ispilíre, ispilíri , vrb: spiliri Definizione
tirare, bogare o fintzes pèrdere is pilos; bodhire cosa a tiradura a manu passandho is cambos in mesu de is pódhighes (es. olia, murta, ma si narat fintzes de animales chi tirant a móssigu)
Sinonimi e contrari
iltzudhare,
ispilicire,
ispilujire,
ispinnicire,
spilissiri
| ctr.
pilire
/
irrampare,
spibitzai
Modi di dire
csn:
ispilíresi de su dispiaghere, de su disizu = tènnere dispiaghere, disizu mannu azummai de si ndhe dèpere ispilire; i. un'imbriaghera = isfegare, scexiai
Frasi
sos pudhos si sunt totu ispilidos a bicadas ◊ si moviat che maca ispilíndhesi e abbanzèndhesi che linu suta de s'àlghida
2.
sas berbeghes si ant ispilidu sa sida ◊ ndhe amus ispilidu un'àrbure de olia ◊ ant ispilidu sas àlvures chei su cucu: no bi ant lassadu una cariasa! ◊ manzanu babbu ti giughet a ispilire olia
3.
eh, ispilindhe si ndh'est de sa gana de triballare!…◊ no mi dias nudha, no mi ndhe so ispilindhe de su disizu! ◊ siscuros, candho bi lis apo nadu, de su dannu, pro unu pagu no si ndhe ispilint!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
peler
Inglese
to unhair,
to pluck,
to peel,
to tear off the hair (fur)
Spagnolo
pelar
Italiano
pelare,
spelare,
spelacchiare
Tedesco
ausrupfen.
ispilucíre , vrb: ispilusire Definizione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinonimi e contrari
ispilultiare,
ispilurtire,
ispilusare,
scrabionai,
spilliortzai
Frasi
su bentu a sos cadhos currindhe lis ispilucit sa giua
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
décoiffer,
ébouriffer
Inglese
to tousle
Spagnolo
pelar,
caerse el pelo,
desgreñar
Italiano
scarmigliare
Tedesco
zerzausen.
ispilultiàre , vrb: ispilustriare,
ispilutziare Definizione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinonimi e contrari
iltzufiare,
ispilucire,
ispilurtire,
ispilusare,
scrabionai,
spilliortzai
2.
ti est falada sa matenna de cogas ispilustriadas (T.Rubattu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
décoiffer,
ébouriffer
Inglese
to tousle
Spagnolo
caerse el pelo
Italiano
scarmigliare,
scapigliare
Tedesco
zerzausen.
ispilurtíre , vrb: ispilurtzire,
spilursiri Definizione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinonimi e contrari
ispilire,
ispilucire,
ispilultiare,
ispilusare,
scrabionai,
spilliortzai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
décoiffer,
ébouriffer
Inglese
to ruffle
Spagnolo
caerse el pelo,
desgreñar
Italiano
scarmigliare,
scapigliare
Tedesco
zerzausen.
ispilusàre , vrb: ispiluxare Definizione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinonimi e contrari
iltzufiare,
iscrisionare,
ispiliessare,
ispiliortare,
ispilucire,
ispilultiare,
ispilurtire,
scrabionai,
spilliortzai
| ctr.
petonai
Frasi
su bentu mi at totu ispilusadu ◊ mih si la cheres a fiza tua, in iscola nachi at ispiluxadu una cumpanza, li at restadu in manu unu pupurustu de pilos! (S.Saba)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ébouriffer
Inglese
to ruffle
Spagnolo
desgreñar
Italiano
scompigliare i capélli,
arruffare
Tedesco
zerzausen.
ispinnàre , vrb: ispinniai,
ispinniare,
spinniai Definizione
tirare, bogare is pinnias, is pilos, illimpiare bene de su pilu un'animale chi ndhe portat, pèrdere is pinnias, is pilos; fintzes iscorriare su bestimentu comente arreschet in ccn. cosa
Sinonimi e contrari
ispilicire,
ispilire,
ispinnicire,
ispiumire,
ispumai
2.
fit istracu de s'ispinniare ifatu de sas crapas in sas andhatas rubosas pro pacu gabbale
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déplumer,
plumer
Inglese
to pluck
Spagnolo
pelar
Italiano
spennacchiare
Tedesco
ausrupfen.
ispinzàre , vrb Definizione
fàere s'ispinzu, furare unu o is pinzos a ccn., calecuna cosa po dha tènnere coment'e pinzos; arretirare su pinzos giau po asseguramentu; pitzigare de ogu
Sinonimi e contrari
ispinzorare
/
pindaciai
Frasi
s'ómine no si depet mai ispinzare ◊ a su mortu dh'ispinzant: che dhi segant unu pagu de pilos, sas ungas, dh'imbóligant in paperi e dhu chistint
3.
sa pitzinna l'apo impinnada a sa nobena de su Cossolu dae candho, ca mi l'aiant ispinzada, ch'est ruta a sa padedha budhindhe ◊ benint a ischire chi a Luguniu li aiant ispinzau sa fémina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
voler,
jeter un sort sur qqn
Inglese
to rob,
to cast evil-eye on s.o
Spagnolo
robar,
aojar
Italiano
rubare,
iettare
Tedesco
stehlen,
den bösen Blick werfen auf.
ispiogàre , vrb: ispleugare,
ispreogare,
ispreugare,
ispriucare,
spreugai Definizione
iscabbúllere de su preugu
Sinonimi e contrari
ispiduciare
| ctr.
impriogai
Frasi
mamma at picau su pètene fine e cumintzau at a m'ispertare e a m'ispriducare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épouiller
Inglese
to delouse
Spagnolo
despiojar
Italiano
spidocchiare
Tedesco
entlausen.
ispiòndiri , vrb: ispròndhere,
ispròndiri,
isprúndhere,
isprúndiri,
spòndiri Definizione
iscúdere, betare, fèrrere atesu (fintzes nàrrere); bogare, bogare prus in fora (fintzes essire), aporrire, giare o fàere a bíere cosa faendhodha, naendhodha e faendhodha connòschere
Sinonimi e contrari
aggradiare,
aporrire,
fèrrere,
imperiare,
impròdere,
lampinare,
spiondai
/
espressai
Frasi
cun d-unu cannedhu sulendi a totu fortza nci ispiondit a celu cudhas birilliedhas ◊ dae cue subra s'ispériat unu paris mannu, a cantu podet ispròndhere s'oju! ◊ mi at ispróndiu una pedra ◊ is sardistas defendint e isprundint s'istória de sa Sardigna ◊ su pulíticu cheriat cundennadu a si manigare sas paràulas ch'isprundhit
2.
de ingunis sa rivolutzioni isprundit in totu s'Europa ◊ est tzerriendumí ca mi at ispróndiu cosa de su muru de cortili ◊ su tostoine isprundhiat sa conca dae su covecu ◊ ge si dh'at circara sa serbidora: bai e circa de aundi nd'est isprúndia!
Traduzioni
Francese
se pencher,
dépasser
Inglese
to stretch,
to jut out
Spagnolo
arrojar,
asomar,
extender
Italiano
protèndere,
spòrgere
Tedesco
vorstrecken,
hinausstrecken.
ispipigliàre, ispipillàre , vrb: ispipilliare,
isprivillare,
spibillae Definizione
essire o fàere prus biu, prus ischidu, abbistu, prontu, fàere impresse / i. su sonnu = fàere passare su sonnu, fàere ischidare
Sinonimi e contrari
ispabigliare*
Frasi
su binu batit allegria e ispipillat sa fantasia ◊ sicomente non miras, carchi die t'ispipillas si ses ocricunzau! ◊ sa vidha si est torrandhe a ispipillare apustis de sa gherra ◊ Antonedhu si fut isprivillau e birgunza no ndhe teniat prus ◊ bos ispipíglio su sonnu, deo!
2.
ispipíllati, si los cheres bídere colandhe! ◊ si no t'ispipillas, sos àteros ti nche colant totus a innantis
Traduzioni
Francese
faire ou devenir plus vif,
animé
Inglese
to liven up
Spagnolo
animar
Italiano
vivacizzare
Tedesco
beleben.
ispirài , vrb: ispirare,
spirai Definizione
fàere s'úrtimu respiru, èssere in puntu de morte, morindho
Sinonimi e contrari
buchiai,
mòrrere
Frasi
ispirendi apu a nai "Mòrgiu po sentimentu!"◊ ses sinzilla po mei finas a ispirai ◊ in cussu, li benit s'alenu mancante, sa carena cumponet e istirat, totu est finidu: finalmente ispirat ◊ po cunverti su pecadori tui in gruxi as ispirau (T.Cara)
2.
semus ispirendhe de sidis
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
agoniser,
expirer
Inglese
to pass away,
to be dying
Spagnolo
expirar
Italiano
agonizzare,
spirare
Tedesco
im Sterben liegen,
sterben.
ispirtíre , vrb: ispurtire,
ispurtiri,
spurtiri Definizione
sentire coment'e abbruxore, abbruxare, prus che àteru in sa carre, o in buca cun papares budhios; in cobertantza, dispràxere, o fintzes interessare meda
Sinonimi e contrari
piciai,
pistidhire,
púnghere
/
interessai
Frasi
a chie frigat chibudha dh'ispirtint is ogos ◊ su lati de sa figu ispurtit, fait a iscrafíngiu
2.
e ite, t'ispirtit ca su cuadhu tuo no at bínchidu su pannu?! ◊ candu ant circau sa chistioni chi ispurtiat a issus mi ndi seu andau
Traduzioni
Francese
piquer
Inglese
to tickle,
to itch
Spagnolo
quemar,
lampar
Italiano
mordicare,
pizzicare
Tedesco
beißen.
ispitàre , vrb: spiciai Definizione
ispuntare, segare is puntas, su pitzu; bogare in croba o fai de pruàcia sa bide; segare unu bículu de su corgiolu a sa castàngia po dha pònnere a còere
Sinonimi e contrari
ispitighedhare,
ispuntai,
pitare,
trapare
Frasi
ca devet sas perdijas ispilire no s'ispitet sas úngias de sa manu! ◊ sa limba, si la zughes longa, ispitadila!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épointer,
couper le bout,
inciser
Inglese
to blunt,
to slit
Spagnolo
despuntar,
incidir
Italiano
spuntare,
incìdere
Tedesco
die Spitze abbrechen,
einschneiden.
ispitighedhàre , vrb Definizione
fàere una segada a sa castàngia po no isciopare orrostindhodha: agiummai coment'e innasedhare (ma no importat inue est fata sa segada)
Sinonimi e contrari
ispitare,
ispitudhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
inciser les châtaignes
Inglese
to slit
Spagnolo
hacer una incisión en la cáscara de las castañas
Italiano
castrare le castagne
Tedesco
die Kastanien einschneiden.
ispitíre , vrb: spitiri Definizione
acabbare sa cosa, consumare o ispaciare totu
Sinonimi e contrari
consumai,
finire,
spaciai
Modi di dire
csn:
ogus ispitius = ingullidos, coment'e suspidos; pessare fintzas a si che i. su cherbedhu = fintzas a s'afesimentu, de si ammachiare
Frasi
s'ispitit sa vida pro fàghere sa cosa e apustis lassamus totu! ◊ cudha zente si ch'est ispitia marrandhe (L.Loi)◊ a che las ispitire chin salude, sas iscarpas! ◊ che ispitit sa carena travallandhe ◊ su sole che ispitit sas frammas prus allutas comente che abbassat ◊ su focu ispitit cada cosa ◊ che amus ispitiu s’incunza vetza ◊ cussu est focu chi no si che ispitit
2.
at furriau is ogus ispitius a dónnia parti po biri de aundi essiat cudha boxixedha
Traduzioni
Francese
consommer
Inglese
to waste,
to use
Spagnolo
gastar,
agotar
Italiano
consumare,
impiegare
Tedesco
verbrauchen.
ispitudhàre , vrb: ispitzudhare Definizione
segare un'orrughedhu: foedhandho de castàngia, segare su corgiolu po no isciopare orrostindhodha / ispitzudhare paràgula = fuedhai cun abbilesa, ma nau sempri candu unu no est bellu a fuedhai
Sinonimi e contrari
biculare,
ispiciulare,
spibitzai
/
irbicare,
spistorai
/
ispitighedhare
2.
aiat bufau e no ispitzudhabat paràgula: tandho nche l'at bortada in italianu… mezus puru!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ébrécher,
émietter
Inglese
to nibble
Spagnolo
mordisquear
Italiano
sbocconcellare
Tedesco
knabbern an.
ispitzigàre , vrb: spicigai Definizione
istacare duas cosas atacadas apare, istacare sa cosa de ue est apicigada; nau de gente, iscrobare, lassare istare s'àteru, sa cumpangia, istesiare
Sinonimi e contrari
istacare,
spodhai
/
disapegai,
iscrobare
| ctr.
apitzigare,
apodhai
2.
li aiant intregadu a Bacaredhu pro lu cuare e pro che l’ispitzigare dae sas farrancas de sa zustíssia ◊ faedhaiat ispitzighendhe bene sas peràulas ◊ issa, mossigàndhelu e dàndheli un'imbolada, fit resultada a si l'ispitzigare e a si che fuire
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
décoller
Inglese
to unglue,
to get rid of
Spagnolo
despegar,
desencolar
Italiano
spiccicare
Tedesco
loslösen.
ispiugheràre , vrb: isprugherare Definizione
iscutulare, arregòllere su prúghere, illimpiare de su pruine
Sinonimi e contrari
irbruerare,
ispiurare,
sterinniai
| ctr.
imbruinare,
imprugherare
Frasi
ndhe boghesit unu telu pro ispiugherare una cadrea e si setzesit
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épousseter
Inglese
to dust
Spagnolo
desempolvar
Italiano
spolverare
Tedesco
abstauben.
ispixàre , vrb Definizione
isciusciare is pinnigas, is piegas, istèrrere una cosa pinnigada
Sinonimi e contrari
ispinnicare
| ctr.
apigiare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
repasser
Inglese
to spread (out)
Spagnolo
desplegar,
desdoblar
Italiano
spiegare,
stirare
Tedesco
auseinanderfalten.
ispixàre 1 , vrb rfl: ispricare 1,
isprigai,
isprigare,
sprigai Definizione
castiare, bíere me in s'isprigu
Frasi
fatuvatu bandat a s'isprigai ◊ sa luna s'ispricat in s'abba
2.
los cherzo ispixare in arcos de chelu pro pintare randhas de nue (G.M.Lai)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se regarder (dans une glace)
Inglese
to look oneself (in a mirror)
Spagnolo
mirarse en el espejo
Italiano
specchiarsi
Tedesco
sich spiegeln.