istàde 1 , nf: istale Definizione bestimentu a bisura de gunnedha de pònnere asuta de sa beste, segundhu su costúmene Sinonimi e contrari camisola, cànsciu, tetela Terminologia scientifica bst.
istadèa, istadèja, istadèra , nf: istajera,
istatea,
stadea Definizione
genia de pesa fata de unu piatu apicau cun tres cadenedhas e unu bratzu o canna cun is intacas a duas alas (una fine - is intacas pesant prus pagu -, e una grussa - is intacas pesant de prus), su pirone (o pillone) e tres gàncios
Sinonimi e contrari
arromana,
pesa
Modi di dire
csn:
pònnere s'istadea a sa fine = pònnere su bratzu ziradu a manera chi a s'ala de subra resurtent e si lezant sas intacas de prus pagas grammas (puntu de agguantu e puntu de arrimu sunt prus atesu de pare); pònnere a sa russa = a s'ala chi sas intacas inditant de prus (e s'i. si apicat o leat a s'àteru gantzu, su prus acurtzu a su puntu de agguantu)
Frasi
candho est amministrada chen'abbusu sa giustíscia est pretzisa a s'istadea (Piras)◊ Gesumaria ite mania fea, e parias un'ómine educadu: candhomai in balansa o istadea o in su pesu-bílicu pesadu non ti sias, pro àere un'idea de su valore chi as?!(Cubeddu)
Terminologia scientifica
mds
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
balance à bascule
Inglese
steelyard
Spagnolo
romana,
báscula
Italiano
stadèra
Tedesco
Laufgewichtswaage.
istàdha , nf: istalla,
stadha Definizione
assentu po chistire pàgia, fenu o àtera brovendha de animales, pònnere pegos in aprigu a denote, como fintzes fràigu o logu mannu po tènnere animales chi si pesant po sa petza o àteru; genia de istrégiu a pònnere su papare a is animales
Sinonimi e contrari
stadi
Frasi
poite no mi agiudas a pònnere a postu s'istadha? ◊ su bestiàmene como dhu tenent in s'istalla e cun sa màchina andhant e torrant
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
étable
Inglese
shed
Spagnolo
establo
Italiano
stalla
Tedesco
Stall.
istàdi istàde
istadiàbi, istadiàle, istadiàli , agt, nm: istediali,
stadiabi Definizione
de istade, chi pertocat s'istade; tempus de s'istade
Sinonimi e contrari
istadialitzu,
istadialzu,
istiale
/
istiu
/
cdh. istatiali
| ctr.
gerrile
/
iberrada,
iberru
Frasi
fiore meu istadiale ◊ paret zerrile custu sole istadiale
2.
passat su restu de s'istadiale dae agustu a santugabinu ◊ at fatu un'ierru fritu e un'istadiale caldu ◊ sa campagna patit in s'istajone de s'istadiale ◊ nd'eus a tènniri de tempus cust'istadiabi!…
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
d'été,
estival
Inglese
summer (y)
Spagnolo
estival,
veraniego
Italiano
estivo
Tedesco
sommerlich.
istadialítzu , agt Definizione de istade, chi pertocat s'istade Sinonimi e contrari istadiabi, istadialzu, istiale Etimo srd.
istadiàlzu , agt Definizione de s'istade Sinonimi e contrari istadiale, istiale | ctr. zerrile Frasi mi ammento candho in pitzinnia cantao in cudhu bellu tempus istadialzu Etimo srd.
istàdiu , nm Definizione
foedhandho de logu, fràigu o àteru istabbilimentu fatu adatu po dhue fàere giogos, garas isportivas, de dhue pòdere cicire gente meda totu a inghíriu po abbaidare; foedhandho de tempus, momentos e situatziones diferentes de unu matessi fenómenu
Frasi
sos zogos olimpiónicos los faghent in s'istàdiu
2.
su primu istàdiu de tzertas maladias est s'incubadura
Traduzioni
Francese
stade
Inglese
stadium
Spagnolo
estadio
Italiano
stàdio
Tedesco
Stadium.
istàdu , pps, nm: istatu 1,
istau,
istétiu Definizione
de istare: s'impreat fintzes coment'e pps. de su vrb. èssere; cunditziones, su istare pentzau coment'e manera de èssere; s'organizatzione pulítiga natzionale de unu pópulu
Sinonimi e contrari
istàpiu
Modi di dire
csn:
bènnere o èssere in istadu (nau de fémina) = èssiri príngia; pònnere a istadu = pigai su vítziu, s'abbitúdini; leare istadu (nau de fémina) = cojaisí; torrai a istadu = a puntu malu
Frasi
in cussu logu no bi so istau mai ◊ si no fit istétiu pro mene si aviat ghetau sa soca piús de una vorta
2.
si ses a malu istadu, lèadi meighina! ◊ cussas bacas sunt a malu istadu, lanzas e istasidas ◊ dàemi a ischire in s'istadu chi ses! ◊ a istadu bonu mi creit… ma dèu no seu mandroni! ◊ non nci at istadu prus mannu ne atra nobbilesa de mi bí in sa mesa de su Signori ◊ is imbriagus no funt a istadu de camminai deretus ◊ no si devet leare cussas cadhas in s'istadu chi est, ca est ràida!
3.
bi at nassiones chi no tenent un'istadu issoro pro si guvernare ◊ nassione e istadu sunt duas cosas diferentes
4.
si est cojubada in istadu ◊ comente si est cojubau, sa muzere est bénnia dereta in istadu ◊ Fulanu est postu a istadu a fàghere cussa vida (Z.Porcu)◊ gei ses torrada a istadu, mamma mia, sempri in su letu!…
Traduzioni
Francese
été,
état
Inglese
been,
state
Spagnolo
estado
Italiano
stato
Tedesco
gewesen,
Staat.
istàfa , nf: stafa Definizione
in is finimentos de su cuadhu, ferru chi pendhet de sa sedha, a parte e àtera, fatu a manera de pòdere pònnere su pei su cadheri; orrugu de ferru acancarronau e fatu a manera de pòdere poderare ccn. cosa firma; parte de un'iscala, ue si ponet su pei
Sinonimi e contrari
grada,
iscalina
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
étrier
Inglese
stirrup
Spagnolo
estribo
Italiano
staffa
Tedesco
Steigbügel.
istàfa 1 , nf Definizione cosa chi si faet po ingannare s'àteru Sinonimi e contrari macatreferia, trampa, tramperia Etimo spn. estafa.
istafàle , nm Definizione tiras de pedhe grussa chi pendhendho de una sedha agguantant is istafas apicadas; genia de fossitedhu chi faet su cuadhu camminandho comente ponet sa punta de s'unga / apitzigare un'i. = fàghere un'istafa, una trampa.
istafàre , vrb: stafai 1 Definizione
fàere istafas, ingannos, trampas
Sinonimi e contrari
abbovai,
colovrinare,
imbusterai,
imbuvonare,
ingannai,
trambollai,
trampai
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
escroquer,
tromper
Inglese
to defraud
Spagnolo
estafar
Italiano
truffare
Tedesco
betrügen.
istaféri , nm Definizione serbidore chi acumpàngiat su mere a cuadhu.
istafèta , nf Definizione chie andhat ainnanti po portare avisos o àteru.
istafigèdha , nf Definizione a logos, iscalina.
istafilocócu , nm Definizione genia de batériu, a bisura de cadena, longhitu.
istaghída , avb Definizione custa chida, sa chi seus: est fatu coment'e istasero, istanote Frasi santos t'intendhant, nessi chi istaghida pota intrare in trabàgliu! Terminologia scientifica tpc Etimo srd.
istagiài, istagiàre , vrb: istagliai,
istallai,
istallare,
istalliare,
istazare,
istedhare 1,
stagiai Definizione
pigare e istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un’àtera, isconciare una loba, de lassare addaesegus, separare fintzes a segadura, a tramesadura, a furadura, ispartzire in pianos
Sinonimi e contrari
aredae,
irgrustiare,
iscambuliare,
iscamedhare,
iscedhai,
istellare
/
istegiare,
istesare
/
chirrare,
iscrobare,
scunfúndiri
/
istacare,
secare
| ctr.
aggrustare,
atagiai,
intaxae
Frasi
candho is angiones si ammesturant dhos acorrant po dhos istagiare ◊ su pastore in Santandria che istazat sa lachinza dae su madricau ◊ at istallau is brebeis de is crabas ◊ si ndhe istallat su mascru dae sas berveches ◊ cussos duos si che sunt istedhaos unu tretu mannu dae sa tropa
2.
candho arribbat a s'oru de sas àteras tropas, issu s'istazat e si nche andhat a daennantis
3.
ndi dh'at istallau un'origa a mússiu ◊ su tretu de Sa Pratzita pariat cosa sua: si ndi dh'iat coment'e istallau (B.Lobina)◊ un'annu a oe mi ant istazadu sa robba
4.
si benit istallau totu a muru nc'est logu po palla e po istàntzias (B.Casula)◊ su fundhu de su forru est istagiau in duas partes ◊ is domos prus antigas non giughent soleta, ma funt istagiadas a truncos e tàulas ◊ un'aposentu mannu dh'ant istagiau a tendhas e faint crocai a una parti is maschitedhus e in s'àtera is piciochedhas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire sortir du troupeau,
séparer
Inglese
to separate,
to discriminate
Spagnolo
descarriar
Italiano
sbrancare,
separare,
discriminare
Tedesco
aus der Herde absondern,
trennen.