nèi! nè!
néidu nébidu
neigàdu , agt Definizione chi tenet neghe, mantza, calecunu guastu Sinonimi e contrari neciadu, nesicau Frasi si andhat a triballare a logu istranzu no at a istentare a torrare neigadu e piús póveru de como!
nelbiàdile nebriàdile
nelvatúra , nf: nerbiadura,
nerviadura Definizione
is nérbios de totu sa carena, deasi comente essint e s'isterrent de su crebedhu o de su meudhu de s'ischina fintzes a lòmpere a totu is arremos e céllulas; fintzes genia de filighedhos o venas, mescamente in sa fògia, de erbas e matas
Terminologia scientifica
crn, rbr
Traduzioni
Francese
ensemble des nerfs,
innervation
Inglese
nervation,
nerves
Spagnolo
nervios,
nervadura
Italiano
nervatura,
innervazióne
Tedesco
Nervensystem,
Nervatur.
nélviu nébriu
nelvosísmu , nm: nervosismu Definizione su èssere annervaos, acanta a no padire àteru o de prus, in pentzamentu, prontos a si tzacare e arrennegare po pagu
nelvósu , agt, nm, nf: nerbosu,
nervosa,
nervosu,
nerviosu Definizione
de is nérbios, chi pertocat is nérbios; genia de arrennegu, de tzacu, coment'e candho si perdet sa passiéntzia o s'istat in pentzamentu, a pistighíngiu po calecuna cosa e no si padit àteru ifadu
Sinonimi e contrari
latranghigultzu,
nevrile
/
annervadura,
tzérrima
| ctr.
pascenscile
/
pascénscia
Modi di dire
csn:
céllula nervosa = sa chi tenet s'impreu de retzire, muntènnere e porrire a sas àteras céllulas nervosas totu sos sinnales chi benint de carchi parte de sa carena: est fata coment'e a rampu a manera de si tènnere o aggantzare e colare sos sinnales cun medas àteras; massa nervosa = totu sas céllulas de su cherbedhu; èssere nervosu = de pagu bàlia, chi agguantat pagu, de paga passéssia (si lu tenet de naturale); paràula, oratzioni nervosa = prena de fortza
Frasi
dioi si lamentat avrinada chin sa nervosa, mischina! ◊ oi su nervosu mi dhu scupu cun bosatrus, si no dh'acabbais! ◊ su gafè ti movet sa nervosa, no ndhe bufes!
Etimo
itl., spn.
Traduzioni
Francese
nerveux,
irritation
Inglese
nervous,
irritability
Spagnolo
nervioso,
nervios,
irritación
Italiano
nervóso,
irritazióne
Tedesco
nervlich,
nervös.
nélvu nébriu
nembròte! , iscl: nembrotze Definizione foedhu de avertimentu: arguai a tie!, mighi!…, marranu! Sinonimi e contrari arguai!, enombrotze!
nembrotéri , nm Definizione its Frasi a s'abberta de sa catza, sos nembroteris current, totu armados, sonniendhe colpos bene cumbinados…◊ su sero torrat dogni nembroteri gàrrigu de fera e d'istracúmene.
nembròtze! nembròte!
nemenàxu , nm Sinonimi e contrari briminaxu, gennile, lemenalzu*, terminaxi.
nemígu , agt, nm: anemigu, enemicu, inimicu*, nimigu Definizione chi o chie est contràriu e bolet su male de s'àteru e cricat de si dhu fàere puru; númene chi si giaet a su dimóniu, chi prus de dónnia àteru tenet fama de bòllere su male Sinonimi e contrari disinimigu / arremínciu, demóniu | ctr. amicu Frasi dèu si naru: Istimai fintzas is nimigus!(Ev) 2. su nemigu no m'ingannit ni a s'ora de sa morti ni a s'ora de sa fini!
nemmàncu , cng, avb: nimmancu Definizione
coment'e cng. aciunghet unu foedhu po significare chi mancat cussu puru; coment'e avb. giaet prus fortza a un'àteru avb. de nega
Sinonimi e contrari
mancu
| ctr.
finces
Frasi
dh’apo a crede chi no eis inténdhiu nemmancu is trumbas de su postale?!…◊ candu si chistionat de custas cosas depis tenni s'arbítiu de no dha nomenai nimmancu, a sa bonànima de mamma!
2.
issu cheriat bèndhere e tue depias comporare, non fis nemmancu furandhe!
Etimo
itl.
nemmanco
Traduzioni
Francese
non plus
Inglese
neither,
nor
Spagnolo
ni,
tampoco,
ni siquiera
Italiano
neppure,
nemméno
Tedesco
nicht einmal,
auch nicht.
nèmmos , prn: nemos,
nemus Definizione
peruna persona, genia de prn. in parte de css. númene de persona, pentzandho is personas però coment'e manc’una, farta de totus, foras totugantas (a bortas si narat coment'e nm.)/ Mussi Nemmos = unu chi est acoment'e nisciunus, fatu e lassau
Sinonimi e contrari
nensunu,
nesciune,
neune
| ctr.
totugantos,
totus
Frasi
cue nemos ofendhet a nemos ◊ creia ca no nc'iat nemus! ◊ no bi at nemos in domo ◊ candho andho a letu porto sos pes fritos e no dhue agato a nemos po mi dhos callentare! ◊ fut amigu cun totus e nemus teniat segretus cun issu
2.
candho fipo minore dego, su sindacau fit in colore de cane fughindhe: bi fit, ma comente a tziu Nemmos ◊ cussu est unu nemmos!
Etimo
ltn.
nemo
Traduzioni
Francese
aucun,
personne
Inglese
nobody
Spagnolo
nadie
Italiano
nessuno
Tedesco
niemand.
nemonàda , nf: nomanada,
nomenada,
numenada,
numenata Definizione
su nàrrere unu númene o numenare a ccn. o fintzes calecuna cosa; cosa chi ischint o chi narant in medas de unu, siat in bonu e siat in malu
Sinonimi e contrari
incionada,
lúmena,
lumenada,
nada,
nomena,
sonedhu
Frasi
cussu tenit sa nemonada de una cunduta bona ◊ de trabballai no ndi boint intendi mancu sa nomanada! ◊ dae candho si est tucadu no si ndhe at intesu prus mancu numenada ◊ cun sa nomenada chi tenit, custa domu, no nci benit nemus!
2.
cussa est genti de nomenada mala, lègia, bona
Etimo
ctl.
nomenada
Traduzioni
Francese
réputation
Inglese
reputation
Spagnolo
nombradía,
fama,
reputación
Italiano
nomèa
Tedesco
Ruf.
nemonài , vrb: nomenai,
nomenare,
nominai,
nominare,
nomonai,
numenare Definizione
nàrrere su númene de ccn. in su chistionu, nàrrere coment'e cosa o persona connota; giare un'incàrrigu a numenatis
Sinonimi e contrari
arranomonai,
arremonae,
fentomare,
mantovare
Frasi
no mi dha nomenis, cussa cosa!◊ su pejus est istau de no chèrrere prus intèndhere de numenare a Deus ◊ si bivu mi disígias, si mòrgiu mi nomenas! ◊ no fait mancu a dhus nomonai ca parit narendu fuedhus maus! ◊ fiat nomenendu una bidha mai inténdia ◊ is mandronis fuant connotus e nemonaus a befa (A.Boi)◊ custu codhu dh'eus a nemonai de imou a innantis "Candelaris"
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
nommer
Inglese
to name,
to appoint
Spagnolo
nombrar
Italiano
nominare
Tedesco
nennen,
erwähnen,
ernennen.
nèmos nèmmos
némula , nf Definizione
erba chi faet frores asulos, prantada puru; àteras calidades: némula areste o istellada (Anemone hortensis), némula areste groga (Anemone palmata)
Sinonimi e contrari
frantzesíglia
Terminologia scientifica
rba, Anemone coronaria
Etimo
itl.
anèmola
Traduzioni
Francese
anémone
Inglese
anemone
Spagnolo
anémona coronada
Italiano
anèmone
Tedesco
Anemone,
Buschwindröschen.