istat sèmpere andhandho, fintzes chentza bisóngiu; chi o chie andhat ainnanti, coment'e una ghia Sambenados e Provèrbios prb: a culu andhadore no mancat chistione Ètimu srd.

andadúra , nf: andhadura, annadura Definitzione su andhare, nau de sa manera Sinònimos e contràrios andhanta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu démarche Ingresu walk Ispagnolu paso, andadura Italianu andatura Tedescu Gang.

andài , vrb: andari, andhae, andhare, annàere, annare Definitzione mòvere, fàere tretu istesiandho de ue unu o una cosa est (a/c. sa de tres personas leat s'aus. àere cun sugetu partitivu); pràghere, fàere bene a sa salude; fintzes bènnere mancu, mancare / pps. andau, andhadu, annatu; ind. imp. 1ˆ p. pl. andhaemus; impr. bai, baie, baxi e/o baxei Sinònimos e contràrios abiai, achirrare, assèndhere, bandai, bènnere, caminai, falare, fuire, imbonai, irghelare, ispitzigare, tocai 1 / mòrrere / piàghere, rechèdere | ctr. bènnere, torrae Maneras de nàrrere csn: dare s'andha! = donai su permissu, lassai andai; andhare a unu = andai anch'e unu, aundi est unu; andhare in chirca de… (+ vrb.) = proare, irfortzàresi, comintzare a…, pònneresi a… (andhat in chirca de abbèrrere sos ogros ma no bi la faghet; andhat in chirca de faedhare ma no resessit a nàrrere una peràula); andai, fai andai trótula trótula = andhare, fàghere andhare a mala gana; andai a biri is trigus (in suspu)= mòrrere; andhare a s'iscollóchida = istare a ziru peri su logu chentza mancu ischire a ue; andai a bólidu = lestru meda, in boleos; andai a longu = tirare a longas; andai arrólia arrólia = istare de un'ala a s'àtera, andhendhe chentza mancu ischire a ue, gai chentza cabu; andai cerrixerri = a. innàiga innàiga, iscúlia iscúlia, sachedhendhe sas nàdigas; andai a s'apràpidu = chircare cosa cun sas manos, andhare chentza bídere inue si ponent sos pes; andai de su corpus = fàghere de bisonzu, cagare; èssere totu a o de un'andhare = fatus a sa própiu manera, totugantos su matessi de cumportamentu, totu guales, totue de su matessi colore o calidade (nadu de cosa); andhare fragu, sabore = essire fragu, sabore (a sa cosa); andhare in grefa = andai a cambarada, a còndoma; andai, andhare male = cambiare in peus, fintzas istare male, de sufrire, in manera pagu addata, àere dannu, fàghere revéntida mala (o fintzas èssere difítzile, pagu a cómudu a fàghere cosa); andharesiche che màniga de broca = sentza de nàrriri nudha, lassendi s'àteru in campu e in crachi; èssere andhendhe in… (tempus contadu in annos, séculos e gai) = èssere, agatàresi, durare de… (tempus); una cosa andhat = la chircant meda, la rechedent in medas Frases faiat andhae su fuste cun cropos furiosos a cantu essit ◊ est annatu a osservare ◊ bae e no bae, bi est andhada issa puru ◊ a domo sua bi at andhadu zente ◊ li at annadu zente meda ifatu ◊ nosi ndhe seus andhaos ◊ fut andau a bivi in àtera bidha ◊ sa dí chi si fiant cojaus fiant andaus a crésia ◊ sa fiza andhesit a su babbu e li nesit una cosa ◊ in andaris a càntidu mudu tracas de fogu inghiendu m'incantas (F.I.Congiu) 2. che l'acadho in su badhiju a cantu mi andhat su bratzu! ◊ bido totue cantu andhat sa cussorza ◊ ti lasso andhare iscantarzada cantu mi andhat sa manu! 3. zuchet sa frebbe che cabadhu e timent chi si nche depat andhare ◊ sa cumpanza si nch'est andhada pro un'atacu de puntore ◊ su sardu si ch'est annanne e si morit s'isperdent sos Sardos ◊ si ch'est andhada s'abba, sa currente, sa línia de su cellulare ◊ mi ch'est annanne su coro de su pistighinzu ◊ zuto su coro andhendhemindhe ca no apo mancu irmurzadu 4. sa corza sica de s'ucalitu che àndhat a tàpiles ◊ so frighendhe ma su brutore no che cheret andhare ◊ custa mància no ndi andat ◊ a sa broca che li est andhada s'asa 5. a sa cane mia no che li andhat fera peruna ◊ lu zughia a su tene tene e andhadu etotu mi ch'est! ◊ si l'intrat in ungras su sórighe, a su batu nostru, no che li andhat prus, no! 6. a custa cosa li andhat fragu ◊ a custu mànigu li andhat su sale, su píbere, su rànchidu, su durche, li andhat sabore malu, unu tastu 7. assaza custu: a ti andhat? ◊ custu no mi andhat: donzi borta chi ndhe mànigo mi faghet male ◊ li andhaiat su trabàgliu che su fumu in ojos ◊ dhi andat che lardu in sali, bèni meda ◊ a sos pespereghes lis andhant sos labberintos, si bi aciapant bene 8. sunt totu a un'andhare: babbos, mamas e fizos ◊ tue no fist sempre de un'andhare ◊ su muru cheret illatadu de totunu andhare, chi no essat a fatzadas 9. lèadi sa cadrea, ca ritzu andhas male! ◊ sa cosidura fata goi andhat male, si che torrat a iscosire! ◊ inue as postu cussa cosa andhat male, ca impédumat de colare! ◊ sa crabita fit a la pesare ma est andhada male ◊◊ a passai ingunis immoi mi andat mali ca tengu pressi ◊ a leare cussu puru mi andhat male ca zuto sas manos impitzadas cun àteru ◊◊ custa festa est connota andhandhe in bàtero séculos ◊ de una dí andat, cussu contu!… Sambenados e Provèrbios prb: carru annanne caminu faghet ◊ chie cheret andhet, chie no cheret mandhet Tradutziones Frantzesu aller Ingresu to go Ispagnolu ir Italianu andare Tedescu gehen.

andàila , nf, nm: andali, andàlia Definitzione genia de sàndula, cartzamentu bàsciu de píscamos o àteras personas deasi Sinònimos e contràrios sandàila* Terminologia iscientìfica bst Tradutziones Frantzesu sandale Ingresu sandal Ispagnolu sandalia Italianu sàndalo Tedescu Sandale.

andàinu , agt Definitzione chi istat meda in giru, a trevessu Sinònimos e contràrios arroliadori, bandhuleri, rundhanu, tzincavesu, zirellu Ètimu srd.

andàli, andàlia andàila

andàna , nf Definitzione su costau de una nave; is cannones e s'isparu de is cannones de totu unu costau de sa nave Ètimu spn. andana.