istincàre , vrb Definizione
torrare a istincu, illangiare meda a fortza de istare chentza papare
Sinonimi e contrari
apedhuncare,
illanzigare,
irromasire,
isminunchire,
scalaxiri,
slangiri
Frasi
s'ómine, si no est istirau a minore, torrat a risu, sa gana li sichit sas códias, istincat e si bufat sos pódhighes ◊ at presu su cabadhu a unu chercu e l'at lassau bíndhichi dies a istincare, pro che li bocare su bíssiu de manicare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire la faim
Inglese
to go hungry
Spagnolo
adelgazar,
enflaquecer
Italiano
far la fame
Tedesco
hungern.
istirài , vrb: istirare,
istiriare,
stirai Definizione
tirare (o incracare) cosa a manera de dh'allonghiare, de abbarrare prus isprata, larga, chentza piegas; nau de gente, fàere abbituare a s'irfortzu, a sa pelea, a su trebballu (o fintzes mòrrere)/ istiràresi = genia de móvia de sa carena (apustis chi est istétia ora meda firma) coment'e a istiradura (mescamente de cambas e de bratzus), a illonghiadura, coment'e chi serbat a dha fai istai mellus (ma chi parit mali a dhu fai ananti de genti); lassai istirai sa t. = candho at própiu, lassare asciutare, chi sa terra suspat bene s'abba
Sinonimi e contrari
atendiai,
ispàlghere,
istèndhere,
istiriolare,
stendiai,
tèndhere
/
tirai
/
pranciai
| ctr.
abbajonare,
acocovedhae,
afrascillonai,
atuturae
2.
s'ómine, si no est istirau a minore, torrat a risu, sa gana li sichit sas códias
3.
a s'istirai a sa fossa!
Traduzioni
Francese
tendre
Inglese
to stretch
Spagnolo
tender,
estirar
Italiano
stirare,
tèndere
Tedesco
strecken.
istiratzàre , vrb Sinonimi e contrari
istirai,
istiriolare,
istirodhai,
stirociae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étirer
Inglese
to stretch
Spagnolo
estirar,
extender
Italiano
stiracchiare
Tedesco
strecken.
istiriolàre , vrb Definizione
istirare unu pagu tropu, fàere prus longu istirandho
Sinonimi e contrari
ilfodhonare,
illonghiae,
istiratzare,
istirodhai,
stirociae
Frasi
a fortza de l'istiriolare, custu gorfo, como ti ruet male
2.
no bi l'istirioles, su cuntrestu: sègalu in curtzu! (G.Ruju)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étirer
Inglese
to stretch
Spagnolo
estirar,
extender
Italiano
stiracchiare
Tedesco
strecken.
istitài , vrb: istitare,
stitai Definizione
leare sa tita a su fedu, fàere lassare s'avesu de súere
Sinonimi e contrari
astitai,
illatare 1
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sevrer
Inglese
to wean
Spagnolo
destetar
Italiano
spoppare,
svezzare
Tedesco
entwöhnen.
istizàre , vrb Definizione
bogare, segare o fàere calecuna cosa a tirighedhas fines, istacare is silibbas de sa conca de s'àgiu; fintzes arrasigare, istidhigare
Sinonimi e contrari
afitai
2.
fit istizendhe su fundhu brujadu de su labiolu cun d-una moneda
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réduire en tranches minces
Inglese
to cut in slight slices
Spagnolo
cortar en tajadas finas
Italiano
ridurre in fétte sottili
Tedesco
in Scheiben schneiden.
istocagiàre , vrb: istocazare,
istochigliai,
istochizare,
stochigiai Definizione
púnghere a istocu, a lepedha, giogare a isticadas de istocu
Sinonimi e contrari
aggortedhai,
apugnalai,
arresorzare,
intolare,
istocadare,
istochedhare
Frasi
e chie ti l'at muntesa, cussa pòbera, candho l'as istochizada?!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
poignarder
Inglese
to stab
Spagnolo
apuñalar
Italiano
stoccheggiare
Tedesco
mit dem Degen hauen.
istochidàre , vrb: stochidai Definizione
fàere a tzàcurru, a tzàcurros meda aifatu de pare coment'e cosa chi sighit a iscopiare
Sinonimi e contrari
sacai,
trachedhare,
tzacarrai,
tzacazare,
tzocai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crépiter,
craquer
Inglese
to creak,
to crack
Spagnolo
crepitar,
crujir
Italiano
crepitare,
scricchiolare
Tedesco
knistern.
istocomàre , vrb: istogamare,
istogomare,
istogumai,
istomacare,
stogumai Definizione
furriare s'istògomo, pigare a s'istògomo, fàere a gana lègia, orròschere (cun nega, padire)
Sinonimi e contrari
abbolotai,
aconare,
afastiai,
agrungiai,
ascamare,
colloviare,
ilvilire,
isbolotiare,
iserare,
tolocare
/
cascaviare
2.
una cosa gasi no la poto istocomare!
Traduzioni
Francese
écœurer,
dégoûter
Inglese
to sicken
Spagnolo
asquear,
marear
Italiano
stomacare
Tedesco
anwidern.
istòdhere , vrb: istòdhiri,
istòllere,
istolli,
istòlliri,
stodhi Definizione
pigare e bogare de unu contu, minimare, menguare unu tanti, fàere a mancu, e istesiare una cosa, fintzes a ccn. de una cumpangia o de fàere male; fintzes menguare de fortza
Sinonimi e contrari
collire,
istesiare,
istodhire,
istorrai,
istransire,
leai,
tòdhere
/
immenguare,
miminare
Frasi
dogni pisedha istodhiat unu fiore e lu poniat in sa baga de su pisedhu (Z.Zazzu)◊ ndhe apo istódhidu unu fiore ◊ de custus disígius sa genti no si ndi podit istolli
2.
sa mama a su fillu no ndi dh'iat istólliu, antzis iat cristionau cun su babbu de sa picioca ◊ castià cussus ogus bellus e non nci dha faia a mi nd'istolli!◊ seu circhendi de ndi dhu istolli de su bufai ◊ prus circu de ndi dhus istòllere e prus si picigant
3.
sa música istodhet a pagu a pagu finas a sensai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
décompter
Inglese
to subtract
Spagnolo
descontar
Italiano
detrarre
Tedesco
abziehen.
istodhíre , vrb: istudhire Definizione
tirare de fundhu (nau de erbas, cosas prantadas), arregòllere, pigare
Sinonimi e contrari
bodhire,
collire,
irrampare,
istòdhere,
tirai,
tòdhere
Frasi
no s'istodhit un'àrvure annosa pro la piantare in àteru terrinu! ◊ a boltas pianghet pro ndh'àere istudhidu unu fiore ◊ sunt istodhindhe sos budrones de sa ua ◊ ma ite animale malu fit arrivadu a l'istodhire totu cussa cariasa?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
arracher
Inglese
to tear up
Spagnolo
arrancar
Italiano
strappare,
svèllere,
divèllere
Tedesco
reißen,
ausreißen.
istofàre , vrb: stofai Definizione
fàere a fossu, fàere fossos, imbuidare
Sinonimi e contrari
ifossare,
iscafudare,
istofuncare,
istuvonare,
istuvucare,
stufonai,
stuviolai
Frasi
ti afóltigat su tempus andhadu, su faedhare cun sos mortos, s'istofare a fundhu sa terra (O.Biddau)◊ latarolas cansidas istofendhe in sa luzana, in disisperu, apretadas, unu butiu pedint a sas benas (N.Fois)◊ aiat tudadu una cosa e comintzesit a l'istofare ◊ seo istofandhe po pònnere matas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
creuser
Inglese
to dig
Spagnolo
excavar,
cavar
Italiano
scavare,
far fòssi
Tedesco
graben.
istòlchere , vrb: istòrcere,
istòrchere,
istròcere,
istròchere,
istròghere,
istròtzere,
stòrciri Definizione
foedhare trochendho is murros e faendho sa boghe che a sa persona de istròchere, fàere ingestos coment'e po pàrrere un'àteru po dhu pigare a befa, po erríere; fàere comente o su chi si connoschet a is àteros
Sinonimi e contrari
inzestrare,
istrocare,
istrochire
Frasi
mussegnore istorchet un'azichedhu sa cara e giúilat unu de sos príteros ◊ bellu pisedhu, ch'istrochet sa mama!…◊ nemos t'istrochet, a tie ◊ frade meu si mi abbaideit e comintzeit a m'istòlchere ◊ a noso nos istorcent ca naramus "geo"◊ contat sos contos a lenu istrochendhe boghes diversas e cambiendhe su tonu
2.
sos pitzinnos apómpiant a sos mannos, imparant e istorchent sos vissos puru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
contrefaire sa voix,
mimer,
imiter
Inglese
to imitate
Spagnolo
remedar
Italiano
scimmiottare,
imitare
Tedesco
nachahmen.
istonài, istonàre , vrb: stonai Definizione
su no èssere a tonu, intonaos de boghe, fintzes su no torrare paris de duas cosas, in calecuna chistione
Sinonimi e contrari
distonai
Traduzioni
Francese
chanter faux,
détonner
Inglese
to be out of tune
Spagnolo
desentonar,
desafinar
Italiano
stonare
Tedesco
falsch singen.
istontorronàu , agt Definizione
chi est coment'e leau a conca, leau a tòrronos de no cumprèndhere bene, de si pàrrere orruendho, de no istare prantau
Sinonimi e contrari
ibbadhinadu,
scimingiau
Frasi
vièndhesi in mesu de cussu badalocu, ispramau e istontorronau, non dischiat a uve si che fughire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui éprouve des vertiges
Inglese
to be overcomed by dizziness
Spagnolo
mareado
Italiano
preso da vertìgini
Tedesco
schwindelig sein.
istorinàre , vrb: istorrinare,
isturrinare Definizione
girare a sa bandha contrària una vite (o àteru deasi), po ndhe dha fàere essire; illascare e bogare de pare cosas firmadas a vites
Sinonimi e contrari
istorinigliare,
sturnai,
sviai
Traduzioni
Francese
dévisser
Inglese
to unscrew
Spagnolo
desatornillar,
destornillar
Italiano
svitare
Tedesco
abschrauben.
istorrài, istorràre , vrb: storrai Definizione
torrare o fàere torrare agoa, torrare a pentzare a una decisione pigada o idea e decídere de àtera manera, cambiare idea, cambiare abbitúdine, bogare de cabu a calecuna cosa fintzes decídia; fintzes menguare, torrare a prus pagu / picioca istorrada = fidantzada chi si est lassada cun su fidantzadu
Sinonimi e contrari
ibbortare,
ilfurriare,
stolli,
tonchinare
| ctr.
cumbínchede
Frasi
su bentu aiat istorradu sas naves de su viàgiu insoro ◊ andhamus candho cherimus, no nos at a istorrare s'ite de fàchere! ◊ sos coros istorrant de dolore ◊ che fia in sa de sorre mia pro ndhe l'istorrare de fàghere cussa lassapia a sa crésia (G.Ruju)
2.
bòcali de capu, mira chi babbu at resone de no lu chèrrere e de t'istorrare! ◊ tue no as a istorrare de is paràulas chi as ispesu!
3.
a bias tocat de istorrare sa fiama torrèndhela a iscaldire a fogu lentu pro li acontzare sa tèmpera ◊ su frumi in s’istadi istorrat a coreta
Cognomi e Proverbi
prb:
mellus a s'istorrai de s'àcua pagu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dissuader,
changer d'avis
Inglese
to dissuade,
to change one's mind
Spagnolo
disuadir,
cambiar de idea
Italiano
dissuadére,
ripensare,
recèdere,
cambiare idèa
Tedesco
abbringen,
seine Meinung ändern.
istracàre , vrb: istragai,
istragare,
stracai Definizione
fàere a immarritzone, fàere trebballare o fàere isfortzu fintzes a sentire sa pelea de si pàrrere de no pòdere sighire a fàere cosa o de àere gana de pàusu; fintzes orròschere, passare sa gana de fàere cosa
Sinonimi e contrari
afadiai,
cansai,
fadiae,
iddobbare,
strachedhai
/
arrebbentare,
istajire
/
arròsciri
| ctr.
pasai
Frasi
su istare frimmos istracat prus de calesisiat travallu ◊ istracat su tzaponzu, ma fintzas s'istúdiu, balla! ◊ cussu ballu mi at totu istragau!
2.
istracadu ti ndhe ses de cramare chentza chi ti rispondhat neune?
3.
issu est un'ómini istragau de su trabbàlgiu!
Etimo
itl.
straccare
Traduzioni
Francese
fatiguer
Inglese
to tire
Spagnolo
cansar
Italiano
stancare,
logorare
Tedesco
ermüden.
istracassàre , vrb: istracasciai,
istracosciai 1,
stracosciai 1 Definizione
bogare de pare, orrúere a irdoadura, nau de gente, immarrire a fortza de andhare, de fàere
Sinonimi e contrari
dissantarare,
ildeossare,
iscadreare,
isconsiminzare
/
fadiae,
strachedhai
Frasi
fillus nostus in guerra depint èssi totu istracosciaus, poberitus! (T.Addari)◊ s'arroca me in miniera pariat de ndi depi istracasciai de unu momentu a s'àteru ◊ sa mesa a fòrcia de dha trisinai s’est istrecosciara
2.
cussu viazu mi che at totu istracassadu ◊ chi dh'ia iscípiu, no mi iap'a èssiri istracosciau andendi a circai ispiridadas!
Traduzioni
Francese
dégonder
Inglese
to unhinge
Spagnolo
romper,
destrozar
Italiano
sgangherare
Tedesco
zerschlagen.
istraciài , vrb: (i-stra-ci-a-i)
straciai Definizione
fàere tempus malu meda, istrachia, prus che àteru pròere abba a meda
Sinonimi e contrari
delluviai,
istrangussare
Frasi
aundi nanca at a bolli andai, chi est istraciendu, proendu a dallúviu! ◊ tempus malu: immui cumentzat a istraciai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pleuvoir à verse
Inglese
to bucket down
Spagnolo
diluviar
Italiano
diluviare
Tedesco
gießen.