deificài, deificàre , vrb Definizione cunsiderare a unu coment’e chi siat unu deus.
deína , nf Definizione
fémina chi nanca ischit o intzertat su benidore, cosas chi no at bistu, agiummai coment'e chi siat unu deus
Sinonimi e contrari
andoviniadora,
brúscia,
maghiarja
Cognomi e Proverbi
smb:
Deina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devineresse
Inglese
foreteller
Spagnolo
adivina
Italiano
indovina
Tedesco
Seherin,
Wahrsagerin.
deinàre , vrb: divinai, divinari Definizione nàrrere o intzertare is cosas giustas innanti de acontèssere / divinarisí = andhare a si ndhe faedhare cun su majarzu Sinonimi e contrari addeinare*, atzertai, indeinare, ingertai, teinare | ctr. fadhie Frasi no est resessita a deinare su tempus imbeniente ◊ "deo deino duas bortas a sa chida", naraiat cudhu.
deinàre 1 , vrb: dejunare,
deunare,
deunzare,
diunare Definizione
istare chentza papare, fàere a mancu de papare
Sinonimi e contrari
geunare*,
irgeunzare
| ctr.
mandhicare,
papae
Frasi
no apo deunadu in pitzinnia e dias chèrrere chi deune a betzu? ◊ at postu sos cocois a deinare ◊ nàrali puru chi como deunzet e no t'importet mancari murrunzet! ◊ si deinat in tempus de carésima ◊ cudhu fariseu nachi deinaiat duas bortas a sa chida
Traduzioni
Francese
jeûner
Inglese
to fast
Spagnolo
ayunar
Italiano
digiunare
Tedesco
fasten.
deinnàntis , avb Definizione de innantis, de o in su tempus passau Sinonimi e contrari innanti | ctr. apustis Frasi deinnantis sa luxi in is domos si faiat cun sa candela a ollu Etimo srd.
deinósu , agt Definizione
de deinu, chi indeinat
Frasi
peràulas deinosas cussas de mamma: sas bijiones suas isteint cufrimmadas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prophétique
Inglese
prophetic,
premonitory
Spagnolo
profético,
premonitorio
Italiano
profètico,
premonitóre
Tedesco
prophetisch.
deínu , nm Definizione
ómine chi nanca ischit o intzertat su benidore, cosas chi no at bistu, agiummai coment'e chi siat unu deus
Sinonimi e contrari
addeinadore,
incerteri
/
brúsciu,
maghiarju
Frasi
si fui istau a sa prima deinu no fui istétiu in manos issoro!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devin
Inglese
foreteller
Spagnolo
adivino
Italiano
indovino
Tedesco
Seher,
Wahrsager.
deínu 1 , nm Sinonimi e contrari dejunu Frasi su dutore li aiat cumandhadu de si pònnere a deinu (G.Addis).
deíscia , nf: deíssia,
devíssia Definizione
cosa in bundhàntzia, a meda / a d. = a meda
Sinonimi e contrari
abbundhànscia
| ctr.
iscassia,
merchinzia
Frasi
cantos teracos de babbu meu tenent pane a deíscia, e deo inoghe morindhe de fàmene! ◊ lis riet a intundhu su beranu cun sas bellesas suas a deíscia (P.Casu)◊ sa gioventura est beranu chi at sos donos a deíscia ◊ de lamentos si ndhe intendhet a deíscia ◊ pregaiant a su santu de lis cuntzèdere annadas bonas e salude a devíssia
Etimo
itl.
divizia
Traduzioni
Francese
abondance
Inglese
abundance
Spagnolo
abundancia
Italiano
dovízia
Tedesco
Fülle.
deísmu , nm Definizione genia de filosofia chi leat totu sa realtade coment’e divinidade e no credet in d-unu Deus personale distintu de sa cosa.
deíssia deíscia
deísta , agt, nm Definizione chi o chie tenet ideas de deismu.
déju , nm Definizione a logos, daju, manera lena de fàere Frasi oje mi l'apo leada chin deju cumprendhe su trivàgliu (G.Chessa).
dejunàre deinàre 1
dejúnu , nm, agt: deunu,
deunzu,
digiunu,
dijunzu,
diugnu,
diunu,
diunzu Definizione
su istare chentza papare; chi est chentza papare, chi no at papau / segare su deunzu = papai innantis de acabbai su tempus de su giaunu; èssere a sa deuna = chentza manigare, sentza de ai papau nudha de diora; faci de digiunu = isfaciu, légiu, mortu de fàmini (nau a menisprésiu)
Sinonimi e contrari
deinu 1,
giaugnu,
irgeunzu
/
geunu*,
giaúngiu,
irgeunzu,
irgiaúngiu
| ctr.
satzau
Frasi
est faghindhe su deunzu ◊ in chida santa fit sempre faghindhe peneténscia e in deunzu
2.
candho pesat sa boghe a sa deuna, no si devet permítere su paone, mancu brullendhe, a si pònnere afaca! ◊ custu binu lu podes bufare finas a sa diuna
Traduzioni
Francese
jeûne,
à jeûn
Inglese
fasting
Spagnolo
ayuno,
en ayunas
Italiano
digiuno
Tedesco
Fasten (Pl.),
nüchtern.
deldiciàdu, deldiciàtu , agt, nm: derditzau,
diddiciau,
dildiciadu,
dirditzau,
disdiciadu,
disdiciau,
disdisciadu,
disditzau,
trediciau Definizione
chi o chie at tentu o tenet mala fortuna, dannos mannos o chi dónnia cosa dhi andhat male; chi portat disdícia, isfortuna
Sinonimi e contrari
disagurau,
disdiciosu,
irgianadu,
istraliosu,
mabassortau,
malafadau,
scedau
/
cdh. disdiciatu
| ctr.
afortunadu,
diciosu
Frasi
deldiciados, custa disaura est tochimentu contra a sos pecados! ◊ mai prus, a mei, disdiciada, cuntzédiu at a èssi s'ogu de custa luxi! (P.Rombi)◊ pro olvidare canta, disdiciadu! ◊ disdiciadu, su chi mi est rutu ite raju niedhu! (P.Mossa)◊ a dolu mannu, so derditzau! ◊ a sa deldiciata che li cheriant segare sa conca
2.
tonca e istria sunt puzones disdiciados de sa note
Cognomi e Proverbi
prb:
no faltat pena a chie est disdiciadu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
malheureux,
malchanceux
Inglese
unfortunate
Spagnolo
desdichado
Italiano
disgraziato,
sfortunato
Tedesco
unglücklich,
Unglücksmensch.
deleàdu, deleàu , agt Definizione
chi giughet sa conca leada de calecuna idea, chi est pentzandho in àteru e no atuat bene a is cosas chi est faendho / fàghere a sa deleada = a sa maconatza, chentza critériu
Sinonimi e contrari
bambioco,
braballu,
isàbbitu,
sbeliau,
tzinnai
Frasi
posca, su macu abbeladu, pariat unu murone, che ómine deleadu, e totu abbucallotadu ne chinnit ne nudha narat (Limbudu)◊ cudhu pipiu fut sèmpere deleau e no pentzaiat si no a su zogu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
imbécile
Inglese
silly
Spagnolo
imbécil
Italiano
scimunito
Tedesco
gedankenlos.
dèlega , nf Definizione
genia de autorizatzione, prus che àteru iscrita, chi unu giaet a un'àteru po fàere su dovere in parte sua
Frasi
su síndhigu daet sa dèlega a sos assessores pro s'incurare donzunu de una parte de s'amministratzione ◊ a votare no si podet fàghere a dèlega: bi depet andhare onzunu isse, su votu est personale ◊ toca, papa e a pustis mi firmas sa dèlega de sa pensioni
Traduzioni
Francese
délégation
Inglese
proxy
Spagnolo
mandato
Italiano
dèlega
Tedesco
Vollmacht.
delegàdu , pps, agt, nm: delegau Definizione de delegare; chi o chie tenet sa dèlega; giuighe incarrigau po una càusa.