issilicàre , vrb Definizione
sentire o àere coment'e fàmene, isanimamentu, afinamentu de ànima
Sinonimi e contrari
schinitzai
Traduzioni
Francese
avoir l'estomac creux
Inglese
to feel hungry
Spagnolo
tener hambre
Italiano
sentire languóre,
fame
Tedesco
Hunger haben.
issucutàre , vrb Definizione
su chi faet sa giustítzia candho a unu che dhi leat sa cosa chi tenet
Sinonimi e contrari
aprensionai,
escecutare*,
imbargai,
istajire,
preare
Frasi
apo a tímere chi mi ne issucutet s'arràmene de cogina!…
Traduzioni
Francese
mettre sous séquestre,
chambarder
Inglese
to seize,
to turn upside down
Spagnolo
embargar,
incautarse
Italiano
sequestrare,
méttere a soqquadro
Tedesco
beschlagnahmen,
durcheinanderbringen.
issudhíre , vrb Definizione
fàere intrare sudhu, fàere bènnere dúbbios
Frasi
su fàghere sou mi at issudhidu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éveiller des soupçons
Inglese
to make suspicious
Spagnolo
escamarse
Italiano
insospettire
Tedesco
argwöhnisch machen.
issustantziàre , vrb: issustassiare Definizione
pèrdere, fàere pèrdere o bogare sa sustàntzia, sa fortza; nau in cobertantza, cumbínchere, cullonare, o fintzes iscioloriare cun arrexonamentos chi no si cumprendhent
Sinonimi e contrari
illabare,
isolzighedhare,
lissiai
2.
mih no ti che issustàssiet cun sos illérios suos, mih! ◊ cun sos machines suos mi che at issustantziadu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
appauvrir
Inglese
to impoverish
Spagnolo
empobrecer,
agotar
Italiano
depauperare
Tedesco
arm machen.
issuzíre , vrb Definizione
istesiare, trantzire unu paghedhedhu, fàere logu
Sinonimi e contrari
astesiai,
illalgare,
istegiare,
istirire,
istregire,
tòlchere,
transiri 1
| ctr.
acoltziare,
acostai
Frasi
issuzi de s'oru no che ruas in su fossu! ◊ si bos issuzides unu pagu, inoghe che cabimus totu ◊ cussa cosa mi che l'as issuzida e como no bi lompo
Traduzioni
Francese
éloigner,
écarter
Inglese
to shift
Spagnolo
alejar,
apartar
Italiano
scostare
Tedesco
wegrücken.
istabbilíre, istabbilíri , vrb: stabbiliri Definizione
decídere o pigare unu determinu, precisare calecuna cosa; arrennèscere a ischire, fintzes misurare cantu leat un'istrégiu (carrada, bastimentu, àteru)
Sinonimi e contrari
decídiri
/
apostivigare,
iscumbatare
Frasi
nachi dogni cosa est primu istabbilida cun sos benes e males de sa vida
2.
ant istabbilidu chi su velenu de s'abe curat artrosis e mores
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
établir
Inglese
to establish
Spagnolo
fijar,
establecer
Italiano
stabilire
Tedesco
festlegen.
istacàre , vrb: stacai Definizione
istesiare de pare duas cosas postas impare acanta o fintzes apicigadas
Sinonimi e contrari
ispitzigare,
sculiai,
spodhai
/
pesare
| ctr.
apitzigare,
apodhai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
détacher,
décoller
Inglese
to detach
Spagnolo
despegar
Italiano
distaccare,
staccare
Tedesco
loslösen.
istafàre , vrb: stafai 1 Definizione
fàere istafas, ingannos, trampas
Sinonimi e contrari
abbovai,
colovrinare,
imbusterai,
imbuvonare,
ingannai,
trambollai,
trampai
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
escroquer,
tromper
Inglese
to defraud
Spagnolo
estafar
Italiano
truffare
Tedesco
betrügen.
istagiài, istagiàre , vrb: istagliai,
istallai,
istallare,
istalliare,
istazare,
istedhare 1,
stagiai Definizione
pigare e istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un’àtera, isconciare una loba, de lassare addaesegus, separare fintzes a segadura, a tramesadura, a furadura, ispartzire in pianos
Sinonimi e contrari
aredae,
irgrustiare,
iscambuliare,
iscamedhare,
iscedhai,
istellare
/
istegiare,
istesare
/
chirrare,
iscrobare,
scunfúndiri
/
istacare,
secare
| ctr.
aggrustare,
atagiai,
intaxae
Frasi
candho is angiones si ammesturant dhos acorrant po dhos istagiare ◊ su pastore in Santandria che istazat sa lachinza dae su madricau ◊ at istallau is brebeis de is crabas ◊ si ndhe istallat su mascru dae sas berveches ◊ cussos duos si che sunt istedhaos unu tretu mannu dae sa tropa
2.
candho arribbat a s'oru de sas àteras tropas, issu s'istazat e si nche andhat a daennantis
3.
ndi dh'at istallau un'origa a mússiu ◊ su tretu de Sa Pratzita pariat cosa sua: si ndi dh'iat coment'e istallau (B.Lobina)◊ un'annu a oe mi ant istazadu sa robba
4.
si benit istallau totu a muru nc'est logu po palla e po istàntzias (B.Casula)◊ su fundhu de su forru est istagiau in duas partes ◊ is domos prus antigas non giughent soleta, ma funt istagiadas a truncos e tàulas ◊ un'aposentu mannu dh'ant istagiau a tendhas e faint crocai a una parti is maschitedhus e in s'àtera is piciochedhas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire sortir du troupeau,
séparer
Inglese
to separate,
to discriminate
Spagnolo
descarriar
Italiano
sbrancare,
separare,
discriminare
Tedesco
aus der Herde absondern,
trennen.
istagnài , vrb: istagnare,
istainare,
istaniare,
istanzare,
stainai Definizione
pònnere s'istagnu o àteru materiale a pígiu a un'istrégiu siat ca est prus sanu e siat po tupare si portat istampighedhos; sardare cun istagnu; si narat fintzes de su sàmbene chi perdet una segada, in su sensu de si firmare cagiau, de dhu fàere firmare de essire
Sinonimi e contrari
calafatai,
tupai
/
immartare
Frasi
isterzu de ràmine cheret istanzadu ca est perigulosu chi fetat male ◊ cust'isterzu cheret istanzadu ca falat in carchi istampighedha ◊ sa nave dha fatesint armare, únghere e istanzare torra ◊ sas cubas líchidas si ponent cun abba pro istanzare innantis de bi torrare a pònnere binu
2.
cussa segada est manna e su sàmbene no b'istanzat si no la fascas ◊ daghi at bidu su sàmbene falendhe at chircadu chelu de ranzolu pro istanzare
Traduzioni
Francese
étamer,
étancher
Inglese
to tinplate,
to staunch,
to watertight
Spagnolo
estañar,
restañar
Italiano
stagnare
Tedesco
verzinnen.
istallàre 1 , vrb Definizione
andhare a istare in s'istallu, andhare a fàere abbitu, a istare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
demeurer,
s'établir
Inglese
to live,
to take one's residence to in a place,
to install
Spagnolo
residir,
instalar,
instalar
Italiano
dimorare,
prèndere dimòra,
insediare,
installare
Tedesco
sich aufhalten,
sich niederlassen
istampài , vrb: istampare,
stampai Definizione
fàere istampos; foedhandho de iscritura, iscríere líbberos, giornales e àteru in tipografia, a machinàriu (fàere cópias)/ i. moneda = fàghere su dinari
Sinonimi e contrari
istuvare,
istuviolai,
istuvonare,
patungi,
pertuntare,
spunciai,
trapai,
tupusonare
/
imprentai
Frasi
a fortza de lu pònnere in su fogu, su labiolu si est istampadu ◊ finas in annada bona male campas: iscudes cascu chi s'aera istampas! (Màsala)◊ una balla li aiat istampau sa zubba
2.
sas tipografias istampant líbberos, giornales, e gai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
percer,
estamper,
imprimer
Inglese
to print,
to pierce
Spagnolo
agujerear,
imprimir
Italiano
forare,
stampare
Tedesco
lochen,
drucken.
istanài, istanàre , vrb: stanai Definizione
bogare, fàere essire de sa tana, pesare sa fera
Sinonimi e contrari
levare
Traduzioni
Francese
dénicher
Inglese
to drive out
Spagnolo
desencovar
Italiano
stanare
Tedesco
aufjagen.
istancàre , vrb: istangai,
istangare,
stangai Definizione
apuntedhare cun istanga (pruschetotu is gennas)
Sinonimi e contrari
istangonare
Frasi
cherias istanga forte pro t'istangare sa zanna
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre la barre,
bâcler
Inglese
to bar
Spagnolo
trancar
Italiano
stangare
Tedesco
verrammeln.
istangonàre , vrb: stangonai Definizione
serrare, assigurare a istangone
Sinonimi e contrari
istancare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
barrer
Inglese
to bar
Spagnolo
atrancar
Italiano
sprangare
Tedesco
verriegeln.
istantargiài , vrb: istentargiare,
istentarzare,
istrantaxai,
stantarxai Definizione
pesare o pònnere fichiu, prantau, nau fintzes in su sensu de migliorare, torrare in bonu, torrare a biu
Sinonimi e contrari
arritzare,
ficare,
istantalissare
| ctr.
colcare
Frasi
soi istantargendumindi! ◊ ghetat un'itzérriu e si nd'istrantaxat debressi ◊ si ndi fiat istrantaxau a corpu e m'iat aferrau
2.
bollu chi sa domu si ndi torrit a istantargiai ◊ ita chi si ndi torràt a istrantaxai e dhu biriat aici sa pobidha!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
redresser,
dresser
Inglese
to erect
Spagnolo
enderezar,
levantar,
erguir
Italiano
drizzare,
rizzare,
èrgere,
drizzarsi
Tedesco
aufrichten,
erheben,
sich aufrichten.
istantariàre , vrb: istenteriai,
istenteriare,
istintiriare,
stenteriai Definizione
est su chi faet unu candho portat unu dolore deasi forte chi agiummai perdet su sentidu, nau fintzes in su sensu de si ammachiare; foedhandho de is bècios, nàrrere isciolórios, istare foedhandho chentza cabu
Sinonimi e contrari
abbadherigare,
ammustèlchere,
dilmagiare,
disimainai,
ildimajare,
sdemmaniai
/
desatinai,
fadhotai,
ilbarionare,
iscassoletare,
sciolloriai,
strollicai
Frasi
una pitzinna si fit istintirià e no boliat bídere a nessunu, babbu e mamma sos peus de totu! ◊ su soi de su mesi de arxou istentériat is cristianus e is béstias (S.D'Arco)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
délirer
Inglese
to rave
Spagnolo
delirar,
desvariar
Italiano
farneticare,
delirare
Tedesco
irrereden.
istantonài , vrb: istontonare,
istuntonare,
stontonai Definizione
andhare (e fintzes fàere andhare) a tòntonos, coment'e orruendho candho a un'ala candho a s'àtera, chentza si agguantare bene prantaos, comente faet unu imbriagu o pigau a illuinu / andhare istòntona istòntona = a su tàmbula tàmbula
Sinonimi e contrari
istontoleare,
istontorrinare,
stombi,
tontonae
Frasi
leat a dereta istontonendhe e abbrunchendhe in s'impedradu iscumbessu ◊ cudhas lughes fuint istontonandhedhu peus de candho si est imbreagau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vaciller,
chanceler
Inglese
to sway
Spagnolo
vacilar,
oscilar,
tambalearse
Italiano
vacillare
Tedesco
schwanken.
istapàre , vrb: istupai,
istupare,
istupari,
stapai Definizione
tròchere su tapu o fintzes àteru chi si ponet a tupone e no lassat passare sa cosa; essire totinduna de calecunu logu, andharesindhe impresse
Sinonimi e contrari
stuponai
| ctr.
tapai
Frasi
istupade s'ampulla e betade! ◊ che cheret istupada s'abba de sa bartza pro abbare s'iscra ◊ istupàdebbos bene sas orijas! ◊ andhaias a s'ortu a che istupare s'abba de sa cora ◊ cheret istupadu su cundhutu ca s'abba no colat ◊ a mi dhu istupas su lavandinu?
2.
istupa a fora! ◊ dae un'otorinu ndhe istupant duas pisedhutzas ◊ eh, tui istupandi meda a foras cun sa màchina sentza de castiai si ndi est passendi àtera!…◊ nci fut istupau che unu bentu ◊ su bentu che istupat fúrridu urulendhe ◊ che so istupadu a chircare comente mi so sapidu chi mancaiat su bestiàmine
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déboucher,
débusquer
Inglese
to unclog,
to uncork,
to come out
Spagnolo
destapar,
descorchar
Italiano
stappare,
sturare,
stasare,
sbucare
Tedesco
entkorken,
ausräumen,
herauskommen.
istatizàre , vrb Definizione
pònnere in manos de s'istadu, fàere mere s'istadu
Frasi
bi at logos chi ant istatizadu totu, s'istadu est padronu assolutu
Traduzioni
Francese
nationalizer
Inglese
to nationalize
Spagnolo
nacionalizar
Italiano
nazionalizzare
Tedesco
verstaatlichen.