A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

làvra làbara

lavròdha , nf Definitzione lavra grussa, manna Ètimu srd.

lavronàre larbonàre

lavròne , nm Definitzione terrenu aprontau po dhu arare Sinònimos e contràrios nabroni*.

làvru làbru

làvru 1 làbara

lavrudhíu , agt Definitzione chi portat lavras chi essint meda a denanti, murrudu; nau de ccn. po ofesa, chi est a murru bocau, primau.

lavrúdu labrúdu

làvura làbara

lazàra, lazàre , nf Definitzione formighedha pitica, in colore de castàngia Sinònimos e contràrios formica, formígula, lugiana 1 Terminologia iscientìfica crp.

lazarédhu , nm Definitzione una genia de pane modhe grussu chi si faet po sa chida de domíniga de passionu (cida de Làzaru), coment'e acapiau a lobos de pasta etotu Terminologia iscientìfica pne.

lazaròla , nf Definitzione genia de matighedha chi assimbígiat a su calàvrighe / l. de monte = (Sorbus aria), zenia de àrbure chi assemizat a sa superba (e a sa lazarola) e faghet una linna tosta meda Sinònimos e contràrios zarola Terminologia iscientìfica mt, Crataegus azarolus Tradutziones Frantzesu azerolier Ingresu azarola tree Ispagnolu acerolo Italianu lazzeruòlo Tedescu Azarole.

lazarólu , nm Definitzione ozaloru, ma nau in sensu genéricu de istrégiu Frases lu faghet a bisura, su logu, cun cussos lazarolos brutos chi mi ndhe mintet in domo!…

lazaròne , nm Definitzione chie si cumportat male meda, malebortzedidu, cane de istrégiu Sinònimos e contràrios argamile, ascamile, mascatzone.

lazína , nf Definitzione lazu de abba ludosa, madrina, ludrura.

làzu , nm Definitzione abba apaulada, nau fintzes de abba meda in terra aintru de domo, isciustura manna, madrina Sinònimos e contràrios lacuedha, lacuina, lagazu, ludrina, paule Frases fróbbiche custu lazu de abba chi as fatu in su pamentu! ◊ in dogni logu si formant iscolos formendhe lazos, trainos, rizolos (P.Sulis) 2. tessimus mizas de chistiones chena lòmpere a puntos de frimmesa ca intro de su lazu 'e sa brutesa bi lograt su fior'e sas persones (F.Dedola) Ètimu cdh. laàggju Tradutziones Frantzesu flaque Ingresu puddle Ispagnolu poza, charca Italianu guazzo Tedescu Lache, Pfütze.

lè , nf: lee Definitzione pàgia de fae, de pisu, tega chentza granu Terminologia iscientìfica rbr.

lè 1 , nf: lege, lei 1, leze Definitzione régula, norma connota o chi at istabbiliu sa gente, oe prus che àteru est cosa chi decidit e iscriet s'autoridade chi guvernat su logu, mescamente is organísimos eletivos chi tenent coment'e impreu principale cussu de regulare su cumportamentu de sa natzione, de istabbilire diritos e doveres de citadinos e de sótzios o impresas, ite si podet o si depet o no si podet fàere; fenómenu o fata naturale chi no fadhit, chi est o faet sèmpere de sa matessi manera, cussa chi s'isciéntzia analizat e ammostat cun precisione e métidu matemàticu, e chi po cussu etotu, una borta iscobertu e giadas unas cantu cunditziones, si ndhe podet ischire innanti s'arresurtau; a logos, costuma, prus che àteru cussa de giare, chie ndhe tenet, casu, petza o àteru a Paschighedha o a Pasca manna; a bortas si manígiat in su sensu de sa fortza púbblica, sa giustítzia, is carabbineris Sinònimos e contràrios costuma, régula / cumandamentu Maneras de nàrrere csn: bogare una leze = fai, aprovai una lei; fàghere sa leze = arrispetai sa costuma, sa manera de fai de sa genti; fàghere su 'e sa leze = fai comenti narant is leis, pruscatotu candu unu circat su deretu cosa sua; atrupelliai is leis = apetigai, dispretziare sas lezes; sas lezes de Deus = lezes de natura e mescamente sos cumandhamentos de Sas Iscrituras; fai sa lei a manu de… = comente andhat bene a…, comente cheret ccn.; ghetai a unu a sa lei = cumbínchere a unu a fàghere su 'e sa leze, a si regulare cun sa leze; giúghere sa lei deavatu = zúghere sa zustíssia ifatu chirchendhe Frases comenti dha poneis: ballit prus s'ómini o sa lei? ◊ est essida sa leze de no fumare in logu serradu ue bi at zente ◊ leges chi no bochint su delincuente bochint in sas intragnas s'innotzente, cun s'istruminzu! 2. est una leze chi calesisiat materiale cun s'aumentu de sa temperadura creschet de mannària 3. bi so andhadu pro fàghere sa leze, ma no bi creo ◊ oe apo cotu sa peta pro fàghere sa leze, ma no ndhe aia gana (G.Ruju) 4. si mi faghet cussa, deo andho a su pretore e fato su de sa leze! ◊ totu a manu tua non fatzu sa lei! ◊ bai e bàtia cussus pipius, assumancu dhus as a ghetai a sa lei cristiana! 5. a palte su giodhu, àteras istrinas, sas lezes, si faghiant a parentes e amigos in ocasione de festas impoltantes 6. si no abberides cramamus sa leze! Sambenados e Provèrbios prb: leges medas pópulu míseru ◊ fàmine no at leze ◊ chie cumandhat faghet leze Ètimu ltn. lege(m) Tradutziones Frantzesu loi Ingresu law Ispagnolu ley Italianu légge Tedescu Gesetz.

lèa , nf: lei, rei 1 Definitzione orrugu mannu e tostau de terra comente essit arandho (o marrandho) candho sa terra no est in sa méngius mota e mescamente si est terramíngiu de lugiana; orrughedhu de sàmbene cagiau / min. liutza; arrogai is leis = sleorai, iscrevare Sinònimos e contràrios bàldile, cheba*, ibbàldula, léura, liutza / gepa Frases su ranu, semenendhe, brincaiat in sa lea pariat biu ◊ in s'aróngiu tocat a isciasciari sa lea Tradutziones Frantzesu motte Ingresu clod Ispagnolu terrón Italianu zòlla Tedescu Scholle.

leàda , nf: alleata, leata Definitzione su pigare; puntu o tretu ue si pigat calecuna cosa; sa cora in su tretu ue s'iscassat e si leat s'abba de un'erriu po dh'intrare a unu possessu; surcu maistu, su chi in is aròngios arregollet s'abba de is surcos abbàrgios; una parte manna de unu logu, de unu sartu, de prus a mancu su territóriu de is sitos acanta de pare; manera de fàere Sinònimos e contràrios aferrada, picada 2 / cassiadorju, lavadoja, liadroxu, tenidórgiu, sciogadroxu / bandha, filada, iscroca, trechinzu | ctr. lassada Maneras de nàrrere csn: sa l. de s'abba, de sa currente, de su gasu; fàghere sa leada = iscassiare s'abba, pònnere o fàghere su netzessàriu pro pòdere leare carchi cosa; leada in giru = búglia; sos de sa l. = is chi bivint in bixinau, is chi tenint terras acanta 2. fia abbendhe s'ortu e mi est mancada s'abba ca mi che l'ant segada in sa leada 3. ancora vives cun sa tasca a pala girendhe in die bona, in die mala sa tanca, sa cussorza, sa leada ◊ Pàulu e Bàrnaba fint in ziru preighendhe e sa peràula de Deus s'isparghiat in totu sa leada ◊ s'olia est a leadas, ocannu 4. cussu faghet sas leadas de sa muninca! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prise Ingresu zone, plug Ispagnolu toma, zona Italianu présa, allàccio, zòna Tedescu Griff, Zone.