làvra làbara
lavròdha , nf Definizione lavra grussa, manna Etimo srd.
lavronàre larbonàre
lavròne , nm Definizione terrenu aprontau po dhu arare Sinonimi e contrari nabroni*.
làvru làbru
làvru 1 làbara
lavrudhíu , agt Definizione chi portat lavras chi essint meda a denanti, murrudu; nau de ccn. po ofesa, chi est a murru bocau, primau.
lavrúdu labrúdu
làvura làbara
lazàra, lazàre , nf Definizione formighedha pitica, in colore de castàngia Sinonimi e contrari formica, formígula, lugiana 1 Terminologia scientifica crp.
lazarédhu , nm Definizione una genia de pane modhe grussu chi si faet po sa chida de domíniga de passionu (cida de Làzaru), coment'e acapiau a lobos de pasta etotu Terminologia scientifica pne.
lazaròla , nf Definizione
genia de matighedha chi assimbígiat a su calàvrighe / l. de monte = (Sorbus aria), zenia de àrbure chi assemizat a sa superba (e a sa lazarola) e faghet una linna tosta meda
Sinonimi e contrari
zarola
Terminologia scientifica
mt, Crataegus azarolus
Traduzioni
Francese
azerolier
Inglese
azarola tree
Spagnolo
acerolo
Italiano
lazzeruòlo
Tedesco
Azarole.
lazarólu , nm Definizione ozaloru, ma nau in sensu genéricu de istrégiu Frasi lu faghet a bisura, su logu, cun cussos lazarolos brutos chi mi ndhe mintet in domo!…
lazaròne , nm Definizione chie si cumportat male meda, malebortzedidu, cane de istrégiu Sinonimi e contrari argamile, ascamile, mascatzone.
lazína , nf Definizione lazu de abba ludosa, madrina, ludrura.
làzu , nm Definizione
abba apaulada, nau fintzes de abba meda in terra aintru de domo, isciustura manna, madrina
Sinonimi e contrari
lacuedha,
lacuina,
lagazu,
ludrina,
paule
Frasi
fróbbiche custu lazu de abba chi as fatu in su pamentu! ◊ in dogni logu si formant iscolos formendhe lazos, trainos, rizolos (P.Sulis)
2.
tessimus mizas de chistiones chena lòmpere a puntos de frimmesa ca intro de su lazu 'e sa brutesa bi lograt su fior'e sas persones (F.Dedola)
Etimo
cdh.
laàggju
Traduzioni
Francese
flaque
Inglese
puddle
Spagnolo
poza,
charca
Italiano
guazzo
Tedesco
Lache,
Pfütze.
lè , nf: lee Definizione pàgia de fae, de pisu, tega chentza granu Terminologia scientifica rbr.
lè 1 , nf: lege,
lei 1,
leze Definizione
régula, norma connota o chi at istabbiliu sa gente, oe prus che àteru est cosa chi decidit e iscriet s'autoridade chi guvernat su logu, mescamente is organísimos eletivos chi tenent coment'e impreu principale cussu de regulare su cumportamentu de sa natzione, de istabbilire diritos e doveres de citadinos e de sótzios o impresas, ite si podet o si depet o no si podet fàere; fenómenu o fata naturale chi no fadhit, chi est o faet sèmpere de sa matessi manera, cussa chi s'isciéntzia analizat e ammostat cun precisione e métidu matemàticu, e chi po cussu etotu, una borta iscobertu e giadas unas cantu cunditziones, si ndhe podet ischire innanti s'arresurtau; a logos, costuma, prus che àteru cussa de giare, chie ndhe tenet, casu, petza o àteru a Paschighedha o a Pasca manna; a bortas si manígiat in su sensu de sa fortza púbblica, sa giustítzia, is carabbineris
Sinonimi e contrari
costuma,
régula
/
cumandamentu
Modi di dire
csn:
bogare una leze = fai, aprovai una lei; fàghere sa leze = arrispetai sa costuma, sa manera de fai de sa genti; fàghere su 'e sa leze = fai comenti narant is leis, pruscatotu candu unu circat su deretu cosa sua; atrupelliai is leis = apetigai, dispretziare sas lezes; sas lezes de Deus = lezes de natura e mescamente sos cumandhamentos de Sas Iscrituras; fai sa lei a manu de… = comente andhat bene a…, comente cheret ccn.; ghetai a unu a sa lei = cumbínchere a unu a fàghere su 'e sa leze, a si regulare cun sa leze; giúghere sa lei deavatu = zúghere sa zustíssia ifatu chirchendhe
Frasi
comenti dha poneis: ballit prus s'ómini o sa lei? ◊ est essida sa leze de no fumare in logu serradu ue bi at zente ◊ leges chi no bochint su delincuente bochint in sas intragnas s'innotzente, cun s'istruminzu!
2.
est una leze chi calesisiat materiale cun s'aumentu de sa temperadura creschet de mannària
3.
bi so andhadu pro fàghere sa leze, ma no bi creo ◊ oe apo cotu sa peta pro fàghere sa leze, ma no ndhe aia gana (G.Ruju)
4.
si mi faghet cussa, deo andho a su pretore e fato su de sa leze! ◊ totu a manu tua non fatzu sa lei! ◊ bai e bàtia cussus pipius, assumancu dhus as a ghetai a sa lei cristiana!
5.
a palte su giodhu, àteras istrinas, sas lezes, si faghiant a parentes e amigos in ocasione de festas impoltantes
6.
si no abberides cramamus sa leze!
Cognomi e Proverbi
prb:
leges medas pópulu míseru ◊ fàmine no at leze ◊ chie cumandhat faghet leze
Etimo
ltn.
lege(m)
Traduzioni
Francese
loi
Inglese
law
Spagnolo
ley
Italiano
légge
Tedesco
Gesetz.
lèa , nf: lei,
rei 1 Definizione
orrugu mannu e tostau de terra comente essit arandho (o marrandho) candho sa terra no est in sa méngius mota e mescamente si est terramíngiu de lugiana; orrughedhu de sàmbene cagiau / min. liutza; arrogai is leis = sleorai, iscrevare
Sinonimi e contrari
bàldile,
cheba*,
ibbàldula,
léura,
liutza
/
gepa
Frasi
su ranu, semenendhe, brincaiat in sa lea pariat biu ◊ in s'aróngiu tocat a isciasciari sa lea
Traduzioni
Francese
motte
Inglese
clod
Spagnolo
terrón
Italiano
zòlla
Tedesco
Scholle.
leàda , nf: alleata,
leata Definizione
su pigare; puntu o tretu ue si pigat calecuna cosa; sa cora in su tretu ue s'iscassat e si leat s'abba de un'erriu po dh'intrare a unu possessu; surcu maistu, su chi in is aròngios arregollet s'abba de is surcos abbàrgios; una parte manna de unu logu, de unu sartu, de prus a mancu su territóriu de is sitos acanta de pare; manera de fàere
Sinonimi e contrari
aferrada,
picada 2
/
cassiadorju,
lavadoja,
liadroxu,
tenidórgiu,
sciogadroxu
/
bandha,
filada,
iscroca,
trechinzu
| ctr.
lassada
Modi di dire
csn:
sa l. de s'abba, de sa currente, de su gasu; fàghere sa leada = iscassiare s'abba, pònnere o fàghere su netzessàriu pro pòdere leare carchi cosa; leada in giru = búglia; sos de sa l. = is chi bivint in bixinau, is chi tenint terras acanta
2.
fia abbendhe s'ortu e mi est mancada s'abba ca mi che l'ant segada in sa leada
3.
ancora vives cun sa tasca a pala girendhe in die bona, in die mala sa tanca, sa cussorza, sa leada ◊ Pàulu e Bàrnaba fint in ziru preighendhe e sa peràula de Deus s'isparghiat in totu sa leada ◊ s'olia est a leadas, ocannu
4.
cussu faghet sas leadas de sa muninca!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prise
Inglese
zone,
plug
Spagnolo
toma,
zona
Italiano
présa,
allàccio,
zòna
Tedesco
Griff,
Zone.