atulighèlta atalighèlte
atulíngia , nf: tiligna Definizione
bobboi, greme longu e grussu de terra
Sinonimi e contrari
atalingone,
lembréchinu,
sitziringoni,
tilingione,
tzilingu,
tzirinoni,
tzuluncone
Frasi
duas atulíngias ndhe sunt essidas dae suta terra
Terminologia scientifica
crp
Traduzioni
Francese
lombric
Inglese
earthworm
Spagnolo
lombriz
Italiano
lombrico
Tedesco
Regenwurm.
atúliu atóliu
atulletài , vrb Definizione pigare cun sa tulla, pigare a terudha su papare coendho po dhu morigare o tastare Frasi sa meri de domu est atulletandu sa cassola (E.Nieddu) Etimo srd.
atullíre , vrb rfl: tullire* Definizione foedhandho de un’arremu de sa carena, su si fàere coment'e retentu, cancarau, chentza fortza, mortu Sinonimi e contrari bardai, cancarare.
atumbàda , nf: atzumbada,
tumbada Definizione
cropu chi, de malesaura o apostadamente, si giaet a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbrúnciu,
addóbbida,
atàbbida,
atopu 1,
atúmbidu,
atzapulada,
imbrúnchinu,
imbrunchioni,
irdumbonada,
istumbada,
istumbaratzada,
stumbamentu
/
cdh. atumbata
/
agghégiu
Frasi
dogni atzumbada a su pódhighe malàidu! ◊ mi donat un'atumbada su mascu… e seu abarrau cuíndixi dis itzopu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
choc,
coup
Inglese
collision
Spagnolo
choque,
golpe
Italiano
urto,
cozzata
Tedesco
Stoß.
atumbadòri , agt: tumbadori Definizione nau de pegus (mascu brebeghinu), chi tenet s'abbitúdine de atumbare, de iscúdere cropos cun sa conca (comente faet cun àteros mascos) Etimo srd.
atumbadúra , nf: atzumbadura,
tumbadura Definizione
su atumbare, su tzumbare
Sinonimi e contrari
atúmbidu,
atumbu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
heurt
Inglese
butt
Spagnolo
choque
Italiano
cozzatura
Tedesco
Stoßen.
atumbàe, atumbài, atumbàre , vrb: atummai,
atummare,
atzumbare,
tumbai Definizione
acropare sa conca apare comente faent is mascos brebeghinos gherrandho (chi s’istésiant e current po s’iscúdere cun sa conca); tocare a cropu o iscúdere a calecuna cosa, fintzes de malesaura, tocare a calecunu logu e fintzes fàere giúmburos
Sinonimi e contrari
abbruncai,
addumare,
atricuai,
becare,
intumbare
/
fèrrere
Modi di dire
csn:
atumbai cun su muru = perricare in debbadas cun chie no iscurtat nudha o cun chie podet de prus; no atumbat peis a terra = si creit meda, mancai tropu!
Frasi
est camminendi atumba atumba che brabei istasida ◊ malapat e mascu: a totus atumbat, a totus incorrat! ◊ is brebès si atumbant, singiale chi est acanta de pròere!
2.
fortzados sunt continu de istare a s'atzumba atzumba ◊ sas undhas a s'andha e torra mórigant sas abbas, si pessighint, si atopant e si atzumbant ◊ si che at atzumbadu sa conca a su muru
3.
no ti l'atzumbes, cussa segada, ca ti l'agghejas! ◊ su gallegianti atumbat e no tupat s'àcua me in su depósitu
4.
su labiolu est totu atzumbadu
Cognomi e Proverbi
prb:
totu atumbat a su didu segau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
heurter
Inglese
to bump
Spagnolo
cornear,
chocar
Italiano
cozzare,
urtare
Tedesco
stoßen.
atumbàtu , agt Definizione chi at atzumbadu.
atumbidài , vrb Definizione su sighire de unu sonu chi paret cosa iscudendho de unu logu a s'àteru e si arrepitit Sinonimi e contrari arrembombai, bombiare, intronare, intumbidare, intumbire Frasi is tronus atúmbidant de is montis a is bacus Etimo srd.
atúmbidu, atúmbiru , nm Definizione
cropu chi, de malesaura o apostadamente, si giaet a calecuna cosa o logu, mescamente su cropu de is mascos gherrandho; fintzes su tzàcurru de su cropu
Sinonimi e contrari
abbrúnciu,
atàbbida,
atopu 1,
atumbada,
atumbu,
atzapulada,
imbrúnchinu,
imbrunchioni,
istumbada,
stumbamentu
Frasi
sa barca at donau un'atúmbidu contras a s'aprodéndiu
2.
at inténdiu un'atúmbiru apalas de una porta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
heurt
Inglese
collision
Spagnolo
cornada,
choque
Italiano
còzzo
Tedesco
Stoß.
atúmbu , nm: atzumbu Definizione cropu, atumbada Sinonimi e contrari abbrúnciu, atàbbida, atumbada, atúmbidu, atzapulada, imbrúnchinu, imbrunchioni, istumbada Frasi silvones, muras, chelvos e crabolos, a ispintas e bolos, in atzumbu, cun su fogu in sa coa fuiant a sa tzega ◊ sunt tropu de s'àinu sos atzumbos e a dólima de lumbos medas che torrant a domo Etimo srd.
atummài, atummàre atumbàe
atunchiàre , vrb: atunghiare, tunchiare* Definizione coment'e fàere tzunchiare de su dolore, tocandho un’arremu malàidu Sinonimi e contrari agghegiare, arreghentiare Frasi atunchiare un'istrópiu, una segada, una pistadura ◊ tzia Gràssia est timendhe no atúnchient s'anca secada a sa fiza 2. li at atunchiau s'istrópiu de s'orgógliu e tandho s'est bortau.
atundadúra , nf Definizione
genia de segadura (o arrasigadura) chi si faet po atundhare atzas
Sinonimi e contrari
aturundhadura,
intundhadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
arrondissage
Inglese
rounding
Spagnolo
achaflanado
Italiano
smussatura
Tedesco
Abkantung.
atundài , vrb: atundhare,
atundhiare,
atunnare Definizione
fàere tundha una cosa, bogare is atzas, puntas; a logos, fintzes bènnere o acostire a unu tretu o a calecuna cosa ponendhosi a inghíriu
Sinonimi e contrari
arretundai,
atundhulare,
aturundhare,
intundhigare
/
arrodeare,
arrogliai
2.
sos ómines si atundhaint a s'umbra pro mandhicare, treulandhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
arrondir
Inglese
to round
Spagnolo
redondear
Italiano
arrotondare
Tedesco
abrunden.
atundaméntu , nm Sinonimi e contrari
aturundhamentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
arrondissement
Inglese
rounding
Spagnolo
redondeo
Italiano
arrotondaménto
Tedesco
Abrundung.
atundàu , pps, agt: atundhatu Definizione de atundai; chi che dhi ant bogau is atzas o puntas Sinonimi e contrari atundhatzadu.
atundhàre atundài